Jintremew mal-€5.6 miljun ta’ pilloli fis-sena

Il-kwistjoni tal-pilloli ‘out of stock’ tikkawża uġigħ ta’ ras għal ħafna familji. Minħabba dan, huma ħafna dawk li qegħdin jirritornaw il-mediċini żejda lill-istess spiżeriji għax mingħalihom li b’hekk jista’ jgawdi ħaddieħor. Minn dan mhu jiġri xejn. Dan għax l-awtoritajiet qegħdin jordnaw lill-ispiżjara biex il-mediċini mogħtijin b’xejn mill-gvern u li jkunu rritornati jintremew.  Minn riċerka tal-Professur Anthony Zammit jirriżulta li din il-prattika, li mediċini tajbin jintremew, qiegħda tiswa lill-pajjiż €5.6 miljun. L-istess professur irnexxielu jiġbor borża kbira mimlija mediċini tajbin        li kienu rritornati lil spiżerija waħda. It-TORĊA  tkellmet mal-Professur Zammit li spjegalna li minħabba l-mod kif inhi mħaddma din l-iskema, f’ġimgħa qegħdin jintremew għadd ta’ pilloli li jkunu rritornati għand l-ispiżeriji minn nies li għal xi raġuni jkunu naqqsu d-doża li jkunu jieħdu.  Meta dawn il-pilloli jkunu rritornati u l-ispiżjar jikkuntattja lill-awtoritajiet, dawn qegħdin jgħidulhom biex jarmuhom. Filfatt, minn riċerka li għamel l-istess professur, jirriżulta li f’ġimgħa dawn il-pilloli jammontaw għas-somma ta’ bejn €1,200 u €1,600. Meta tqis li hemm mat-83 spiżerija f’din l-iskema u tikkalkula li kollha jarmu din is-somma f’mediċini kull ġimgħa allura tasal għas-somma ta’ €5.6 miljun f’sena. Il-Professur Zammit spjegalna li l-problema hija li l-pazjenti li għandhom il-kartuna s-safra jkunu preskritti l-mediċini u minn żmien għall-ieħor iridu jmorru għand it-tabib biex jiċċekkjalhom id-doża li jridu jieħdu. Il-problema hija li jistgħu jagħmlu dan billi jmorru fiċ-ċentri tas-saħħa, fejn ħafna drabi jkollhom jistennew għal tul ta’ ħin. Minħabba f’hekk, in-nies jaħsbuha darbtejn, u minflok jagħżlu li jmorru għand tabib privat biex jagħmlilhom riċetta u anke jinvistahom.  Meta jmorru għand tabib privat, dan joħdilhom xi €4 kull darba tar-riċetta u wisq aktar għall-viżta kompluta. Għalhekk, bosta huma dawk li jagħżlu li jmorru biss  biex jingħataw riċetta mingħajr ma jkunu nvistati, b’konsegwenza li jingħataw preskrizzjoni għal aktar mediċini milli filfatt ikollhom bżonn.  Il-Professur Zammit, li qajjem dan l-argument f’aġġornament tal-parlament, qalilna li b’dan il-mod, il-gvern qed jaġevola lill-importaturi tal-mediċini, bid-dannu għaċ-ċittadini Maltin u Għawdxin. Sostna, li jekk tara x’ikun qed jiġri, tinduna li peress li n-nies imorru għand tobba privati biex jinqdew huma jkunu qegħdin jixtru aktar pilloli milli jkollhom bżonn, b’konsegwenza li jkunu qegħdin inaqqsu mill-ammont ta’ mediċini disponibbli għal dawk li jużaw l-iskema tal-Ispiżerija tal-Għażla Tiegħek.  Minħabba f’dan, il-gvern ikollu jordna iżjed pilloli, ladarba dawn ikunu ‘out of stock’. Għalhekk, meta jsir hekk il-gvern ikun qed jerġa’ jaġevola lill-importaturi tal-mediċini pe-ress li dawn ikollhom jimportaw aktar, filwaqt li fl-istess ħin jintremew ammont kbir ta’ pilloli li jkunu preskritti żejda.

Wara li baqgħu ma ħallsux il-kontijiet…

195 familja bid-dawl u l-ilma maqtugħin

Bil-prezz taż-żejt jinżel għal $85 il-barmil u bil-Gvern jibqa’ ma jikkommettix ruħu dwar tnaqqis fir-rati tas-servizzi tad-dawl u l-ilma, f’pajjiżna hemm 14-il kumpanija, fabbriki u lukandi li jinsabu bis-servizzi tad-dawl u l-ilma maqtugħin għax ma ħallsux il-kont. Fejn jirrigwardja l-familji f’pajjiżna hemm 195 familja li tinsab bla servizz tad-dawl u l-ilma.
Bejn Settembru tal-2011 u April ta’ din is-sena kienu 36 kumpanija, lukandi u fabbriki li nqatagħlhom is-servizz tad-dawl u l-ilma mill-Gvern hekk kif dawn ma ħallsux il-kontijiet. Fost dawn hemm 14 li għadhom la ħallsu l-kontijiet jew inkella rregolarizzaw il-pożizzjoni tagħhom. 
Magħhom hemm ukoll numru sostanzjali ta’ kontijiet domestiċi li wkoll inqatagħatilhom il-provvista tal-elettriku u tal-ilma minħabba kontijiet li kienu għadhom pendenti bejn l-is­tess perjodu msemmi qabel.
Dawn jammontaw għal 398 kont domestiku, iżda fosthom 203 ħallsu jew inkella rregolarizzaw il-pożizzjoni. Dan ifisser li għad hemm 195 dar li tinsab mingħajr is-servizz tad-dawl u l-ilma.
Din l-informazzjoni ngħatat mill-Ministru Tonio Fenech hekk kif kien qiegħed iwieġeb Mistoqsija Parlamentari li għamillu d-deputat Laburista Joe Mizzi. 
Intant, ta’ min isemmi li bejn Mejju tal-2011 u April li għadda, il-kumpanija ARMS Ltd bagħtet 54,380 notifika uffiċjali li fihom il-klijenti ġew imwissijin li s-servizz tad-dawl u l-ilma seta’ jiġi sospiż. 
Barra minn hekk, fl-istess perjodu nħarġu wkoll 4,342 notifika lil konsumaturi li għalihom kienet it-tieni waħda. 
Dan ifisser li dawn ġew imwissijin li jekk ma jħallsux il-kont kienu se jispiċċaw bla dawl u ilma.

Għenet raġel ferut fi sparatura…imma spiċċat f’kontroversja

Mara ta’ nazzjonalità Maltija li tgħix fl-Istati Uniti spiċċat f’kontroversja bla ħsieb wara li waqfet tagħti l-għajnuna lil raġel li kien ferut f’idejh u li kien qed ixejjer il-ġakketta mal-ġenb ta’ triq biex xi ħadd jieqaf jgħinu. 
Il-mara għenitu iżda wara saret taf li dan ir-raġel kien spara lilu nnifsu. Ingħad li r-raġel seta’ għamel dan bl-għan li jippromwovi l-ktieb il-ġdid tiegħu, “Kindness in America”.
Ir-raġel, li jismu Ray Dolin u li hu awtur ta’ 39 sena minn West Virginia fil-bidu kien qal mal-awtoritajiet li safa vittma ta’ aggressjoni meta xi ħadd riekeb vann waqaf ħdejh u sparalu f’idejh. 
Minkejja dan, nhar il-Ħamis li għadda hu ammetta max-Xeriff Glen Meiser li kien gideb u li kien spara lilu nnifsu. 
B’konnessjoni ma’ dan il-każ, l-awtoritajiet kienu arres­taw lil Lloyd Christopher Danielson III ta’ 52 sena li kien jikkorrispondi mad-deskrizzjoni li ta Dolin tal-agg­ressur. 
Wara li Dolin ammetta li kien spara fuqu nnifsu dan ir-raġel ġie meħlus.
Intant, il-mara ta’ nazzjona­lità Maltija, Sherry Alveson li waqfet tgħin lil Dolin qalet li hi ma kellha l-ebda suspett li r-raġel seta’ kkawża l-ferita tiegħu stess. 
Hi waqfet tagħtih l-għajnuna wara li t-tifla tagħha ratu jxejjer il-ġakketta fil-ġenb tat-triq. 
Tiftakar li kellu d-demm ma’ jdejh u fuq ħwejġu. Qalet ukoll li kif ratu jitriegħed u bid-demm għadu ħiereġ iddeċidiet li tgħinu. 
Alveson bdiet tissuspetta biss meta qrat fil-gazzetta li Danielson kien inħeles. 
Bdiet taħseb jekk min spa­ralu kienx għadu ħieles jew inkella jekk Dolin kienx ikkawża l-ferita tiegħu stess. 
Minkejja dan, il-mara qalet li kien x’kien il-każ hi xorta kienet terġa’ tieqaf tgħinu għax kien jidher li kellu bżonn l-għajnuna. 

Pajjiżna bl-inqas rata ta’ ilma disponibbli fl-UE

Id-domanda għall-ilma hi d-doppju tal-provvista

Filwaqt li d-domanda ta’ ilma f’paj­jiżna hi ta’ 60 miljun metru kubu, il-provvista hi biss tan-nofs. Din hi l-inqas rata ta’ ilma disponibbli fl-Ewropa. Id-differenza jkollha tiġi minn impjanti ta’ disalinazzjoni li jipproduċu bejn 26 u 30 miljun metri kubu. 
Dan ġie spjegat mill-Idrologu Manuel Sapiano min-naħa tal-Awtorità Maltija tar-Riżorsi (MRA) waqt il-Konferenza Nazzjonali tal-Ilma organizzata mill-Kamra tal-Kummerċ u l-Malta Business Bureau (MBB). 
Tkellem ukoll l-Idrologu Marco Cremona li ġie mqabbad mill-MBB biex iwettaq awditjar fuq numru ta’ kumpa­niji u lukandi. Ir-riżultati wrew li ħafna mill-kumpaniji u l-lukandi jistgħu jnaqqsu l-konsum tal-ilma billi jerġgħu jużawh jew inaqqsu l-konsum permezz ta’ proċessi sempliċi iżda effettivi. Fost l-oħrajn, Cremona semma li titnaqqas il-pressa fil-vitien, li jinġabar l-ilma tax-xita u li tiġi rregolata l-pressa tal-ilma. 
Min-naħa tagħhom, il-lukandi u n-negozji li pparteċipaw fil-koferenza qablu dwar il-mira li jnaqqsu l-konsum tal-ilma b’10%. Dwar dan, il-lukanda Hilton Malta u l-Bank APS spjegaw x’miżuri ħadu biex jaslu għal tnaqqis fil-konsum. 
L-Inġinier Joseph Restall qal li l-ewwel pass li għamlet il-lukanda Hilton kien li wettqu kampanja edukattiva fost l-impjegati tal-lukanda. Biex tiżgura li l-ilma jerġa’ jintuża, Hilton biddlet is-sistema tal-chlorine għal waħda li tuża ilma ta’ klassi inferjuri li jinġabar mir-reċipjenti tal-ilma. Barra minn hekk, fl-2006 introduċew sistemi li jnaqqsu l-konsum tal-ilma u anke bnew impjant li jnaddaf l-ilma. Din is-sistema tant hi effiċjenti li l-ilma żejjed qiegħed jinbiegħ bi prezz inqas minn dak li jinxtara mingħand tal-‘bowsers’.
Min-naħa l-oħra, APS ħadu ħsieb li ma jinħeliex ilma u li jkun hemm sistemi effiċjenti sa minn meta nbnew l-uffiċċji tagħhom fis-Swatar. Raw li s-sistemi kienu effiċjenti u ma kinux jitolbu ħafna manutenzjoni.

L-SMSs li jirrapportaw id-dħaħen mill-vetturi

Fi żmien tliet snin jistgħu jgħibu r-rapporti fuq vetturi li jdaħħnu Is-sistema fejn il-pubbliku hu mħeġġeġ li jirrapporta jekk jara xi vettura ddaħħan tidher li mhix tkun effettiva daqskemm kien ippjanat hekk kif il-proċeduri min-naħa ta’ Transport Malta biex jiġu ċċekkjati dawn il-vetturi qegħdin jieħdu wisq fit-tul. B’konsegwenza ta’ dan, diversi vetturi li ma jkunux skont il-livelli meħtieġa qegħdin jibqgħu jduru fit-toroq, b’detriment għall-kwalità tal-arja f’pajjiżna. Fl-2005 kienu 41,364 l-am­mont ta’ SMSs li ntbagħtu, filwaqt li dawn żdiedu għal 54,095 fl-2008. Minn dik is-sena ’l hawn in-numru ta’ SMSs li ntbagħtu beda jonqos b’mod drastiku kull sena. Fl-2009 intbagħtu 32,563 SMS u fl-2010 komplew jonqsu għal 19,568. Is-sena l-oħra komp­lew jonqsu hekk kif intbagħtu biss 13,951 SMS. B’kalkolu sempliċi, u jekk tkompli x-xej­ra tat-tnaqqis fl-SMSs, fi żmien tliet snin oħrajn din l-iskema tista’ tispiċċa għal kollox.  L-Awditur Ġenerali analizza l-iskemi li jikkontrollaw l-emissjonijiet tal-vetturi, f’rap­port li jġib l-isem ta’  “Vehicle Emissions Control Schemes Follow-Up”. Mir-rapport jirriżulta wkoll li n-numru ta’ spezzjonijiet fit-toroq, li jinkludu anke testi­jiet tal-emissjonijiet, naqsu drastikament matul is-snin. Fil-fatt kien hemm tnaqqis minn 3,165 test fil-perjodu bejn Ottubru tal-2006 u Ġunju tal-2007 għal 1,979 test bejn l-2009 u l-2011.  L-Awditur Ġenerali jindika li l-mira tal-kampanja ta’ SMS mill-pubbliku jekk jaraw xi vettura ddaħħan hi li titqaj­jem kuxjenza dwar l-impatt negattiv tal-emissjonijiet velenużi. Fl-istess ħin, din tgħin fl-inforzar kontra l-emissjonijiet eċċessivi tal-vetturi. Skont il-proċeduri ta’ Transport Malta (TM), jittieħdu passi meta vettura tiġi rrapportata għal tliet darbiet, minn tliet numri tal-mowbajl differenti u f’perjodu ta’ tliet xhur. Dawn il-vetturi jintalbu jagħ­mlu test tal-emissjonijiet fil-faċilitajiet ta’ TM. Iżda, ir-rapport tal-Awdi­tur juri li l-ammont ta’ rapporti li ntbagħtu mill-pubbliku naqsu b’mod drastiku b’74% bejn l-2008 u l-2011. F’dan il-kuntest, Transport Malta kienet uriet interess biex ikollha sistema awtomatika li tħaddem il-proċess tar-rapporti bl-SMS. Minkejja dawn l-isforzi li saru, ma kienx hemm biżżejjed fondi disponibbli għal din l-awtorità. Minħabba dawn iċ-ċirkos­tanzi, qed jiġri li jkun hemm każi li jdumu anke sa  sitt  xhur  qabel ma jiġu ttestjati u dan b’detriment għall-kwalità tal-arja f’paj­jiż­na. Dan id-dewmien seta’ ġie wkoll minħabba l-fatt li TM naqqsu l-ammont ta’ testijiet li jwettqu minn medja ta’ 241 fix-xahar fl-2009 għal madwar 11 fix-xahar fl-2011.  Dawn iċ-ċirkostanzi oriġi­naw minħabba l-fatt li TM kellha prijoritajiet oħrajn, b’mod prinċipali dawk li kell­hom x’jaqsmu mar-riforma fit-tras­port pubbliku.  Is-sitwazzjoni marret iżjed għall-agħar hekk kif kien hemm sidien ta’ karozzi li ma ħadux il-vetturi tagħhom għat-testijiet, fosthom anke wħud li kienu mitlubin biex imorru jagħmlu t-testijiet.     Tnaqqis fl-emissjonijiet Minkejja li l-ammont ta’ vetturi f’Malta bejn l-2008 u l-aħħar tal-2011 żdied b’24,827 vettura, ir-rapport tal-Awditur juri li kien hemm tnaqqis fl-ammont ta’ emissjonijiet. Kien hemm tnaqqis fid-Diossidu tan-Nitroġenu, fl-NMVOC (li fosthom hemm emissjonijiet minn magni li jaħdmu bil-petrol) u fid-Dios­sidu tal-Kubrit. Madankollu, l-ammont ta’ emissjonijiet għas-sena 2011 se jkunu disponibbli fl-aħħar ta’ din is-sena skont mhu indikat mill-uffiċjali tal-MEPA. Ir-rapport tal-awditur jikkonkludi li kien hemm titjib fil-kwalità tal-arja f’Malta. Parti minn dan kien minħabba li kien hemm inqas tniġġis mill-emissjonijiet tal-vetturi peress li ttieħdu miżuri regolatorji u fiskali li għenu fil-proċess.  Minkejja dan, it-tnaqqis sostenibbli tal-emissjonijiet tossiċi jiddependi fuq diversi mekkaniżmi ta’ inforzar li huma implimentati permezz ta’ kontrolli fuq l-emissjonijiet bħall-VRT, is-sistema tal-SMS u l-ispezzjonijiet fit-toroq. Ħafna mir-rakkomandazz­jonijiet li kienu ġew proposti f’rapport tal-Awditur fl-2009 ġew implimentati. Fosthom ġew inforzati iżjed il-kontrolli fuq il-postijiet li jagħmlu t-testijiet tal-VRT. Dan wassal biex dawn l-operaturi sabu aktar vetturi li ma kinux konformi mal-livelli mitlubin. Iżda minkej­ja t-titjib li sar, xorta għad hemm differenza fir-rati bejn id-diversi operaturi. Ir-rapport jgħid li għad hemm opportunità biex jiġi żgurat li l-iskemi ta’ kontrolli tal-emissjonijiet tal-vetturi jiġu ddisinjati u implimentati bħala parti ħolistika u b’mod strateġiku bil-għan li jindirizza l-emissjonijet eċ­ċessivi mill-vetturi.  Biex dan ikun effettiv hemm bżonn li jittieħdu miżuri li jedukaw lis-sidien tal-vetturi biex jagħmlu manutenzjoni regolarment fuq il-vetturi, bħall-inizjattiva ta’ eko-sewqan.

Haddiem jiżloq minn fuq trakk u jsofri ġrieħi ħfief

Sewwieq ta’ trakk, li lbieraħ filgħodu kien qed jgħatti t-terrapien li għabba fil-kaxxa tat-trakk tiegħu żelaq u waqa’ għal isfel, b’konsegwenza li sofra ġrieħi ħfief f’idejh u f’rasu.  Dan kien qiegħed jaħdem f’sit ta’ kostruzzjoni qrib il-Bajja ta’ San Ġorġu ngħata l-ewwel għajnuna fuq il-post. Wara hu ttieħed l-Isptar Mater Dei fejn sarulu testijiet mediċi. Irriżulta li r-raġel kellu jdejh miksura u kellu bżonn xi punti f’rasu. Rigward il-ksur li sof­ra f’idejh, dan ir-raġel mistenni jiġi operat għada.

Min jibda ħajja ġdida u min ifittex futur aħjar

Filwaqt li lbieraħ għad-9 ta’ filgħodu ddaħħal grupp ta’ 20 Somalu rekbin fuq ‘dinghy’ li kienu ġejjin mit-Tuneżija, grupp ieħor ta’ 19-il persuna mis-Somalja, l-Eritrea u s-Sudan ħallew pajjiżna biex jibdew ħajja ġdida fl-Istati Uniti. Fl-ewwel każ, grupp ta’ 20 immigrant, li qalu li huma Somali, ġew interċettati nhar l-Erbgħa fid-9.20 p.m. mill-Forzi Armati ta’ Malta (FAM). Dan il-grupp kien jikkonsisti fi 17-il raġel u tliet nisa, li kienu rekbin fuq ‘dinghy’.  Meta l-patrol boat P32, li hi stazzjonata Għawdex, marret biex tagħti l-assistenza tagħha lill-immigranti, dawn irrif­ju­taw li jitilgħu iżda finalment spiċċaw jiġu skortati lejn Xatt it-Tiben.  It-temp sabiħ u l-baħar kalm qisu żejt kienu jagħmluha inqas ikkomplikata għall-immigranti li jkomplu bil-vjaġġ tagħhom u kien għalhekk li ma ridux li jingħataw l-għajnuna.  Min-naħa l-oħra, permezz tal-US Refugee Resettlement Program (USRRP), grupp ta’ 19-il persuna mis-Somalja, l-Eritrea u s-Sudan telqu lbieraħ lejn l-Istati Uniti fejn se jiġu milqugħin minn għaqdiet mhux governattivi Amerikani biex jitwasslu għad-destinazzjoni finali tagħhom f’diversi stati. Fost dawn id-19-il persuna hemm ‘single mother’, tarbija u 17-il raġel. Fl-aħħar ħames snin kienu 1,024 l-immigranti li bbenefikaw minn dan il-proċess li jintbagħtu lejn l-Istati Uniti. Minnhom kienu 213 ħallew Malta din is-sena. Oħrajn mis­­tennijin iħallu pajjiżna fil-ġimgħat li ġejjin.

Ma jiqfux l-inkonvenjenti kkawżati mill-proġett tal-Baċir Numru 1 f`Bormla

Issa anke infestazzjoni ta’ nemus Minħabba l-ħafna tkaxkir tas-saqajn li sar fil-proġett tal-Baċir Numru 1 f’Bormla, ir-residenti qegħdin ibatu minn diversi inkonvenjenzi. Barra t-telqa u t-tkissir li jkollhom jesperjenzaw kuljum, jidher li issa qegħdin ikollhom problema kbira oħra x’jif­faċċjaw hekk kif qegħdin ikunu infestati b’ammont ta’ nemus u insetti oħrajn li qegħdin jinġabru fl-istess baċir kawża ta’ ilma qiegħed.  Bosta residenti minn dawn l-inħawi fl-aħħar jiem ilmentaw ma’ l-orizzont minħabba l-ammont ta’ nemus li kien hemm fiż-żona u li kienu qegħdin joħolqu inkonvenjent kbir lil min joq­għod f’dawk l-inħawi, fosthom lit-tfal. Residenti lmentaw kif f’dawn il-jiem ta’ sħana l-awtoritajiet ħallew dan l-ilma qiegħed għal diversi ġimgħat, liema ilma hu l-ambjent ideali biex fih ibejjet in-nemus u insetti oħrajn. Id-Direttorat għas-Saħħa Ambjentali rċieva diversi lmenti minn residenti li joqogħdu qrib tal-Baċir Numru 1. Minn spezzjonijiet li saru minn uffiċjali għas-Saħħa Ambjentali ġie kkonfermat li r-residenti kellhom raġun u nstab li possibilment il-kawża ta’ dan kienet ħofra kbira bl-ilma fil-baċir stess.  Dwar din il-kwistjoni ġew informati l-uffiċjali fil-Ministeru għall-Infrastruttura, Trasport u Komunikazzjoni u minn hemm sar kuntatt mal-Project Leader tal-Grand Harbour Regeneration Corporation plc, li hi responsabbli għall-proġett tal-iżvilupp tal-baċir. Fl-ewwel ġimgħa ta’ Ġunju tbattal l-ilma qiegħed. Jidher li l-kawża kienet ġejja minn ilma li kien qed inixxi minn taħt it-triq u fil-baċir.  F’nofs Ġunju reġgħet saret spezzjoni oħra fejn ġie nnotat li l-problema tan-nemus kienet naqset. Dan seħħ hekk kif beda jiġi ppompjat ilma baħar b’mod frekwenti u beda jiġi ċċirkolat l-ilma ħalli ma jitħalliex joqgħod.  Kollox jindika li l-Korporazzjoni għas-Servizz tal-Ilma fl-aħħar jiem kie­nu fuq il-post jinvestigaw it-tnixxija ta’ ilma minn taħt it-triq lejn il-baċir. Jidher li ttieħdet id-deċiżjoni biex ftit jiem oħra parti kbira mill-ħofra tintradam.  L-inkonvenjenti maħluqin minn dan il-proġett issa ilhom għaddejjin għal tul sew ta’ żmien u qegħdin jurtaw bil-kbir lin-nies li jgħixu fl-inħawi. Minn mindu beda dan il-proġett kien hemm ħafna tkaxkir tas-saqajn li wassal biex anke twaqqaf kuntrattur Taljan li kien imqabbad biex iwettaq dan il-proġett. Fil-Parlament, il-Ministru Austin Gatt kien qal li l-kuntrattur Taljan Marinelli Costruzione Spa waqa’ ħafna lura fix-xogħol u li dan id-dewmien ma kienx wieħed ġustifikabbli. Għaldaqstant, il-proġett għadda f’idejn grupp ta’ kuntratturi li ngħaqdu f’konsorzju biex ilestu dan il-proġett li qajjem kontroversji u inkonvenjenzi kbar.

Ilment mal-MEPA dwar tniġġis minn Palumbo

“Jgħosfru” diversi ritratti ta’ ‘grid blasting’ mill-MEPA Persuna li f’Awwissu u f’Set­tembru tal-2011, ilmentat mal-Pu­lizija u anke mal-MEPA dwar tniġġis li ġie kkawżat mit-Tarzna ta’ Pa­lum­bo minħabba l-‘grid blas-ting’ fuq il-vapuri Eurocargo Islambul ta’ Grimaldi u l-Baltimore tal-Maersk Lines ba­qgħet b’xiber imnieħer hekk kif il-fajl li bagħtet lill-MEPA, b’ritratti li jikkonfermaw l-ilmenti tagħha, ġie mħassar. Minkejja li tqajjem l-ilment li r-ritratti għosfru, sa issa jidher li ma ttieħdet l-ebda azzjoni mill-MEPA u lanqas ma ngħata sodisfazzjon dwar dan lil min għamel l-ilment. Din il-persuna kienet waslet biex tkellem liċ-Ċermen tal-MEPA li min-naħa tiegħu qa-lilha biex tibgħat imejl bil-fatti. L-imejl ġie mibgħut lil uf­fiċjal tal-MEPA u wkoll ikkopjat liċ-ċermen. L-imejl kien fih madwar 15-il ritratt li kie­nu juru dak li fil-fehma tal-persuna li lmentat kien id-di­żastru li kien hemm fil-baħar u fl-arja. Dan il-każ tqajjem fil-Parlament minn Leo Brincat, iżda sa issa kien hemm biss skiet mill-awtoritajiet.  Wara din l-imejl, il-persuna ġiet avżata li l-ilment tagħ-  ha kien daħal għand il-MEPA u li din l-awtorità kienet se tinvestiga l-każ u żżommha in­for­mata dwar dak li   jkun għad­­dej. Sfortunatament, mhux talli ma sarux investigazzjonijiet u ttieħdu l-passi meħtieġa, talli r-ritratti li bagħtet din il-persuna tħassru.

Telf ta 10miljun ewro f`ħames snin fit-turiżmu

Bil-lukandieri Maltin jesper­jenzaw tnaqqis ta’ 10.9% tat-turisti u tnaqqis ta’ 2.5% fl-infiq fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena, qed jirriżulta wkoll li fl-aħħar ħames snin, l-industrija tat-turiżmu għamlet telf ta’ madwar €10 mil­jun.  Dan irriżulta waqt pre­żen­tazz­joni mill-Assoċjazzjoni Mal­tija għal-Lukandi u r-Ristoranti (MHRA) dwar ir-riżul­tati tal-ewwel kwart tas-sena fl-industrija tat-turiżmu li sa­ret ilbieraħ filgħodu.  Il-President tal-MHRA, Tony Zahra fid-diskors tiegħu enfasizza fuq it-telf ta’ €10 miljun f’ħames snin u qal li dan se jiġi rifless fis-snin li ġej­­jin meta jkun hemm bżonn li jsir tiġdid u rinnovazzjoni f’dan is-settur. Dan it-tiġdid ikun hemm bżonnu kull għaxar snin jekk mhux anke qabel. Għaldaqstant hemm bżonn li s-settur tat-turiżmu jkun wieħed soste­nibb­li. Zahra qal li s-sostenibbiltà ta’ dan is-settur ma taffettwax biss lill-investitur iżda lill-ekonomija kollha. Jekk ma jkollniex lukandi jew inkella dawn ikunu foqra, allura ma jkun hemm l-ebda industrija tat-turiżmu, la impjiegi u lanqas qligħ għall-gvern. Għal­daqs­tant, dan iħalli impatt fuq kulħadd. Il-President tal-MHRA ma kienx sorpriż bit-tnaqqis fl-ammont ta’ turisti li waslu f’pajjiżna hekk kif qal li sa minn Novembru tas-sena l-oħra hu kien wissa li t-tnaqqis ta’ 50,000 fil-kapaċità ta’ kemm jistgħu jinġarru passiġġieri setgħet tirriżulta li fil-fatt jaslu inqas turisti. Zahra qal ukoll li dan jikkonferma dak li tgħid l-MHRA, li l-aċ­ċessibbiltà hija l-aktar ħaġa importanti biex nagħmlu suċ­ċess.

L-aċċident fil-kamra tan-nar ta Santa Marija tal-Qrendi

Qed nimxu ġurnata b’ġurnata… imma jista’ jkun ma naħarqux – Feliċ Zerafa, licensee Għalkemm għadha ma ttieħdet l-ebda deċiżjoni finali dwar jekk hux se jinħaraq nar fil-festa ta’ Santa Marija tal-Qrendi, id-dilettanti tan-nar Qrendin qegħdin isegwu l-kundizzjoni taż-żagħżugħ Joseph Mifsud u jaraw xi progress qed jagħmel ġurnata b’ġurnata. Kemm-il darba Mifsud jibqa’ fl-ITU, mhux se jinħaraq nar fil-festa b’turija ta’ rispett lejn seħibhom. Dan stqarru ma’ l-orizzont Feliċ Zerafa, li hu l-persuna li għandu l-liċenzja tal-Kamra tan-Nar ta’ Santa Marija tal-Qrendi. Fl-aħħar ta’ Mejju, iż-żagħ­żugħ ta’ 27 sena li hu magħruf ma’ sħabu bħala “d-dudu” kien involut f’inċident fil-kam­ra tan-nar ta’ Santa Marija, fejn sofra ħruq estensiv u kien anke fil-periklu tal-mewt.  Zerafa sostna li l-kundizzjoni taż-żagħżugħ qalbet xi ftit għall-aħjar u qiegħed juri prog­ress. Minkejja dan, xorta għadu jinsab fl-ITU. F’kuntatt li għamilna mal-Pulizija dawn ikkonfermaw li ż-żagħżugħ għadu fil-periklu tal-mewt. Lura lejn l-aħħar ta’ Mejju, Joseph Mifsud ta’ 27 sena mill-Qrendi kien involut f’in­ċident fil-Kamra tan-Nar fejn kien sofra ħruq estensiv. Minn stħarriġ li kienet għamlet il-Pulizija fuq il-post kien ir­riżulta li Mifsud kien qiegħed jippostja xi nar fil-kamra meta għal xi raġuni dan ħa n-nar u b’hekk iż-żagħżugħ sofra ġrieħi gravi, tant li spiċċa fil-periklu tal-mewt.  Dan il-ġurnal kien ġie informat li r-raġel sofra ħruq f’sidru u f’dahru.  Intant, il-komunità tal-Qren­di qiegħda torganizza diversi attivitajiet ta’ talb għall-bżonnijiet ta’ Mifsud. Fost l-oħrajn, organizzaw laqgħa ta’ talb fil-Kappella tas-Salvatur fil-Qrendi biex jitolbu għall-bżonnijiet taż-żagħżugħ u tal-familja tiegħu f’dan il-mument hekk diffiċli għalihom.  Barra minn hekk, qegħdin ukoll jgħaddu messaġġi ta’ kuraġġ lil Joseph u lil familtu.

Kundizzjonijiet œÿiena u kimika qerrieda fl-impjanti ta’ Samsung

Œaddiema jisfaw “ikkundannati gœall-mewt”
 

Phil ma joqgœodx jomgœodhielek. Kif issemmilu l-kum­panija Samsung mill-ewwel jgœidlek li gœandu jsir bojkott u jekk jista’ jkun ma jinxtrawx prodotti Samsung. Bojkott jew le, il-fatt hu, li gœaddejja ælieda kbira biex œaddiema li jaœdmu mal-kumpanija Samsung, ma jkunux esposti gœal perikli jew, agœar, mard terminali. Bil-gvern Korean jintefa’ fuq in-naœa tal-kumpanija u mhux tal-œaddiema, il-ælieda mhix façli. Sa issa f’din il-kumpaniji tal-elettronika Samsung, mietu 56 persuna, li kienu jaœdmu magœha, b’mard terminali fosthom il-kançer. Erbgœa minn dawn il-vittmi mietu din is-sena.
F’Jannar ta’ din is-sena, Lee Eun-ju ta’ 37 sena li kienet eks-impjegata fl-impjant ta’ Samsung Electronics f’Onyang, mietet kawÿa ta’ kançer fl-ovarji. Kienet saret taf li gœandha kançer meta kellha biss 25 sena u damet tiææieled gœal œajjitha gœal 12-il sena.
F’Marzu, mietet Kim Do-eun ta’ 36 sena li wkoll kienet taœdem ma’ Samsung Electronics, iÿda fl-impjant ta’ Kihung. Ta’ 30 sena kienet saret taf li kellha kançer tas-sider u wara sitt snin mietet.
Magœhom kien hemm ukoll Lee Youn-jeong ta’ 32 sena li kienet ukoll impjegata fl-impjant ta’ Onyang. Din mietet b’tumur f’moœœha.
L-aœœar vittma li nafu biha hi Yun Seul-ki. Yun bdiet taœdem ma’ Samsung fl-1999 u xogœolha kien li taqta’ l-pannelli tal-LCDs. Wara inqas minn sitt xhur f’dan ix-xogœol, saret taf li gœandha ‘aplastic anemia’. Minœabba din il-kundizzjoni kellha bÿonn li tagœmel trasfuÿjonijiet tad-demm u gœalhekk intalbet titlaq mix-xogœol. Damet sejra hekk gœal 13-il sena sakemm fit-2 ta’ Æunju mietet.

Ma jridux jagœtu kumpens

Minkejja dawn l-imwiet kollha, il-kumpanija Samsung mhix tassumi r-responsabbiltà tagœhom u lanqas ma trid tagœti kumpens tad-danni li sofrew dawn il-œaddiema. L-iskuÿa hi li œadd mill-vittmi ma jista’ jipprova li l-mard li kellhom kien relatat max-xogœol. Mhux talli hekk, talli Samsung lanqas ma trid tgœid x’inhi l-kimika li tintuÿa fil-proçess, hekk kif qiegœda ææib l-iskuÿa li dan hu tagœrif kunfidenzjali tal-kumpanija.
Intant, il-Ministeru tal-Impjiegi u x-Xogœol tal-Korea ppubblika riÿultati ta’ investigazzjoni li gœamlu l-aæenzija tas-saœœa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogœol. F’din l-investigazzjoni sar magœruf li l-produzzjoni tal-elettronika tista’ toœloq kimika tossika u li tista’ tikkawÿa l-kançer. B’konsegwenza ta’ dan, f’April ingœata kumpens lil œaddiem li kien jaœdem ma’ din il-kumpanija.
In-nies, flimkien ma’ bosta attivisti u trejdunjins qegœdin jil­mentaw mal-gvern biex jagœmel liæijiet li jirregolaw il-kumpaniji li jaœdmu ç-çipep. Minkejja dan, il-gvern œalla din l-industrija f’idejn il-pulizija u naqas milli jinforza liæijiet apposta.

Samsung jirnexxilhom jeœilsuha

B’xi mod, Samsung dejjem irnexxielhom jeœilsuha milli jagœtu kumpens lill-vittmi jew lill-fa­milji tagœhom.
Eÿempju, Lee Yunj-eong kienet applikat fid-dipartiment tal-gvern biex tingœata kumpens meta kie­net saret taf li gœandha tumur f’moœœha.
Minkejja dan, il-gvern Korean çaœad it-talba tagœha hekk kif hi ma setgœetx tipprova liema kimika kienet qiegœda tintuÿa u kienet esposta gœaliha. Ovvjament, Samsung qablu ma’ din id-de­çiÿjoni.
Gœaldaqstant, minkejja li kienet marida, fl-2011 Lee Yunj-eong fetœet kawÿa kontra l-gvern. L-avukati ta’ Samsung iææieldu kontra din il-kawÿa fuq in-naœa tal-gvern u argumentaw li Lee jew il-familja tagœha ma kellhom jingœataw xejn. Sfortunatament, Lee mietet qabel ma laœqet in­temmet il-kawÿa.
Minn dawn l-istejjer joœoræu fiç-çar ÿewæ problemi kbar. Bœal­ma jammettu s-servizzi soçjali tal-Korea nnifishom, il-pajjiÿ gœadu lura milli jammetti li çertu tip ta’ kançer hu kkaæunat minœabba çerti prattiçi tax-xogœol.
Barra minn hekk, is-sistema æudizzjarja kkonfermat li hemm konnessjoni bejn il-mard fuq ix-xogœol u l-kundizzjonijiet li joffru Samsung. Dan ifisser li jekk l-affarijiet jibqgœu sejrin hekk, sinjal li mhux qed ikun hemm biÿÿejjed kontroll tal-prattiçi tax-xogœol f’dawn il-kumpaniji u li l-gvern mhux jieœu l-miÿuri neçessarji biex iwaqqafhom.

Il-petizzjoni

Dwar dak li qed iseœœ f’din il-kumpanija qiegœda tinæabar ukoll petizzjoni. Min irid jista’ jiffirmaha billi jidœol f’dan is-sit:http://www.petitiononline.com/s4m5ung/petition.html.

‘Jeans’ qattiel!

Mis-snin tmenin daħlet il-moda li l-‘jeans’ jinbarax biex joħ­roġ l-effett bħalli­kieku l-‘jeans’ hu użat. Sfortunatament, dan il-pro­ċess li jsir permezz ta’ ‘sandblasting’ hu perikoluż ħafna għal dawk li jwettquh u jista’ anke jwassal għall-mewt tagħhom.
Il-proċess isir permezz ta’ ramel sparat bi pressa kbira. Ir-ra­mel li jintuża hu rħis u l-ħaddiema li jwettqu dan ix-xogħol m’għand­homx bżonn sengħa kbira. Għalhekk, il-prodott irendi lura qligħ tajjeb hekk kif dan it-tip ta’ ‘jeans’ jista’ jinbiegħ anke tliet darbiet iżjed mill-prezz ta’ ‘jeans’ normali.
Ir-ramel li jintuża ħafna drabi jkollu fih ki­mika naturali li tissej­jaħ ‘silica’. Meta jkun sprejjat ir-ramel, jinħoloq trab fin ta’ ‘silica’ li jibilgħuh il-ħaddiema. Dan it-trab hu fin ħafna u għalhekk il-maskri ta’ kontra t-trab mhumiex biżżejjed biex ikunu protetti l-ħaddie­ma. Agħar minn hekk, ħafna mill-ħaddiema lanqas jingħataw dawn il-maskri ta’ protezzjoni.
Dawn it-trabijiet huma peri­ko­lużi ħafna għas-sistema respiratorja u jistgħu jwasslu għal problemi fil-pulmun li m’hemm l-ebda kura għalihom u li ġieli jwasslu anke għall-mewt. Din il-kundizzjoni hi magħrufa bħala ‘silicosis’.
Li jiġri hu li l-partiċelli żgħar ta’ ‘silica’ jidħlu fil-pulmun u ma jħallux lil min ikun belagħhom milli jieħu nifs. M’hemmx kura għal din il-kundizzjoni u l-marda tibqa’ għaddejja anke jekk il-ħaddiema ma jibqgħux esposti għaliha.
L-ikbar kawża ta’ din il-marda hi l-kundizzjonijiet li jaħdmu fihom dawn il-ħaddiema tas-settur tat-tessuti. Mhux talli jqattgħu aktar minn 12-il siegħa kuljum f’ambjent bla ventilazzjoni u bla protezzjoni, talli ġieli anke jorqdu f’dawn il-postijiet matul il-lejl.
Dan ir-riskju kien magħruf riċentement għalkemm kulħadd kien ilu jaf bir-riskji li joriġinaw mis-‘sandblasting’. L-ewwel każi kienu identifikati fl-2005 minn tobba fit-Turkija li kienu qegħdin jistudjaw ir-raġuni għaliex kien qed ikun hemm ħafna problemi respiratorji. Sal-2011, kien hemm 1,200 ħaddiem fit-Turkija li kienu affett­wati, fosthom 50 li anke tilfu ħaj­jithom.
B’hekk grupp ta’ persuni li raw il-periklu f’dan ix-xogħol, fosthom eks-ħaddiema, tobba, ġurnalisti, akkademiċi, trejdunjins, mużiċisti u anke artisti, bdew kampanja biex dan il-proċess jitwaqqaf mit-Tur­kija. Fil-fatt, il-gvern Tork qed jipprojbixxi li jsir ‘sandblasting’ u qed isejjaħ għall-ħaddiema li kienu affettwati biex jingħataw assistenza medika.
Minkejja dan, hu magħruf li s-‘sandblasting’ isir f’pajjiżi bħall-Bangladesh, iċ-Ċina, il-Messiku, l-Arġentina, Lesotho, is-Sirja, l-Eġittu u l-Pakistan, fejn s’issa għadha ma nħolqot l-ebda kuxjenza biex jinstabu dawk il-ħaddiema li qegħdin isofru minn din il-kundizzjoni.
Il-verità hi li eluf ta’ żgħażagħ jistgħu qegħdin isofru u jmutu filwaqt li din il-moda tkun irrekla­mata bil-kbir minn kumpaniji kbar fl-Ewropa u fl-Istati Uniti.
Sakemm dan il-proċess jibqa’ aċċettat li jsir, aktar ħaddiema se jkunu qegħdin jitpoġġew f’riskju.
Il-kampanja www.killerjeans.org qiegħda taħdem biex dan il-proċess jitneħħa mill-industrija tat-tessuti. Qegħdin jikkuntattjaw lil kumpaniji kbar tat-tessuti u jis­pjegawlhom din il-kundizzjoni u jħeġġuhom biex jieqfu milli jes­ponu lill-ħaddiema tagħhom għal dan il-periklu.
Ħafna kumpaniji qegħdin jaqblu li jwaqqfu dan il-proċess iżda xorta għad fadal triq twila biex fil-veri­tà dan il-proċess ikun eliminat għal kollox.

my new website

Time has passed from the first time using this blog.... now i am moving on to a new project although i will still post on this blog as well... i have started a new website... please do come and visit!!!!
the link for my website is http://www.melvinfarrugia.com/ cu there

“Artikli gœall-gosti ta’ kulœadd” jasal anke fl-Awstralja

Numru ta’ artikli li æew ippubblikati fuq it-TORÇA u fuq il-blog “Artikli gœall-Gosti ta’ Kulœadd” qegœdin jiæu kkwotati u anke moqrijin fuq stazzjon tar-radju fl-Awstralja, is-Sydney One Radio. Dan l-istazzjon hu segwit minn numru kbir ta’ emigranti Maltin fl-Awstralja.

Kienet proprju xandara tar-radju ta’ dan l-istazzjon, Marthese Caruana, li talbitna li jinqraw xi xogœlijiet tal-æurnalist Melvin Farrugia fuq il-programm tagœha “Motiv”. Dan il-programm, li jdum jixxandar madwar sagœtejn, jinkludi fih diversi artikli dwar suææetti differenti li jolqtu l-interess tas-semmiegœa Maltin.

L-istazzjon tar-radju Sydney One Radio hu l-uniku stazzjon Malti li jxandar 24 siegœa kuljum bil-lingwa Maltija gœal dawk l-emigranti Maltin li jgœixu f’Sydney Inner West.

100 sena mill-għarqa tat-Titanic (3) Il-midja tefgħet il-ħtija fuq min riedet

Ħafna mill-istorja tal-għarqa tat-Titanic kienet rapportata u dokumentata skont ma qalu x-xhieda li baqgħu ħajjin wara din it-traġedja. Wara dak li ġara, dawn kienu għaddejjin minn trawma kbira u l-fatti jista’ jkun li mhux dejjem kienu rakkontati eżatt kif fil-fatt seħħew. L-istorja, xi ftit jew wisq, tgħawġet u kien biss wara ħafna żmien u anke meta nstabu l-fdalijiet tal-vapur, li bdiet ħierġa idea iżjed ċara ta’ dak li seħħ. 
Bir-raġun, dawk li kienu involuti f’din it-traġedja żgur li ma qagħdux attenti jieħdu n-noti ta’ dak li kien qed jiġri. Fil-fatt, kienet ħaġa tal-iskantament li, minkejja kollox, xorta ngħatat ħafna informazzjoni utli; fosthom in-nuqqas ta’ għajnuna li tawhom il-California u li l-laneċ tas-salvataġġ ma mtlewx kemm suppost.
Intant, bosta studji u riċerki komplew u għadhom għaddejjin biex ikomplu joħorġu stampa aktar ċara tal-fatti. 

Storja li mhux bilfors tkun eżatta

Il-midja ħafna drabi tirrapporta mal-ewwel dak li jkun ġara f’xi aċċident, f’mument meta l-konfużjoni tkun għadha fl-aqwa tagħha. Għalhekk irridu nżommu f’moħħna li l-istorja ġieli toħroġ mgħawġa bħalma jkunu rrakkontawha dawk li kienu vittmi fiha. Sfortunatament, imħallat ma’ dak li jkun fil-fatt seħħ ikun hemm ukoll emozzjonijiet u anke xaqliba tal-fatti skont ma jkun jaqbel għal dawk li jirrakkontawha. Fil-fatt, il-pubblikatur tal-gazzetti Philip L. Graham jgħid li l-aħbarijiet huma biss “l-ewwel abbozz tal-istorja”. 
Fil-każ tat-Titanic, maż-żmien baqgħu jsiru diversi studji biex jiskopru aktar dwar l-istorja tiegħu, għalkemm xorta għad hemm pubblikazzjonijiet li jirrapportaw żbalji. 
Fosthom insibu dak li hemm miktub fi ktieb tal-istorja miktub minn M. Hirsh Goldberg. Dan jgħid li t-Titanic ipprova jikser ir-rekord waqt li kien qed jaqsam l-Atlantiku. It-Titanic ma kienx magħmul biex jikser xi rekord. Kien vapur ekonomiku u lussuż, iżda ma kienx magħmul biex ikollu veloċità qawwija. Fil-fatt, anke meta tqabbel il-magni li kellu t-Titanic ma’ dawk li kellhom vapuri li kienu jiksru r-rekord ta’ veloċità wkoll jidher ċar. Dan jikkonferma li r-riċerka ta’ Goldberg ma kinitx biżżejjed fil-fond għax kieku kien jiskopri wkoll li l-vapuri rari kienu jitħaddmu bl-ogħla veloċità tagħhom fuq l-ewwel vjaġġ li jagħmlu għax ma kienx jagħmel tajjeb għall-magni. 
Dan l-għajdut beda jinxtered wara li kienet ippubblikata fuq il-gazzetti ta’ dak iż-żmien u minn hemm baqgħet miexja fuq fomm in-nies, tant li kulħadd spiċċa jemmen hekk. 
Fi żbalji oħrajn li jagħmel, Goldberg jgħid li l-vapur kien rinforzat fuq quddiem iżda ma seta’ jsir xejn fuq il-ġnub tal-vapur li kienu taħt il-livell tal-ilma. Fil-verità, it-Titanic kien inbena b’żewġ qigħan, żvilupp li kien importanti ħafna fl-inġinerija tal-bastimenti.

“Il-vapur li ma jegħriqx”

Meta għereq it-Titanic, ħafna min-nies marru rrabjati għand min bena l-vapur minħabba li huma kellhom l-idea li dawn kienu qalu li l-vapur kien wieħed li ma jegħreq qatt. Għal darb’oħra din kienet idea żbaljata għax ma kinux is-sidien tal-vapur li qalu dan il-kliem iżda ġurnali tekniċi dwar il-bastimenti li sejħu lit-Titanic bħala vapur li “prattikament ma jistax jegħreq”. 
Rigward il-veloċità tal-vapur, dan ma kienx għaddej bl-ogħla veloċità tiegħu li kienet twassal għal 24 mil nawtiku s-siegħa. Minkejja dan, il-veloċità li kien għaddej biha kienet wisq għal dawk l-inħawi fejn kien hemm silġ mifrux maż-żewġ naħat ta’ minn fejn kien għaddej. Bastimenti oħrajn kienu naqqsu l-veloċità jew inkella waqfu għal dak il-lejl.

Joseph Bruce Ismay
J. Bruce Ismay kien iċ-ċermen u d-direttur maniġerjali tal-linja White Star. Hu kien qed ibaħħar fuq it-Titanic meta seħħ l-aċċident. Fortunatament għalih, hu rnexxielu jsalva għalkemm wara kellu jiffaċċja lin-nies u nqala’ ħafna għajdut dwaru. 
Ħafna akkużawh li kien beżżiegħ u li ħarab minn fuq il-vapur hekk kif kien qed jegħreq. Bosta allegaw li l-uniku interess li ħa kien li jsalva ġildu minflok ra li jgħin lill-passiġġieri l-oħrajn.
Fil-verità, Ismay għen biex iniżżlu l-laneċ tas-salvataġġ u jgħabbi n-nies fihom. F’bosta każi kien anke aħjar mill-membri tal-ekwipaġġ infushom. Hu rikeb fuq lanċa tas-salvataġġ meta lanċa minnhom bdiet titniżżel u ma kien għad fadal ħadd fil-viċin. Xi wħud qalu li kien hemm min ordnalu biex jirkeb fil-lanċa. Ġara li ġara iżda jibqa’ l-fatt li bħalma qal Lord Mersey fl-investigazzjonijiet Ingliżi dwar l-għarqa tat-Titanic, kieku ma rikibx kien iżid in-numru tal-vittmi b’persuna oħra.
L-unika ħtija ta’ Ismay kienet li rnexxielu jibqa’ ħaj u għalhekk kien espost għall-kodiċi ta’ etika tal-midja Amerikana. Minkejja li kien attakkat bil-kbir fl-Istati Uniti, mal-wasla tiegħu f’Liverpool hu ntlaqa’ tajjeb. 

Ordna lill-Kaptan iżid il-veloċità?

Kien hemm ukoll allegazzjoni oħra marbuta ma’ Ismay, fejn intqal li hu kien ordna lill-kmandant tat-Titanic, il-Kaptan Edward J. Smith, biex jikser ir-rekord ta’ kemm jaqsam malajr l-Atlantiku. B’dan il-mod allura jiġi li indirettament ikkawża l-ħabta tat-Titanic mal-muntanja tas-silġ. 
Huwa ferm diffiċli li kaptan bħal Smith, li kellu tant esperjenza u li kien fuq l-aħħar vjaġġ tiegħu qabel jirtira, kien se jimxi fuq dak li jgħidlu Ismay. L-ebda prova qatt ma ħarġet li kien hemm xi tip ta’ ndħil min-naħa ta’ Ismay u aktar kien jipprova jqatta’ l-vjaġġ bħal passiġġieri oħrajn milli jmur jitkellem mal-membri tal-ekwipaġġ.

Il-midja Amerikana tat stampa kerha

Dawn l-istejjer kollha waslu mill-midja Amerikana, b’mod partikolari minn dawk li s-sid tagħhom kien William Randolph Hearst. Dan kien wieħed mill-aktar nies b’saħħithom u influwenti fl-Amerika. Hearst u Ismay kienu ltaqgħu żmien qabel fi New York meta Ismay kien aġent għall-kumpanija tiegħu. Ismay ma kienx iħobb l-attenzjoni tal-midja u ż-żewġt irġiel spiċċaw iġġieldu peress li dan tal-aħħar ma riedx jikkopera.
Hearst baqa’ dejjem iżomm din il-kwistjoni fih u f’April 1912 bdiet kampanja ħarxa kontra Ismay li ma setax jiddefendi ruħu f’din l-istorja. 
Bosta stejjer kienu vvintati, fosthom minn xhieda li riedu flus tajbin mingħand il-kumpaniji tal-assigurazzjoni, u ġie ddikjarat li Ismay kien ordna lill-kaptan biex jikser ir-rekord.

Il-Kaptan Smith

Il-Kaptan Smith għamel dak li n-nies kienu jistennew minnu dak iż-żmien, jiġifieri temm ħajtu flimkien mal-vapur. Għan-nies hu miet ta’ eroj minkejja li hu kien il-persuna direttament responsabbli għall-għarqa tat-Titanic. Filwaqt li n-nies urew stmerrija fil-konfront ta’ Ismay, li mal-ewwel mar jipprova jgħin lill-passiġġieri biex isalvaw, lil Smith apprezzawh u fakkruh bħala eroj.
Smith falla milli jagħti kas tat-twissijiet tas-silġ li kienu daħlulu, ma naqqasx il-veloċità tal-vapur minkejja li kienu għaddejjin f’ibħra kollha silġ u ħalla l-laneċ tas-salvataġġ jitilqu għalkemm kienu għadhom mhux mimlijin kemm suppost. B’dan il-mod żied l-ammont ta’ vittmi b’tal-inqas 500 persuna. 
mfarrugia@unionprint.com.mt

100 sena mill-għarqa tat-Titanic (2) Bosta nuqqasijiet li flimkien għamlu diżastru

L-għada li dawk il-ftit mijiet li rnexxielhom jeħilsu mill-għarqa tat-Titanic waslu fi New York (19 ta’ April, 1912), bdew l-investigazzjonijiet dwar dak li wassal biex għereq dan il-vapur li kien meqjus minn ħafna li ma seta’ jegħreq qatt.
Twaqqaf sotto-kumitat fil-Kumitat tal-Kummerċ tas-Senat li kien immexxi mis-senatur William A. Smith. Is-seduti bdew fil-lukanda Waldorf-Astoria fi New York. Imbagħad imxew għall-bini tas-Senat f’Washington, D.C. B’kollox taw ix-xhieda tagħhom 82 persuna dwar diversi problemi li ġraw waqt il-vjaġġ “misħut” tat-Titanic. 
Fost l-oħrajn kienu mistoqsijin dwar twissijiet ta’ silġ li kienu injorati, in-numru ta’ laneċ tas-salvataġġ li ma kinux biżżejjed, il-veloċità tal-vapur, in-nuqqas ta’ għajnuna minn vapuri oħrajn li kienu fil-viċin u t-trattament tal-passiġġieri fi klassijiet differenti.
L-investigazzjonijiet intemmu fit-28 ta’ April, 1912, meta s-senatur Smith żar il-vapur oħt tat-Titanic, l-Olympic, biex jintervista xi membri tal-ekwipaġġ. Meta għereq it-Titanic, l-Olympic kien jinsab madwar 500 mil ’il bogħod. 

Dak li ħareġ mill-investigazzjoni

Ħadd ma tqies responsabbli ta’ dak li ġara, għalkemm inġibdet attenzjoni partikolari dwar il-fatt li kienu ntbagħtu tliet twissijiet dwar is-silġ lill-Kaptan Edward J. Smith. 
J. Bruce Ismay, id-direttur maniġerjali tal-White Star Line u li kien abbord it-Titanic f’dan il-vjaġġ, ma nżammx responsabbli tal-veloċità qawwija li biha kien għaddej il-vapur. Fil-fatt, rari jissemma fir-rapport.

Is-silġ

Jissemmew il-pożizzjonijiet tas-silġ, li kienu rrapportati lit-Titanic qabel ma seħħet it-traġedja. Kien hemm silġ fuq iż-żewġ naħat tar-rotta li kien għaddej minnha. Minkejja dan, ma saret l-ebda diskussjoni bejn l-uffiċjali, l-ebda konferenza biex ikunu kkonsidrati dawn it-twissijiet. Qisu ħadd ma ta kashom. Il-vapuri li bagħtu t-twissijiet kienu l-Baltic, il-Californian u l-America.

Il-veloċità

Barra minn hekk, il-veloċità tal-vapur ma tnaqqsitx u ma ngħatatx aktar attenzjoni min-normal għal dak li kien hemm madwarhom. Qabel il-ħabta tal-vapur mal-muntanja tas-silġ il-veloċità kienet ta’ 21 mil nawtiku fis-siegħa.

L-istruttura tal-vapur

Fir-rigward tal-istruttura tal-vapur, il-kompartamenti tat-Titanic, li suppost kellhom ikunu ssiġillati biex ma jidħolx l-ilma, fil-fatt ma kinux. Dan peress li l-gverta ma kinitx issiġillata u l-pjanċi tal-kompartamenti ma kinux jagħlqu l-gverta. 

Il-California ma tawx l-għajnuna minkejja li kienu l-eqreb

Kien wkoll mistoqsi għaliex il-vapur California ġie rrapportat mill-kaptan tiegħu li kien jinsab 19-il mil bogħod mit-Titanic meta fil-fatt dan kien jinsab eqreb. L-uffiċjali u l-membri tal-ekwipaġġ raw is-sinjali ta’ emerġenza li beda jibgħat it-Titanic iżda ma marrux jagħtu l-ewwel għajnuna kif suppost jagħmlu skont ma jitolbu l-liġijiet internazzjonali. Li kieku ngħatat l-assistenza minnufih, il-California kien ikollu l-mertu li salva l-passiġġieri u lil dawk kollha abbord it-Titanic.
Id-dwal misterjużi li bdew jaraw in-nies kienu tal-California li fil-verità kienet inqas minn 19-il mil ’il bogħod.
B’kollox kien hemm tmien vapuri, li kollha kellhom is-sistema ‘wireless’, li kienu jinsabu qrib tat-Titanic. L-aktar wieħed ’il bogħod kien l-Olympic.

Il-laneċ tas-salvataġġ

Ħaġa li baqgħet tissemma ħafna matul iż-żmien kien il-fatt li l-laneċ tas-salvataġġ ma mtlewx sakemm kienu jifilħu. Filwaqt li salvaw 706 persuni, kieku l-laneċ imtlew kienu jsalvaw 1176. 

L-ebda allarm

Barra minn hekk ma ngħata l-ebda allarm, l-ebda tisfira u l-ebda twissija lill-passiġġieri. Kien biss bejn 15 u 20 minuta wara l-ħabta li l-Kaptan Smith ordna lill-operatur tal-‘wireless’ biex jibgħat messaġġ ta’ emerġenza. 

Nuqqas ta’ preparazzjoni

Il-membri tal-ekwipaġġ tat-Titanic ma kinux ilhom fuq xogħlhom u ma kinux jafu eżatt x’għandhom jagħmlu f’każ ta’ aċċident. Qabel ma telaq fuq l-ewwel vjaġġ tiegħu, il-membri tal-ekwipaġġ tat-Titanic kienu ħadu sehem fi prova waħda biss ta’ kif u x’kellhom jagħmlu f’każ ta’ aċċident. Fil-fatt, ħafna membri marru fuq il-vapur ftit sigħat biss qabel ma beda dan il-vjaġġ u ma kinux jafu eżatt x’kienu l-pożizzjonijiet tagħhom sa ġimgħa wara. 
Li kieku n-nies abbord il-vapur kienu laħqu nġabru fil-postijiet fejn kien hemm il-laneċ, allura kienu jsalvaw ħafna nies iżjed. 

Miżinformazzjoni

L-ewwel informazzjoni uffiċjali tad-diżastru kien il-messaġġ tal-Kaptan Haddock mill-Olympic. It-Titanic irċieva dan il-messaġġ fis-6.16 pm tat-Tnejn, 15 ta’ April. Wara din l-informazzjoni ntbagħat messaġġ li jgħid li t-Titanic kien se jkun irmunkat lejn Halifax. Dan il-messaġġ intbagħat lir-rappreżentant J. A. Hughes fit-7.51 pm li min-naħa tiegħu għadda l-messaġġ lill-uffiċċju ta’ Western Union li kien fl-istess bini tal-linja White Star Line. Ir-rapport jgħid li taħt iċ-ċirkostanzi, min bagħat dak il-messaġġ hu ħati ta’ kondotta ħażina u għandu jiġi mċanfar.
Barra minn hekk, issemma wkoll il-membru tal-ekwipaġġ tal-Carpathia li kien qed iħaddem is-sistema ‘wireless’. Intqal li ma kienx biżżejjed attent kif jieħu ħsieb il-messaġġi wara l-aċċident. Barra minn hekk, ġie ordnat li dawn l-operaturi ma jitħallewx ibigħu iżjed l-istejjer tagħhom.

Tifħir għall-Kaptan tal-Carpathia

Filwaqt li bosta nies ġew ikkritikat fir-rapport tal-investigazzjonijiet, il-Kaptan Rostron tal-Carpathia kien imfaħħar hekk kif minnufih dawwar ir-rotta malli sema’ t-talbiet għall-għajnuna.
Dan il-kaptan kien ferm attent minħabba s-silġ u anke poġġa nies iżjed biex joqogħdu għassa. Qabbad lill-ewwel uffiċjal biex jipprepara l-laneċ tas-salvataġġ u anke sejjaħ għat-tobba u kull min kien hemm bżonn biex jagħtu l-għajnuna tagħhom. 
Għalhekk, wara s-sehem kbir li ta, il-kumitat ħass li jagħtih l-akbar qima u li jingħata rikonoxximent. 

Rakkomandazzjonijiet

Fid-dawl ta’ dawn l-investigazzjonijiet kien rrakkomndat mis-sotto-kumitat li dawk il-vapuri kollha li jġorru iżjed minn 100 passiġġier irid ikollhom żewġ bozoz għat-tfittxija. 
Barra minn hekk, issejħu reviżjonijiet fuq il-liġijiet tal-ispezzjonijiet tal-vapuri barranin ħalli jkunu konformi mal-istandards mitlubin fl-Istati Uniti.
In-numru ta’ laneċ tas-salvataġġ kellu jkun biżżejjed biex iġorr lill-passiġġieri u lill-membri tal-ekwipaġġ kollha. Barra minn hekk, kellhom jibdew jiġu allokati minn tal-inqas erba’ membri tal-ekwipaġġ ma’ kull lanċa tas-salvataġġ u dawn jingħataw it-taħriġ meħtieġ dwar kif iġibu ruħhom f’każ ta’ emerġenza. 
Fil-każ tal-passiġġieri, ir-rakkomandazzjoni kienet li dawn ikunu allokati laneċ tas-salvataġġ partikolari ħalli jkunu jafu fejn iridu jmorru f’każ li jinqala’ xi aċċident.
Is-sistema tal-‘wireless’ kellha tkun regolarizzata biex ma tħallix nies li ma jifhmux jagħmlu użu minnha. Barra dan, il-vapuri kollha kellhom jaraw li jkun hemm bniedem dejjem għaddej iħaddem din is-sistema. 
Rigward il-bini tal-vapuri, ingħataw rakkomandazzjonijiet dettaljati dwar kif għandhom jinbnew il-gverti biex ikunu ssiġillati mill-ilma. Ingħataw ukoll rakkomandazzjonijiet dwar kif għandhom jinbnew il-kompartamenti, ħalli jekk żewġ kompartamenti jġarrbu ħsarat fl-istess ħin il-vapur ma jegħriqx.

Mitt sena mill-għarqa tat-Titanic: Meta seħħ dak li ma kienx mistenni

Dak li kellu jkun vapur li ma jegħreq qatt, bħal-lum mitt sena ilu sab ruħu fil-fond tal-Oċean Atlantiku hekk kif kien involut f’waħda mill-akbar traġedji li qatt seħħew fl-istorja tat-tbaħħir. Din hi l-istorja sfortunata li għadda minnha t-Titanic li fl-1912 kien l-ikbar vapur li qatt inbena. F’din it-traġedja, waqt l-ewwel vjaġġ li kien qed jagħmel, ħa miegħu l-ħajjiet ta’ aktar minn 1,500 passiġġier.
Ma kienx wieħed mill-aktar vapuri rfinuti u lanqas wieħed li kellu l-aqwa teknoloġija avvanzata għal dak iż-żmien. Il-kobor, li ħafna drabi kien meqjus bħala xi ħaġa aħjar, kienet l-unika ħaġa li kellu speċjali.
It-Titanic kien vapur tal-linja White Star u kien ikkonsidrat bħala l-aqwa kisba li rnexxielha tagħmel din il-kumpanija. Kien joffri kumditajiet u lussu li l-ebda vapur tal-passiġġieri ieħor ma kellu. Barra minn hekk, kien vapur li kien ikkonsidrat li joffri ċerta sigurtà hekk kif kellu 16-il kompartament li kienu ssiġillati mill-ilma u anke maħdum b’qafas doppju.
Dan kollu ġiegħel lil kulħadd biex jibqa’ ċċassat meta seħħet it-traġedja għax ħadd qatt ma ħaseb li dan il-vapur seta’ jegħreq.

Il-kompetituri tat-Titanic

Dan il-vapur, flimkien mal-vapur Olympic tal-istess kumpanija, inbnew biex jikkompetu mal-vapuri tal-linja Cunard; il-Lusitania u l-Mauretania, li bdew joperaw fl-1907. Dawn il-vapuri kienu mibnijin apposta biex jiksru r-rekords ta’ kemm jaqsmu malajr l-Atlantiku u fil-fatt kellhom l-unur ‘Blue Riband’.
Inbnew fuq prinċipji ta’ vapuri tal-gwerra u kienu jaħdmu b’turbini tal-fwar li jdawru erba’ skrejjen kbar. Kull skrun kellu tmun ibbilanċjat li kien jagħmel dawn il-vapuri aktar veloċi u faċli biex jiġu mmanuvrati.
B’differenza minn dan, it-Titanic u l-Olympic kienu jġorru ħafna nies għalkemm jivvjaġġaw b’veloċità moderata. Kellhom spazji għal togħbija kbira u għalhekk kienu ta’ theddida għall-vapuri tal-linja Cunard li kienu iżgħar u kienu jirrikjedu ħafna flus biex jitħaddmu.

Id-disinn tat-Titanic

Fil-każ tal-magni, it-Titanic kienu juża verżjonijiet akbar ta’ dawk li kienu ġew użati b’mod esperimentali fuq il-Laurentic. Dan kien vapur ieħor tal-linja White Star.
Bħala qafas, id-disinn ukoll kien verżjonijiet akbar ta’ disinni li ġew irfinuti matul is-snin. Il-poppa tal-vapur, għoli u bi tmun irqiq kien kopja ta’ vapur tat-18-il seklu. It-tmun kien magħmul mill-azzar. Il-problema kienet li meta mqabbel ma’ tmun ieħor fuq dawk tal-linja Cunard, dan kien żgħir wisq. Ftit kienu jagħtu kas kif vapur twil 852 pied seta’ jdur f’każ ta’ emerġenza jew inkella jevita li jaħbat ma’ xi muntanja tas-silġ.
Din id-differenza fid-disinni, bejn dawk tal-linja White Star u tal-Cunard, kienet tfisser li t-Titanic qatt ma seta’ jleħħaq mal-veloċità tagħhom. Fil-fatt, il-linja White Star kienet ilha li qatgħet qalbha għal aktar min għaxar snin meta fl-1899 daħħlu l-Oceanic. Dan kien magħruf għall-mod kif kien mibni minn ġewwa minn Harland & Wolff.

L-għarqa tat-Titanic

It-Titanic telaq fuq l-ewwel vjaġġ tiegħu minn Southampton nhar l-10 ta’ April, 1912. Id-destinazzjoni kellha tkun New York fl-Istati Uniti.
F’11.40 p.m. tal-14 ta’ April, 2012 it-Titanic ħabat ma’ muntanja tas-silġ. Eluf ta’ galluni ta’ ilma għarrqu l-qafas tal-vapur biex spiċċa għereq fi ftit sigħat.
Diversi vapuri oħrajn bagħtu twissijiet lit-Titanic dwar is-silġ. Il-problema b’dawn il-muntanji tas-silġ kienet li dawn tidher biss parti żgħira minnhom. Taħt il-livell tal-ilma dawn ma jinżlux dritti u jista’ jkollha kull tip ta’ forma. Fil-fatt, it-Titanic ħabat mal-parti ta’ taħt l-ilma ta’ din il-muntanja tas-silġ.
Uħud jirrakkontaw li mad-daqqa l-qafas tal-vapur ittaqqab diversi drabi f’linja orizzontali. Oħrajn jgħidu li kien qasma kbira filġenb tal-vapur. Verżjonijiet oħrajn jgħidu li mad-daqqa r-rivets inbeżqu ’l barra u l-qafas beda jiġġarraf. Minn l-aħħar spedizzjonijiet li saru lejn it-Titanic ġie żvelat li fil-fatt kienu r-rivets li nbeżqu li ħallew li l-ilma jidħol fil-qafas tal-vapur.
Madankollu, kien x’kien l-ilma beda dieħel u jimla l-kompartamenti. Il-vapur kien mibni b’tali mod li jekk l-ilma kellu jidħol f’erba’ kompartamenti jew inqas, allura ma kien jiġrilu xejn. Iżda, jekk il-ħames kompartament kellu jimtela l-ilma, it-Titanic kien jegħreq. Dan fil-fatt hu dak li ġara. L-ilma beda tiela’ f’kull kompartament u jaqbeż il-ħitan biex kif wasal għall-ħames kompartament it-Titanic kien ikkundannat li jegħreq. Il-parti ta’ quddiem tal-vapur bdiet titqal u iżjed bdiet tegħreq. Fl-istess ħin, il-parti ta’ wara bdiet tinqata’ mill-ilma. Mal-ħin it-toqol tal-parti ta’ wara tal-vapur sar wisq u l-vapur inqasam. Il-parti ta’ wara tal-vapur reġgħet waqgħet fl-ilma. Minkejja li l-vapur inqasam il-biċċa ta’ wara xorta kienet għadha mwaħħla mal-biċċa ta’ quddiem u għalhekk kif beda jegħreq quddiem tat-Titanic, il-biċċa ta’ wara reġgħet spiċċat maqtugħa barra mill-ilma sakemm maż-żewġ biċċiet inqasmu u l-parti ta’ quddiem għerqet fil-fond tal-oċean, madwar żewġ mili ’l isfel. L-istess ġara għall-parti ta’ wara tal-vapur.

It-Titanic kien għaddej b’wisq veloċità?

Jingħad li t-Titanic kien għaddej b’veloċità wisq qawwija waqt li kien qed ibaħħar f’dawn l-ibħra bis-silġ. Jingħad li l-motto tal-kaptani dak iż-żmien kien li jpoġġu l-perikli warajhom kemm jista’ jkun malajr. Il-veloċità li kien għaddej biha t-Titanic kienet wisq biex jipprova jevità periklu fi ftit ħin. Il-vapur kien wisq kbra biex jagħmel manuvra fi ftit sekondi.
Minkejja dan, mhux vera li t-Titanic kien qed jipprova jwaqqaf rekord billi jasal fid-destinazzjoni qabel iż-żmien. Mhux il-‘boilers’ kollha kienu mixgħulin u l-vapur kien għaddej mir-rotta t-twila biex jipprova jevita s-silġ. Li kieku l-‘boilers’ kollha kienu mixgħulin, it-Titanic kien jilħaq il-veloċità ta’ 21 mil nawtiku. Dan hu ferm inqas mis-26 mil nawtiku li kienu jilħqu l-vapuri tal-linja Cunard. Lanqas ma kienet tagħmel sens għall-passiġġieri li jaslu qabel fid-destinazzjoni tagħhom peress li kellhom postijiet riservati fil-lukandi u għall-ferroviji.
Intant, hemm min jgħid li kieku t-Titanic laqat bi dritt mal-muntanja tas-silġ, il-vapur ma kienx jegħreq. Xi esperti marittimi jgħidu li dan jista’ jkun minnu. Oħrajn ma jaqblux.
Meta tara s-sitwazzjoni li kienu jinsabu fiha, kien hemm biss ftit sekondi biex jieħdu deċiżjoni u d-deċiżjoni kienet li jipprovaw jevitaw li jaħbtu mas-silġ.

It-Titanic u l-midja

L-istorja ta’ x’ġara fuq dan il-vapur saret magħrufa permezz tan-nies li rnexxielhom jibqgħu ħajjin u setgħu jirrakkontaw l-esperjenzi tagħhom.
Kien hemm diversi reazzjonijiet; bejn min ma setax jemmen li vera kienet għereq it-Titanic, bejn min kien irrabjat u  oħrajn li kellhom swied il-qalb.
Dak iż-żmien, il-gazzetti kellhom il-faċilità li jirċievu messaġġi mill-wireless. Il-messaġġi li bdew deħlin minn diversi vapuri li kienu jinsabu fl-Atlantiku ħallew lill-ġurnalisti mingħajr risposti ċari dwar dak li ġara mit-Titanic. Il-viċi president u general maniġer tal-International Mercantile Marine (IMM), Philip A. S. Franklin ċaħad l-għajdut tal-ġurnalisti li t-Titanic kien għereq. Qal li hu għandu kunfidenza fit-Titanic għax dan il-vapur ma jista jegħreq qatt.
Sas-6.15 p.m. kellu jbiddel l-opinjoni tiegħu hekk kif komunikazzjoni mill-Olympic kienet tgħid li t-Titanic kien għereq fis-2.20 a.m. Minnufih, il-ġurnalisti ħarġu żieda mal-gazzetti tagħhom. Għalhekk, fis-16 ta’ April filgħodu l-aħbar kienet li t-Titanic kien għereq u miegħu parti kbira tan-nies li kienu abbord. Il-pajjiż kien maħsud hekk kif qatt ma kien stenna li dan il-vapur seta’ jegħreq.
Il-qraba u ħbieb ta’ dawk abbord it-Titanic invadew l-uffiċċji ta’ White Star u tal-IMM. Minn hemm imbagħad in-nies bdew juru r-rabja tagħhom. Ħassewhom ittraduti mill-garanziji foloz li kienu ngħataw li t-Titanic kien joffri daqstant sigurtà. F’40 sena li n-nies qasmu l-Atlantiku qabel, kienu mietu biss erba’ persuni. F’din it-traġedja mietu mal-1,500 f’daqqa.

Ix-xhieda li rrakkontaw l-istorja

L-S.S. Carpathia kien il-vapur li mar jagħti l-ewwel għajnuna lit-Titanic. Ernest St Clair kien membru tal-ekwipaġġ ta’ 19-il sena fuq dan il-vapur. Jirrakkonta li huma kienu ilhom erbat ijiem li telqu minn New York fuq vjaġġ lejn il-Mediterran.
Jiftakar li kważi qrib nofsillejl kien sejjer jistrieħ hekk kif ra lill-uffiċjali tal-vapur jiddiskutu b’ansjetà kbira. B’kumbinazzjoni, min kien iħaddem is-sistema wireless fuq il-vapur, Harold Cottam, kien qagħad jisma’ l-wireless għall-aħħar mumenti qabel ma jirtira fil-kabina għall-mistrieħ meta daħlu messaġġi ta’ emerġenza mingħand it-Titanic.
F’11.40 p.m. it-Titanic ħabat ma’ muntanja tas-silġ. Kien qed jegħreq malajr u beda jitlob l-għajnuna. Sas-2.00 a.m. kien għereq.
Il-Carpathia rrispondiet għas-sejħa ta’ għajnuna u minnufih dawru r-rotta lejn it-Titanic.
L-ekwipaġġ tal-Carpathia beda jlesti kollox biex jagħti l-għajnuna. Madankollu, huma leħqu lit-Titanic fis-6.00 a.m. hekk kif raw id-dgħajjes tas-salvataġġ ġejjin lejhom. Kienu biss ftit in-numru ta’ dgħajjes u dawk li waslu lanqas kienu mimlijin kemm suppost.
Dawk li baqgħu ħajjin ittellgħu fuq il-Carpathia u ttieħdu lejn New York, fejn waslu wara erbat ijiem.

Diżastri agħar minn dak tat-Titanic

Sal-1987, din it-traġedja kienet it-tieni l-akbar f’dawk li huma nis li tilfu ħajjithom. Fl-20 ta’ Diċembru, 1987 il-lanċa Filippina Dona Paz ħabtet ma’ tanker taż-żejt lil hinn mill-gżira ta’ Mindoro (fin-nofsinhar ta’ Manila). Il-lanċa nqalbet u għerqet. Magħha għerqu wkoll 4,536 passiġġier u membri tal-ekwipaġġ.
Qabel it-traġedja ta’ Dona Paz, kien hemm dik tal-SS Sultana. Dan il-vapur kellu jwassal xi suldati Amerikani minn kamp f’Andersonville, Texas. Kien hemm 2,200 suldat abbord meta splodew il-‘boilers’ u hekk kif il-vapur għereq miegħu mietu wkoll 1,647 passiġġier u membri tal-ekwipaġġ.

Imbassar minn qabel?

Hu fatt kurjuż li dak li ġara lit-Titanic kien ġie deskritt f’diversi kitbiet li “bassru” l-isfortuna li kienet se tolqot dan il-vapur.
L-eżempju l-aktar ċar hu l-ktieb “The Sinking of a Modern Liner” miktub fl-1886 mill-ġurnalist Ingliż W. T. Stead.
L-istorja tirrakkonta b’mod simili dak li ġara lit-Titanic. Fil-ktieb, vapur tal-passiġġieri jitlaq minn Liverpool fuq vjaġġ lejn New York. Dan jaħbat u fil-paniku li jinħoloq diversi passiġġieri jmutu għax kien hemm nuqqas ta’ dgħajjes tas-salvataġġ.
Sfortunatament, b’dak li kiteb Stead kien qisu qed ibassar il-mewt tiegħu stess. Hu kien rikeb it-Titanic meta għereq f’April tal-1912.
Kien hemm ukoll il-ktieb “Futility” jew “The Wreck of the Titan” miktub mill-awtur Amerikan Morgan Robertson. Il-vapur imsemmi fil-ktieb iġib l-isem ta’ Titan u hu magħruf bħala vapur li ma jegħreq qatt. Minkejja dan, il-vapur jolqot mas-silġ u jegħreq qrib il-kosta ta’ Newfoundland, qrib ta’ fejn għereq it-Titanic.
B’mod mill-aktar stramb it-Titan jiġi deskritt tal-istess kobor daqs it-Titanic u jġorr ftit dgħajjes tas-salvataġġ. Barra minn hekk, il-vapur jidħol fil-muntanji tas-silġ bl-istess veloċità tat-Titanic.
Barra dawn il-kotba hemm anke oħrajn li wkoll jirrakkontaw stejjer simili. Kumbinazzjonijet strambi.

Ikomplu l-moħqrija u l-attakki krudili fis-Sirja... Il-kumplament tad-dinja wieqfa taħseb

Għalkemm il-gwerer il-biċċa l-kbira huma miġġildin mill-irġiel, sfortunatament parti kbira tal-vittmi jkunu tfal u nisa innoċenti. Dan hu dak li qed iseħħ fis-Sirja, fejn f’sena ta’ kunflitt bejn ir-reġim tal-President Bashar al-Assad u l-Armata Ħielsa Sirjana nqatlu aktar minn 900 tifel u tifla. Barra minn dawn, inqatlu u qegħdin ikomplu jinqatlu anke rġiel u nisa bil-gzuz.

It-TORĊA rnexxielha tagħmel kuntatt ma’ persuni mis-Sirja li, għalkemm mhux dejjem faċli, għaddewlna dettalji dwar dak li qed iseħħ f’dan il-kunflitt.
Fost l-oħrajn qalulna li n-nies jinsabu rrabjati għall-kumplament tad-dinja li m’hi tagħmel xejn biex tgħinhom u qiegħda tħalli lir-reġim ikompli jwettaq tant atroċitajiet. Qegħdin jagħtuh żmien sa meta għandu jieqaf filwaqt li t-tixrid tad-dmija qed ikompli għaddej.
Is-sorsi tagħna fis-Sirja qalulna li n-nies mhumiex stupidi u jafu li d-dinja mhix turi ħeġġa li tbiddel ir-reġim, fosthom anke pajjiżi li qegħdin jgħidu li jixtiequ jgħinuhom. Fosthom hemm ukoll il-pajjiżi Għarab li mhumiex jipprovaw jiġġieldu kontra dan ir-reġim, għalkemm jgħidu l-kuntrarju. Madankollu, in-nies taf li l-pajjiżi Għarab waħedhom ma jistgħux jintervjenu.
Ir-rabja tal-poplu Sirjan tmur ukoll għar-reġim ta’ Assad li jigdeb il-ħin kollu u jagħti stampa ta’ kunflitt bejn l-Armata Sirjana u xi grupp ta’ terroristi. In-nies jafu li dawk fil-kunflitt huma l-Armata Ħielsa Sirjana, li hi ffurmata l-biċċa l-kbira minn suldati li rrifjutaw li joqtlu lin-nies.
Minkejja l-kunflitt li jinsabu fih, in-nies qatt ma stennew li l-armata tar-reġim se tkun daqshekk krudili biex tasal li twettaq dawn l-atti kriminali.
Dawn li qegħdin isofru huma ddispjaċuti li Sirjani li ma kinux attakkati qegħdin jibqgħu siktin hekk kif jibżgħu li jisfaw attakkati jew inkella għax hekk jaqblilhom. Dawk li huma attakkati jinsabu fi stat fejn m’għandhom xejn biex jgħixu; la ilma, la elettriku, la ikel u lanqas mezzi ta’ komunikazzjoni.

In-nies tilfu kollox

F’diversi filmati li ġibdu Sirjani stess f’dan il-kunflitt u anke ġurnalisti barranin li qegħdin ipoġġu ħajjithom fil-periklu biex juru lid-dinja x’qed iseħħ, rajna bliet Sirjani assedjati kontinwament. Min-kejja dan, kif l-attakki jbattu n-nies joħorġu jipprotestaw bħallikieku m’għandhomx biża’ li jitilfu ħajjithom.
Is-Sirjani li tkellimna magħ-hom qalulna li n-nies qegħdin iħossuhom li tilfu kollox u ma fadlilhom xejn. Għalhekk m’għandhom l-ebda biża’ li joħorġu jipprotestaw għax huma lesti li jmutu għal-libertà.
In-nies qegħdin iħossu li jekk imorru lura d-dar, is-suldati tar-reġim se joqtluhom wieħed, wieħed u allura jaqblilhom jibqgħu kollha flimkien, jgħixu flimkien u jmutu flimkien. M’hemmx triq tan-nofs għalihom; jew jirnexxilhom jgħixu kollha flimkien u r-reġim jingħeleb, inkella jirbaħ ir-reġim u huma jmutu kollha flimkien. Persuna qaltilna li l-ibliet huma kollha meqrudin u għalhekk m’hemm xejn agħar x’jistgħu jagħmlulhom.
In-nies tant qegħdin iħos-suhom mitlufin li fost l-oħrajn omm li għandha ħamest itfal qalet lil uliedha biex ma joħorġux flimkien ħalli ma jmutux fl-istess ġurnata għax inkella tkun wisq diffiċli għaliha. Qaltilhom biex imorru għad-dimostrazzjonijiet tnejn, tnejn.

Qtil għal min
jipprova juri x’qed isir

Intant, dawk li jinqabdu jiġbdu filmati jew jikkomu-nikaw ma’ nies barra mis-Sirja qegħdin jinqatlu bla ħniena. Fl-aħħar jiem f’Homs, il-fotografu Anas Al hilwani nqatel minn sniper filwaqt li l-ġurnalist ta’ miegħu safa midrub.
Minkejja dan, diversi ġur-nalisti u fotografi qegħdin iwasslu partijiet minn dak li qed iseħħ u juru l-ammonti kbar ta’ nies li qegħdin jinqatlu.

Għaliex mhix tittieħed azzjoni kontra Assad

B’differenza minn dak li seħħ fil-kunflitt fil-Libja, il-pajjiżi tal-Punent ma jidhrux li qegħdin juru ħeġġa biex itemmu dan il-kunflitt.
Fid-19 ta’ Marzu 2011, il-mexxejja tal-Punent kienu vvotaw fil-Kunsill tas-Sigurtà tal-Ġnus Magħquda biex jittieħdu l-passi meħtieġa biex ma jitħallewx imutu iżjed ċivili fil-Libja. B’riżultat tal-riżoluzzjoni tal-Ġnus Magħquda, in-NATO wettqet kampanja mmexxija mill-Ingilterra, Franza u anke l-Istati Uniti u bagħtu kull tip ta’ qawwiet militari biex jattakkaw il-Libja. Fil-fatt f’seba’ xhur inqered ir-reġim ta’ Muammar Gaddafi.
Dan jidher li qed jieħu ferm iżjed fit-tul fil-każ tas-Sirja u hemm diversi raġunijiet għaliex dawn l-istess pajjiżi qegħdin jaħsbuha sew qabel ma jagħtu sehemhom.
Żewġ rapporti li ħarġu riċentament jissuġġerixxu li l-qawwiet tal-Punent jista’ jkollhom sfidi ferm akbar f’dan il-kunflitt, kemm f’dik li hi politika kif ukoll bħala qawwa militari. Skont rapport tar-Royal United Services Institute for Defence and Security Studies (RUSI), dak li seħħ fil-Libja kien f’mument meta kollox kien perfett biex dawn il-qawwiet jattakkaw.
B’differenza minn Gaddafi, Assad dejjem ħa ħsieb li jkollu armamenti tajbin, kemm fl-ajru u l-baħar. Dan joħroġ minn rapport ieħor ippubblikat din id-darba mill-‘iStockholm International Peace Research Institute’ (SIPRI) li jsemmi l-lista ta’ armi li Assad xtara mingħand ir-Russi. Dawn is-sistemi ‘state-of-the-art’ kollha waslu fis-Sirja fl-aħħar sena minn meta beda l-kunflitt.

Armi ‘state-of-the-art’

Fost l-oħrajn, ir-Russja bagħtu 36 missila Pantsyr-SI għal kontra l-ajruplani. Dawn il-missili jistgħu jitpoġġew fuq wara ta’ trakk u tkun diffiċli għall-ajruplani biex jirnexxilhom jimmiraw fuqhom. Hu maħsub ukoll li r-Russja għamlet modifiċi fuq l-ajruplani MiG-29 tas-Sirja u fuq it-tankijiet tal-gwerra T-72. Tpoġġew armi iżjed moderni u dawn fil-fatt dehru f’ċerti filmati li nġibdu fl-aħħar jiem.
Barra minn hekk, ir-Russja bagħtet ukoll missili oħrajn ta’ kontra l-ajruplani, fosthom madwar 40 missila SA-17 Grizzly u żewġ sistemi SA-17 Buk. Iżda dan mhux kollox. F’Jannar, Assad ħabbar ftehim ta’ $550 miljun mar-Russja għal 36 ajruplan Yak-130 tal-gwerra u għat-taħriġ. Agħar minn hekk, Assad xtara wkoll armi bijoloġiċi u kimiċi li għalkemm għadu m’użahomx jista’ jħallihom bħala l-aħħar possibbiltà.
Dan kollu jagħmilha ferm aktar diffiċli li l-qawwiet tal-Punent jaqbdu u jiddeċiedu li jattakkaw lis-Sirja. Fil-każ tal-Libja dan seħħ għax Gaddafi kellu armi antiki u l-ordni għal sitt ajruplani Yak-130 kienet għadha ma waslitlux.
Minkejja li fid-dehra l-kun-flitt tal-Libja kellu jkun wieħed ferm iżjed faċli minn dan tas-Sirja, fil-verità l-qawwiet tal-Punent xorta batew u għalhekk wara din l-esperjenza l-politiċi qegħdin jibżgħu ferm aktar.
Meta attakaw lil Gaddafi, il-qawwiet tal-Punent sabu li kien ferm diffiċli li jegħlbuh u minkejja li fil-Ġnus Magħquda kienu ftehmu li kellha tkun operazzjoni tal-inqas livell u għall-inqas żmien possibbli, fil-verità spiċċat gwerra li ħliet ħafna enerġija lill-qaw-wiet militari Ewropej li tajru mad-90% tal-qawwiet militari tagħhom. Fil-fatt, skont ir-RUSI, tant kemm ittajru ajruplani Ingliżi kuljum lejn il-Libja li l-ispazju tal-ajru Ingliż spiċċa f’sitwazzjoni ferm vulnerabbli. Barra minn hekk, ħafna mill-ajruplani wżati fil-Libja kellhom nuqqas ta’ armi biex ilaħħqu ma’ kif bdew mexjin l-affarijiet.
Din l-esperjenza qiegħda tagħmilha ferm diffiċli għall-mexxejja politiċi biex jaqbdu u jidħlu f’dan il-kunflitt hekk kif jista’ jkollhom riskji ferm akbar. Dan kollu minkejja li s-sitwazzjoni fis-Sirja hi ħafna minn dik li kien hemm fil-Libja f’Marzu tas-sena li għaddiet. Hu kkalkulat li s’issa fis-Sirja nqatlu mat-8,000 persuna f’sena ta’ kunflitt.

Assad għandu l-ħbieb

Raġuni oħra li qiegħda ddewwem kull azzjoni hi li r-Russja ma tridx toħodha kon-tra Assad, hekk kif għandha bażi navali fil-port ta’ Tartus fis-Sirja. Il-mexxejja Russi ħassew li dawk tal-Punent ma qalulhomx l-istorja kollha fil-każ tal-Libja, meta suppost kellha tkun biss operazzjoni biex jipproteġu liċ-ċivili u mhux biex ineħħu lil Gaddafi. L-istess bħalhom taħsibha wkoll iċ-Ċina.
Bil-kontra ta’ Gaddafi, Assad għandu ħbieb importanti u jidhru li mhumiex qegħdin jabbandunawh. Gaddafi sa ċertu punt kien tefa’ l-ġebla fuq saqajh meta stieden lill-qawwiet tal-Punent biex jattakkawh u ħabbar li se joqtol lin-nies bħallikieku kienu ġrieden.
Problema oħra li uffiċjali Amerikani semmew ma’ ‘The New York Times’ hi li l-gvern Amerikan qed isibha ferm diffiċli li jikkomunika ma’ dawk li qegħdin jiġġieldu kontra Assad. Barra minn hekk, hemm biża’ li jista’ jkun hemm iżjed qtil u tixrid ta’ demm fit-tranżizzjoni politika jekk dan ikollu jitneħħa.

L-Istati Uniti mbeżżgħin mill-konsegwenzi

Filwaqt li hemm diversi politiċi u attivisti Amerikani li qegħdin jissuġġerixxu li għandha tittieħed azzjoni minnufih (possibilment anke militari), dak li seħħ fl-imgħoddi qed iġiegħel lill-Amerikani jaħsbuha darbtejn.
F’ittra miftuħa li bagħtu fi Frar lill-President Obama, 56 politiku konservattiv u attivisti politiċi esperti fil-politika barranija – fosthom William Kristol, Max Boot, Elizabeth Chebey u oħrajn li kellhom x’jaqsmu fil-gwer-ra “diżastruża” tal-Iraq – urew it-tħassib tagħhom li Assad jista’ jkun ta’ theddid għas-sigurtà nazzjonali tal-Amerika. Fl-istess ittra, dawn l-istess politiċi jissuġġerixxu li għandha tittieħed azzjoni im-medjata biex jitwaqqaf Assad.
Fil-verità s-sitwazzjoni hi ferm iżjed ikkumplikata għall-Amerikani. Il-popolazzjoni tas-Sirja hi magħmula minn gruppi ta’ nies ta’ reliġjonijiet u ideoloġiji differenti u s-sitwazzjoni mhijiex biss ġlieda bejn it-tajjeb u l-ħażin.
Il-popolazzjoni hi maqsuma bejn Sunni Għarab, Kristjani, Alawiti, Shiiti, Druze, u bosta minoranzi oħrajn. Assad hu minn familja tal-Alawiti li stabbilixxew ruħhom matul l-40 sena li għamlu jmexxu, hu u missieru qablu. Dawn jidhru li jżommu mat-twemmin u l-ideoloġiji tagħhom u li jafhom kulħadd. Ma jistax jingħad l-istess għal dawk kontra Assad fejn għadu mhux ċar x’ideoloġiji jħaddnu. Jidhru li jħaddnu anke elementi Iżlamiċi u possibilment anke konnes-sjonijiet ma’ al-Qaeda. Dan kollu jġiegħel lill-mexxejja Amerikani u anke tal-Punent biex jaħsbuha darbtejn qa-bel ma jieħdu azzjoni li jaf jiddispjaċihom minnha wara.
Fil-gwerra tal-Iraq, il-politiċi u l-istrateġisti nsistew li l-Iraqqini kienu se jilqgħuhom bħala s-salvaturi tagħhom. Fil-verità, mietu mal-4,000 Amerikan, 100,000 suldat Iraqqin u ntefqu mat-$850 biljun mit-taxxi Amerikani. Min issuġġerixxa din l-az-zjoni żgur li ma kienx ħaseb fil-konsegwenzi. Fil-fatt, anke l-mira li jkun hemm id-demokrazija fl-Iraq ukoll qiegħda tbatti maż-żmien.
L-istess seħħ fil-Libja. Fost l-ewwel azzjonijiet tal-Kunsill tat-Tranżizzjoni kienet li jdaħħal il-liġi tax-Sharia. Dan qed jerġa’ joħloq kunflitti u  jissemmew diversi każi ta’ korruzzjoni u brutalitajiet. Għalhekk, l-Istati Uniti qegħ-din joqogħdu attenti li ma jagħmlux l-istess żbalji li għamlu.