It-tibdil fil-klima (...ikompli)

(ikompli mill-harga l-ohra…)

Meta nidhlu aktar fid-dettall dwar dak li qed jigri f’pajjizna u naraw x’sehem qeghdin ikollna fit-tniggis, ma nistghux ma nsemmux il-kaz tal-estensjoni tal-powerstation ta’ Dellimara.

Leo Brincat jahseb li l-ftahir tal-Gvern li bl-gheluq tal-powerstation tal-Marsa u l-ftuh tal-estensjoni ta’ Dellimara se jonqos sostanzjalment id-diossidu tal-karbonju li qeghdin nipproducu hu argument li joffri biss naha wahda tal-munita. Iqabbel dan il-fatt ma’ persuna li jkollha wahda mill-eqdem u l-aktar karozzi inefficjenti li qatt kien hawn, bhat-Trabant li kellhom fil-germanja, u li minflok jaghzel li jixtri Lada. certu titjib relattiv fl-emissjonijiet bilfors ikun hemm, izda zgur li dan ma jfissirx li jkun ghamel l-ahjar ghazla jew l-irhas wahda possibbli fic-cirkostanzi tal-lum.

Brincat qal ukoll li hu jahseb li ghall-istudji dwar l-impatt fuq is-sahha ambjentali m’hemm xejn ahjar mill-istudji medici u xjentifici li Dr Jason Bonnici ressaq quddiem il-MEPA f’isem il-Kunsill Lokali ta’ Marsaxlokk, kif ukoll studji ohrajn li saru minn esperti ohrajn. Meta wiehed jiftakar li l-‘heavy fuel oil’ hu fost l-aktar fjuwils li jniggsu u anke l-Unjoni Ewropea ghandha riservi qawwijin dwaru ma tantx hemm ghalxiex wiehed imur wisq ’il boghod. L-aktar zewg mardiet li jissemmew huma dawk li jissejhu ‘cardiovascular and pulmonary diseases’. Il-kelliem Laburista jghid li d-dnub hu li jidher car li bix-‘show of hands’ taghhom bil-board meeting tal-MEPA, ghandu dubji serji kemm id-diretturi tal-MEPA nnifishom, indenjaw ruhhom li jiflu bir-reqqa u skont il-kuxjenza dawn l-istudji medici serji li thejjew minn esperti Maltin.

Min-naha tieghu, Alan Pulis ihoss li ghandna noqoghdu attenti kif nitkellmu dwar dan is-suggett li ha daqstant xejra kontroversjali. Irridu wkoll noqoghdu attenti wkoll fir-rigward ta’ x’tip ta’ emissjonijiet ghandna nistennew mill-impjant il-gdid f’Dellimara. Dan l-impjant se jithaddem (tal-inqas fl-ewwel stadju tieghu) bil-‘heavy fuel oil’ li jiggenera bosta emissjonijiet tossici. Minkejja dan irridu nghidu wkoll li l-impjant se jkollu mieghu sistemi avvanzati ta’ tisfija tal-‘exhaust’ iggenerat mill-istess powerstation, b’mod partikolari l-ossidi tan-nitrogenu u d-diossidu tal-kubrit. Biex dawn is-sistemi jithaddmu, ovvjament jitlob spejjez kbar kapitali u ta’ manteniment. L-awtoritajiet kompetenti se jkollhom responsabbiltà kbira xi jgorru biex jizguraw li f’dan ir-rgward l-impjant ikun qed jopera kif suppost u f’kull hin fl-ahjar interess ta’ kulhadd u mhux l-inqas ghar-residenti fil-qrib.

It-tisfija tal-ossidi tan-nitrogenu ggenerati mill-impjant se tkun tinvolvi process kimiku bil-urea u allura, kif wara kollox digà semmiet l-Enemalta fir-rapport tekniku taghha fl-2006 bl-isem “Electricity Generation Plan”, wiehed irid jara li ’l hekk imsejjah ‘ammonia slip’ ikun kontenut mill-ahjar li nistghu. L-ammonia hu gass li jinten hafna u li jkun involut fit-tisfija tal-ossidi tan-nitrogenu mill-‘exhaust’ tal-powerstation permezz ta’ reazzjonijiet kimici. L-awtoritajiet kompetenti jridu jizguraw li ma jkunx hemm rilaxx eccessiv ta’ dan il-gass meta l-impjant eventwalment ikun qed jopera.

Skart perikoluz

Issemma wkoll li l-impjant il-gdid f’Dellimara se jiggenera ammont sostanzjali kuljum ta’ hekk imsejjah “skart perikoluz”. Dan l-iskart mistenni jirrizulta mill-process ta’ “Flue Gas Desulphurisation” li permezz tieghu se jkun qed jissaffa l-‘exhaust’ tal-powerstation mid-diossidu tal-kubrit. Prattika bhal din ilha adottata f’bosta pajjizi industrijalizzati, inkluz fl-Ewropa, ghal bosta snin u issa din se tigi uzata wkoll f’Malta. Filwaqt li se nkunu investejna biex innaddfu l-‘exhaust’ tal-powerstation il-gdida minn dawn l-emissjonijiet perikoluzi, l-awtoritajiet kompetenti se jkollhom ir-responsabbiltà li jaraw li l-iskart solidu perikoluz iggenerat minn dan il-process ikun immaniggjat bl-ahjar mod.

Pulis jemmen li ghandna nahsbu f’alternattivi ohrajn biex nevitaw li dan l-iskart ikun ittrasportat minn Dellimara ghall-Freeport f’Birzebbuga mit-toroq taghna, arterjali jew mhumiex. Il-fatt li dan it-tip ta’ skart jista’ jkun qed jingarr fit-toroq taghna, fost il-volum enormi ta’ traffiku li digà ghandna zgur mhijiex ta’ serhan il-mohh. Tajjeb li naraw x’se jkun l-ezitu ta’ analizi li l-Enemalta giet mitlub taghmel mill-MEPA stess f’dan ir-rigward, bil-hsieb li dan l-iskart ikun ittrasportat lejn il-Freeport bil-bahar.

Trabijiet u diosssidu tal-karbonju

Ma’ dawn l-emissjonijiet wiehed irid isemmi wkoll it-trabijiet (‘particulate matter’ ta’ diversi daqsijiet) u ovvjament id-diossidu tal-karbonju. L-impjant il-gdid se jkollu mieghu sistemi li jaqbdu bosta mit-trabijiet mill-‘exhaust’ u dan qabel ma dan il-materjal jithalla jahrab fl-ambjent. L-argument dejjem jibqa’ l-istess, jigifieri li jigi minna li nizguraw li l-apparat u s-sistemi ta’ tisfija jithaddmu bl-aktar mod efficjenti u f’kull hin. Dan jinvolvi spejjez u responsabbiltà min-naha tal-operatur u r-regolatur u fuq kollox jinvolvi rikonoxximent tal-fatt li hemm fin-nofs sahhet in-nies u l-kwalità tal-hajja ta’ bosta residenti, partikolarment fl-inhawi ta’ Marsaxlokk.

Pulis qal ukoll li kif jidhru l-affarijiet s’issa ma jidhirx li l-estensjoni l-gdida f’Dellimara ghandu jkollha sistemi ta’ ‘carbon capture’ u allura dan ifisser li d-diossidu tal-karbonju ggenerat mill-impjant se jintrema kollu ’l barra fl-atmosfera. Hu fl-interess ta’ pajjizna li naraw li dan l-ammonta ta’ diossidu tal-karbonju ma jkunx jaqbez il-limiti kif stabbiliti minn zmien ghal zmien taht id-diversi ligijiet Ewropej. Irridu nikkonsidraw ukoll il-fatt li sejrin lejn zmien fejn ghal kull tunellata ta’ diossidu tal-karbonju li se nibdew narmu fl-atmosfera se jkun hemm hlas xi jsir u li fl-ahhar mill-ahhar se jkollu jgorru kull min jikkonsma l-elettriku mill-powerstations f’pajjizna. Allura jaghmel sens li nadottaw il-mizuri kollha possibbli biex kemm jista’ jkun innaqqsu dawn l-emissjonijiet.

Fil-prattika nistghu niddistingwu bejn zewg tipi ta’ emissjonijiet mill-impjant bhal dak li qed ikun finalizzat f’Dellimara:

1. Emissjonijiet li normalment ma nassocjawhomx bhala ‘greenhouse gases’ imma li ghandhom effetti relatati ma’ acidità fl-ambjent u li jistghu anke jikkagunaw hsara lis-sistema respiratorja tal-bniedem. Dawn huma d-diossidu tal-kubrit, ossidi tan-Nitrogenu u anke t-trabijiet.

2. Emissjonijiet ta’ diossidu tal-karbonju li jikkontribwixxu ghat-tishin globali u allura ghat-tibdil fil-klima.

Ma rridux ninsew li dawn li ghadna kif semmejna huma emissjonijiet fl-arja. Impjanti bhal powerstations konvenzjonali, fosthom dik ta’ Dellimara jipproducu wkoll emissjonijiet fl-ilma bahar li jinkludu biocidi (biocides) li jkunu jintuzaw mal-‘coolant’ biex l-intern tal-impjant jinzamm nadif minn koccli u hlejjaq ohrajn tal-bahar. Sustanzi bhal dawn mhux normalment assocjati ma’ xi forma ta’ impatt dirett fuq il-klima.

Direttivi dwar emissjonijiet

Dwar il-qafas legali u l-emissjonijiet permessibbli, Leo Brincat spjegalna li qabel inghata t-tender tal-BWSC kien hemm certi livelli stabbiliti. Il-fatt li b’daqqa ta’ pinna biex ma tigix skwalifikata l-kumpanija li hadet il-kuntratt il-Gvern Malti ghazel li jbaxxi minn rajh il-livell mehtieg biex isir dan, juri li l-Gvern kien qed jaccetta li jbaxxi l-istandards minimi mitlubin. Ir-responsabbiltà ahharija tibqa’ fuq il-gvernijiet nazzjonali izda meta wiehed izomm f’mohhu kemm il-Gvern digà donnu ghamel minn kollox biex jakkomoda lill-BWSC, wiehed jibda jiddubita kemm se jpoggi l-interess nazzjonali ’l quddiem fil-gejjieni. X’jigri jekk jirrizultaw problemi fit-thaddim tal-apparat, ikun hemm dawk li jissejhu ‘emission spikes’ u jista’ jkollok anke problemi bl-apparat imsejjah ‘emissin mitigation equipment’? Din hi l-problema ewlenija bit-teknologija tal-‘heavy fuel oil’. Malli tinqala’ hsara serja, l-Enemalta jkollha taghzel bejn li twaqqaf il-provvista tal-elettriku jew li tkompli tnigges. Likieku l-istandards Ewropej huma fihom infushom garanzija assoluta tal-harsien ghas-sahha tal-bniedem kieku ma jkunx hemm skop li perjodikament u fuq medda ta’ zmien l-UE spiss tgholli dawn l-istandards taghha. Wiehed ma jridx iqis biss l-istandards tal-lum izda wkoll l-istandards li jistghu jkunu japplikaw matul il-hajja tal-apparat mixtri nnifsu. Fejn jidhol trab vera fin li bilkemm jidher jidher taht mikroskopju (microscopic particulates) din hi problema ferm akbar bil-‘heavy fuel oil’ milli bi zjut ohrajn. hafna studji tal-UE spiss urew li m’hemmx ‘safe lower limit’ ghal dan it-trab vera fin. Bhal fil-kaz tal-asbestos, mikro particella wahda taf tikkawza mard qerriedi bhall-kancer. Ghalkemm l-asbestos illum gie pprojbit, ghaddew bosta snin sakemm ittiehed dan il-pass u d-dinja ntebhet kemm vera kien qed jaghmel hsara lis-sahha ambjentali tal-bniedem.

Jekk immorru lil hinn mill-qafas legali, Pulis ihoss li kien ikun aktar ghaqli li kieku rajna fil-boghod ghas-settur tal-energija f’pajjizna u hsibna minn ferm qabel biex l-estensjoni tal-powerstation f’Dellimara tkun imhaddma bil-gass naturali (li hu aktar nadif) mal-ewwel, aktar milli nergghu nduru ghall-‘heavy fuel oil’. Fl-ahhar mill-ahhar hi kwistjoni ta’ prijoritajiet.

Bhal kull stat iehor membru fl-UE, pajjizna marbut b’ dawk li jghidulhom ‘ceilings’ ghal diversi tipi ta’ emissjonijiet minn impjanti bhalma huma l-‘powerstations’. B’‘ceilings’ nifhmu limitu ta’ ammont totali ta’ emissjonijiet ta’ kull tip li s-setturi industrijali varji ta’ kull pajjiz, fit-total taghhom, ma jistghux jaqbzu. Filwaqt li n-National Emissions Ceiling Directive tistabbilixxi limiti ghall-emissjonijiet ta’ diossidu tal-kubrit u tal-ossidi tan-Nitrogenu fost l-ohrajn, u dan ghal kull Stat Membru fosthom Malta, l-ammont ta’ diossidu ta’ karbonju li ghandna permess narmu fl-atmosfera mill-impjanti tal-Marsa u Dellimara hu stabbilit permezz tan-National Allocation Plan kif preskritt taht l-Emissions Trading Scheme Directive.

It-teknologija li hemm ippjanata biex l-‘exhaust’ tal-powerstation iknu imnaddaf mid-diversi forom ta’ tniggis hi intiza biex l-ammonta ta’ emissjonijiet mill-impjant f’Dellimara jkun konformi ma’ dawn il-ligijiet. Finalment, allura se jkun iholl u jorbot kemm se nkunu kapaci bhala pajjiz li nizguraw li din it-teknologija tithaddem tajjeb u bl-aktar mod efficjenti u f’kull hin li jkun qed jopera l-impjant.

Bhalma qal Leo Brincat, Pulis qal li wiehed jistenna li l-ligijiet Ewropej dwar l-emissjonijiet dejjem isiru aktar iebsin. Ezempju t-trabijiet, illum il-ligijiet Ewropej jitolbu moniteragg kontinwu ta’ trab aktar fin meta sa ftit snin ilu l-attenzjoni kienet fuq trab inqas fin minnu. Bhalissa l-Kummissjoni Ewropea tinsab ghaddejja bi process li se jwassal ghal revizjoni shiha tan-National Emissions Ceilings Directive b’tali mod li jigu stabbiliti ‘ceilings’ godda li m’ghandhomx jinqabzu sas-sena 2020. zvilupp importanti se jkun li maghhom ikun hemm ‘ceiling’ ghall-ammont ta’ trab fin li jigi emess minn kull Stat Membru.

It-teknologija uzata kontra t-tniggis minn impjanti bhall-powerstations tehtieg tkun modernizzata minn zmien ghal iehor biex is-siti jibqghu konformi mal-ligijiet Ewropej. Dan jinvolvi hafna hsieb bil-quddiem u ovvjament spejjez. Bla dan l-investiment inkunu qeghdin nikkompromettu sahhet in-nies u l-kwalità tal-hajja.

Energija alternattiva

Pajjiz dejjem irid ikollu serhan il-mohh fil-generazzjoni tal-elettriku. Jekk is-settur tal-energija jkun qed jopera b’mod difettuz u l-elettriku ma jkunx ta’ min jorbot fuqu, l-ekonomija tmur lura ghax hadd ma jkun jaqbillu jinvesti hawn.

Hu fatt rikonoxxut, anke mill-Ewropa, li filwaqt li jehtieg li tonqos id-dipendenza mill-‘fossil fuels’, dan ma jistax isehh mil-lum ghal ghada. Ir-ragunijiet ghal dan huma bazikament logistici (ghax mhux kull sors ta’ energija rinnovabbli tista’ tkun uzata kullimkien), it-teknologija ghad trid tizviluppa hafna aktar biex tipprovdi ghad-domanda ta’ elettriku li dejjem qieghda tikber u l-ispejjez involuti – innehhuha minn rasna li l-energija rinnovabbli hi rhisa jew b’xejn.

Pulis ihoss li kien ikun aktar ghaqli kieku pajjizna, minn diversi snin ilu, haseb biex ikollu infrastruttura ghall-gass naturali li jhammeg hafna inqas mill-‘heavy fuel oil’. Izda fl-ahhar mill-ahhar hi kwistjoni ta’ decizjonijiet politici bbazati fuq analizi ekonomika u prijoritajiet. Saru u qeghdin isiru sforzi biex jinkoraggixxu lin-nies biex jaqilbu ghal teknologija li tiggenera l-elettriku minn sorsi rinnovabbli ta’ energija bhax-xemx u r-rih fil-kaz ta’ pajjizna. Fil-futur qarib ma nistghux inhars lejn pajjizna fejn jiddependi totalment fuq din it-tip ta’ energija izda tletin jew hamsin sena ohra dan jista’ jigri. L-Ewropa qieghda timmira lejn xenarju bhal dan izda ghadu kmieni wisq biex naslu hemm issa.

Jaqbel ukoll Leo Brincat li qal li f’qasir zmien din it-tip ta’ energija ma kinitx se taghmel tajjeb ghall-energija li tipproduci l-powerstation tal-Marsa. Jghid però li kienet tkun taghmel sens kieku l-Gvern ilu snin li dahhal l-energija alternattiva fil-pajjiz u ilha mifruxa snin shah. Fakkar kif l-uniku tender kbir ta’ pannelli fuq is-soqfa tal-binjiet tal-Gvern ghadu lanqas biss gie aggudikat, ahseb u ara kemm beda jithaddem. Mhux ta’ b’xejn li l-Ewropa ffissat l-aktar livell minimu ta’ energija alternattiva ghal pajjizna. Dan ghax kienu jafu li hdejn haddiehor ghadna bilkemm ghamilna l-ewwel passi ’l quddiem. Il-Gvern seta’ facilment mar xorta wahda ghall-estensjoni tal-powerstation izda basta mhux bil-‘heavy fuel oil’. Imissu mexa u mhux warrab il-pjani li fassal hu stess meta Austin Gatt u l-Enemalta hargu bl-Electricity Generation Plan ghall-2006 ’il quddiem, li kien jipprovdi biex ihaddmu l-impjant bil-gass. L-iskuza li qeghdin igibu llum li dan ghalissa ma jistax isir hu konferma cara li naqsu milli jippjanaw fuq il-linji ssuggeriti minn Prof. Josef Bonnici fl-1999. Min-naha l-ohra, hi tal-misthija li pajjizna m’ghandu ebda pjan nazzjonali tal-energija alternattiva u spicca fassal pjan ta’ azzjoni fl-ahhar minuta sempliciment ghax gie obbligat jaghmel dan mill-UE f’Lulju tas-sena li ghaddiet – ghax inkella kien jehel penali harxa.

(…ikompli fil-harga li jmiss)