L-ACTA u d-drittijiet tal-awtur Se tifga l-ħsieb, l-inizjattiva u l-kreattività

Waħda mill-aktar temi li tittratta l-ACTA hi dik dwar id-drittijiet tal-awtur. Minkejja dan, ma tingħatax definizzjoni ċara ta’ kemm persuna tista’ tikkwota mingħajr ma tkun qiegħda tikser dawn id-drittijiet.
Ħafna drabi din qiegħda tkun spejgata li għandha tkun “abbastanza”, li l-unika definizzjoni tagħha hi marbuta mal-liġi Amerikana fejn tista’ tuża madwar 800 kelma meta tkun qed tikkwota minn ktieb. Il-bqija m’għandna l-ebda definizzjoni ċara ta’ kemm tista’ tikkwota minn ktieb, minn xi silta ta’ proża jew anke minn poeżija.
Id-diffikultà toħroġ l-aktar meta tkun qed tagħmel kritika ta’ poeżija. Għandek dritt tirriproduċiha kollha l-poeżija meta tistampaha? X’se jiġri jekk tistampaha kollha? B’dan il-mod tkun qed tikser id-drittijiet tal-awtur?
Permezz tal-ACTA l-awtur għandu d-drittijiet tiegħu u dan it-trattat jisħaq li jekk tikkwota xi silta trid titlob il-permess tal-awtur. Iżda m’hemmx indikazzjonijiet ċari ta’ kemm tista’ tikkwota. Hemm diversi poeżiji li huma qosra ħafna biex tislet biċċiet minnhom. Kif tista’ ssir analiżi jew kritika tagħhom? U jekk l-awtur ma jaċċettax u ma jagħtikx permess?
Barra minn hekk, dan japplika għal dak kollu li għandu d-drittijiet tal-awtur, jiġifieri mhux biss letteratura iżda dak kollu li kien ivvintat. Minbarra l-kontenut, int marbut ukoll li ma tistax tieħu l-idea. Jekk persuna titkellem ma’ oħra dwar idea li jkollha, anke jekk ma tkunx żviluppatha, ħadd ma jkun jista’ jiżviluppaha madwar id-dinja jekk mhux bil-permess ta’ min ikun ħareġ bl-idea.
B’dan il-mod se nkunu qegħdin nippromwovu l-monopolji. Dan ifisser li minn dinja li filli kienet tippromwovi tant il-kapitaliżmu u tfaħħar suq ħieles u kompetittiv, issa se nkunu qegħdin nipproteġu l-monopolji u nagħtuhom is-saħħa.

Tapplika wkoll fil-mediċini

Bl-istess mod, l-ACTA trid “tipproteġi” lin-nies mill-mediċini ġeneriċi li jfejqu daqs il-mediċini oriġinali u li huma ferm irħas minnhom. Iżda bl-ebda mod mhi se tipproteġi lin-nies minn dawk il-mediċini li jkunu foloz. Pjuttost se tkun qiegħda tiftaħ is-suq għalihom.
Hemm tliet tipi ta’ mediċini. Għandek l-oriġinali, dawk ġeneriċi u l-oħrajn li huma bla prinċipju attiv (fakes). F’pajjiżi li għadhom qegħdin jiżviluppaw jintużaw ħafna l-mediċini ġeneriċi. Dawn ikunu mediċini oriġinali li jkunu għaddew għaxar snin minn fuqhom u għalhekk il-patent tkun spiċċatilhom. Għaldaqstant, dawn jistgħu jkunu mmanifatturati minn kumpaniji oħrajn u għalhekk jinbiegħu bi prezzijiet ferm irħas (f’ċerti każi anke kwart tal-prezz).
Filwaqt li hu dritt tal-bnie-dem li juża l-mezzi possibbli biex ifejjaq lilu nnifsu mill-mard, permezz tal-ACTA l-mediċini ġeneriċi se jieħdu daqqa kbira ’l isfel. Fl-istess ħin, l-ACTA mhi qiegħda tagħmel xejn kontra l-mediċini l-foloz għax dawn bl-ebda mod m’huma kopji ta’ xi tip ta’ mediċina oħra. Ħafna drabi dawn kulma jkunu zokkor ippressat u min jixtri minnhom ma jkun hemm xejn x’jindika li huma foloz.
Il-prezz tal-mediċini ġeneriċi hu wieħed ferm irħas minn dak tal-oriġinali. Fil-fatt, illum il-ġurnata ħafna nies anke jixtru din il-mediċina minn fuq l-internet u sakemm tasal għandek bil-posta b’kollox xorta tkun irħas mill-oriġinali. Ovvjament, il-mediċina li tasal fl-ispiżeriji tgħaddi minn ħafna proċessi fejn kulħadd irid jagħmel il-qligħ u allura l-prezz jogħla.

Il-ħajja tal-pajjiżi foqra

Il-mediċini ġeneriċi jagħmlu differenza kbira fil-ħajja ta’ bniedem li għandu bżonn jużahom kuljum. Huma wkoll il-ħajja tal-pajjiżi fejn hemm ħafna nies li qegħdin imutu bil-ġuħ. M’hemm ebda mod li dawn in-nies jirnexxilhom jixtru l-mediċini jekk il-prezzijiet ikunu għoljin.
B’konsegwenza ta’ dan ikollok mard gravi li jittieħed u tinħoloq epidemija indirettament. Dan fl-aħħar mill-aħħar jispiċċa jdur kontra kulħadd.
L-istess bħal fil-każ tal-AIDS. Li kieku din kienet ikkontrollata fl-istadju tal-bidu ma kinitx tibqa’ tinfirex. Iżda flus ma kienx hemm u spiċċat splodiet bil-kbir fil-pajjiżi l-foqra. Minn hemm imbagħad baqgħet tinfirex ma’ kullimkien. Dan kollu għax ma sarx investiment f’dawn il-pajjiżi fejn żviluppat biex tkun ikkontrollata l-problema. Problemi bħal dawn iridu jkunu kkontrollati mill-bidu għax inkella l-mard jibda jikber b’mod li ħadd ma jkun jista’ jikkontrollah.
F’pajjiżi tant foqra, in-nies ma jistgħux iħallsu għal medi-ċini li jkollhom prezzijiet daqstant għoljin. Jekk nieħdu eżempju bil-mediċina għal dawk morda bil-kanċer, din tiswa ħafna flus u tkun diffiċli għal persuna biex iħallas dawn il-flus. X’suppost għandhom jagħmlu dawn in-nies? Iħallu lil qrabathom imutu u ma jgħinuhomx? Ikun hemm min jisraq biex forsi jġib dawn il-flus. Hu att ħażin imma indirettament il-ħtija tkun tal-Istat li ġabu f’dak il-punt li jkollu jisraq.
Jekk nerġgħu nħarsu fil-kuntest tal-istudent u ta’ min ikollu bżonn jikkwota mill-kotba naraw li s-sitwazzjoni hi l-istess. L-istudent għandu bżonn jagħmel kopji minn kotba għax m’għandux biżżejjed riżorsi biex jixtri kull ktieb li jista’ jkollu bżonn. Imma għandhom dritt jagħmlu kopji jekk il-kotba għandhom id-dritt tal-awtur? Jekk student issellef ktieb minn librerija hu għandu biss id-dritt li jissellfu għax il-librerija dak id-dritt biss tkun xtrat mingħand l-awtur. X’jiġri jekk librerija jkollha ktieb wieħed biss u jkun hemm diversi studenti li għandhom bżonn jagħmlu użu minnu. Jekk se joqogħdu jistennew li kull wieħed ilesti minnu, allura qatt m’huma se jaslu. Barra minn hekk, jekk tistenna li jispiċċa d-dritt tal-awtur allura se jkun għadda ħafna żmien minn fuq il-ktieb u fid-dinja tal-lum ma jibqax rilevanti.

Bosta mistoqsijiet
Il-mistoqsija tiġi waħedha, dwar min se jiċċarahom dawn l-affarijiet? Min jagħmel kopja ta’ ktieb se jikser il-liġi? L-għalliema u l-istudenti se jispiċċaw kriminali għax jagħmlu kopja minn fuq ktieb? X’se jiġri minn ideat li jkollhom l-istess kunċett? Se narmuhom?
B’dan il-mod se nkunu qegħdin nillimitaw lin-nies milli jiżviluppaw l-ideat tagħhom. Se noqtlu l-kreattività kollha.
Fil-ħajja m’hawn xejn li hu oriġinali u kollox hu mibni fuq xi ħaġa li kien hemm qabilha. Kull darba nibnu fuq xi ħaġa oħra li kien hemm u li niżviluppaw fuqha. B’dan il-mod se jkun ikkontrollat kollox u se jinqatlu l-ħsieb, l-inizjattiva u l-kreattività.

L-ACTA fil-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja

Intant, l-Unjoni Ewropea matul din il-ġimgħa ssospendiet ir-ratifikazzjoni tal-ACTA u rreferiet it-trattat lill-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja biex tinvestiga dwar possibbiltà ta’ ksur tad-drittijiet tal-bniedem.
Il-Kummissjoni Ewropea ddeċidiet nhar l-Erbgħa li tistaqsi parir legali mingħand il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja biex tiċċara li l-ACTA u l-implimentazzjoni tagħha jkunu kompletament kompatibbli mad-dritt tal-espressjoni u d-dritt tal-internet.
Il-Kummissarju Ewropew tal-Kummerċ, Karl De Guch qal li d-dibattitu tal-ACTA jrid ikun ibbażat fuq fatti u mhux fuq il-miżinformazzjoni u l-għajdut li ddomina l-midja u l-blogs. L-Unjoni Ewropea mhix se tirratifika dan it-trattat internazzjonali qabel mal-qorti tagħti d-deċiżjoni tagħha.
Il-fatt li kien hemm mal-200 belt fl-Ewropa li pprotestaw kontra l-ACTA ġiegħlet biex pajjiżi bħall-Ġermanja, id-Danimarka u l-Olanda żammew lura minnha. Hemm ħafna tħassib kemm fil-fatt se tagħmel ġid u x’ġid tista’ qatt toffri.
Il-Parlament Ewropew mistenni li jiddiskuti l-ACTA f’Ġunju. L-uffiċjali Ewropej qegħdin jgħidu li l-ftehim mhu se jbiddel xejn iżda l-Unjoni Ewropea trid tirratifikah biex tagħti l-eżempju lil pajjiżi oħrajn.
mfarrugia@unionprint.com.mt

Alcatraz il-qerda tad-dinjità tal-priġunier

Meta ssemmi l-isem Alcatraz, il-ħsieb mal-ewwel imur fuq post tal-waħx u li jnissel biża’. Bir-raġun. L-istorja li hemm imdawra ma’ dan il-ħabs u x-xnigħat li għadhom għaddejjin sal-lum li jidhru l-iħirsa tal-priġunieri, jagħmluh wieħed mill-aktar postijiet tal-biża’ li jeżistu.

L-istorja ta’ Alcatraz

L-istorja tmur lura għall-1775 meta l-esploraturi Spanjoli skoprew din il-gżira u tawha l-isem ta’ ‘La Isla de los Alcatraces’ li jfisser ‘Il-Gżira tal-Pellikani’. Aktar tard, dan l-isem tqassar għall-‘Gżira ta’ Alcatraz’ u llum il-ġurnata nafuha aktar bħala ‘The Rock’. Il-gżira tinsab madwar mil u nofs mill-bajja ta’ San Francisco, f’Kalifornja.
Fl-1847, il-qawwa militari Amerikana ħadet f’idejha din il-gżira. Kellha valur strateġiku qawwi, speċjalment fiż-żminijiet ta’ tensjoni bejn l-Amerika u l-Messiku. Sal-1853, bdiet tinbena fortizza u sa sena wara nbniet ‘lighthouse’ biex tiggwida l-vapuri li jkunu deħlin mill-Golden Gate.
Ftit snin wara, inbniet il-fortizza militari u fl-1859 kien hemm l-ewwel priġunieri militari f’Alcatraz. Sal-aħħar tal-gwerra ċivili, in-numru ta’ priġunieri f’Alcatraz kien ivarja minn 15 sa 50 priġunier. Dawn il-priġunieri kienu jitpoġġew fil-kantini u l-kundizzjonijiet ma kinux mis-sbieħ. Il-priġunieri kienu jorqdu ħdejn xulxin, rashom ma’ saqajn il-priġunier l-ieħor, fuq l-art tal-kantina. Ma kienx hemm ilma, la sħana u lanqas fejn jagħmlu l-bżonnijiet tagħhom. Il-mard kien jinfirex minn persuna għall-oħra u l-ammont żejjed ta’ priġunieri kienet problema kbira. Ħafna drabi l-ħabsin kienu jkunu marbutin ma’ ktajjen li magħhom kien ikun hemm ballun tal-ħadid, kienu jingħataw ħobż u ilma biss biex jitrejqu u kienu jitpoġġew f’kaxxi żgħar tal-injam (sweatboxes) bħala kastig.
Wara li spiċċat il-gwerra, il-fortizza ma kienx hemm iżjed bżonnha. Minkejja dan, il-ħabs xorta baqa’ jintuża u fi ftit żmien żdied il-bini u anke n-numru ta’ ċelel. Dawk il-kapijiet Indjani u l-mexxej-ja tribali li ma ridux iċedu għall-poter tal-bojod kienu jitpoġġew f’Alcatraz. Kienu jaqsmu ħajjithom mal-agħar priġunieri militari u minn hemm il-gżira saret tilqa’ fiha l-agħar ħallelin, stupraturi u kriminali.
Fl-1898, il-gwerra bejn l-Amerikani u l-Ispanjoli tellgħet il-popolazzjoni ta’ Alcatraz minn mitt persuna għal iżjed minn 450. Iżda fl-1900, Alcatraz reġa’ sar ħabs militari. Ironikament, kien jaqdi wkoll lis-suldati li kienu jirritornaw mill-Filippini u minn Kuba b’mard tropikali.
Sal-1902, il-ħabs ta’ Alcatraz kellu popolazzjoni ta’ madwar 500 priġunier fis-sena, b’ħafna priġunieri jservu sentenzi ta’ sentejn jew inqas. Iżda minħabba li l-gżira kienet imdawra bil-baħar, il-bini tal-injam beda jinqered u għalhekk fl-1904 bdiet tiġi mmodernizzata din il-faċilità. Il-bini l-ġdid ħa diversi snin oħra biex inbena iżda sar tant b’saħħtu li lanqas iġġarraf bit-terremot tal-1906. Il-bini tlesta sal-1911 u minn hemm beda jżomm fih anke baħrin li kienu jinqabdu fuq bastimenti Ġermaniżi fl-Ewwel Gwerra Dinjija.
F’Alcatraz kien hemm regoli stretti u kastigi li kienu jvarjaw minn telf ta’ privileġġi għal għeluq f’ċelel ta’ iżolament, dieta ristretta, xogħol iebes u anke ballun tqil tal-ħadid u katina mal-għaksa.
Minkejja dawn ir-regoli, Alcatraz kien ħabs ta’ sigurtà minima. Il-priġunieri kienu jingħataw diversi xogħlijiet x’jagħmlu, dejjem jiddependi skont kemm kienu jkunu kkonsidrati responsabbli. Ħafna kienu jsajru u jnaddfu għall-familji tas-suldati li kienu jgħixu fuq il-gżira. Ħafna drabi, il-priġunieri kienu jkunu wkoll fdati biex jieħdu ħsieb it-tfal tal-uffiċjali. Minkejja n-nuqqas ta’ sigurtà xorta ħadd qatt ma rnexxie-lu jaħrab minn din il-gżira u jibqa’ ħaj. Uħud mietu fl-ibħra, filwaqt li oħrajn inqabdu u oħrajn anke nqatlu.
Fis-snin 20, Alcatraz beda jnaqqas mill-użu tiegħu. Ma kien għad fadal ħadd ħlief dak li kien jieħu ħsieb il-‘lighthouse’, xi uffiċjali tal-armata u xi ftit suldati.
Iżda l-istorja ta’ Alcatraz ħadet qalba kbira bejn is-snin 20 u s-snin 30. L-avukat ġe-nerali Homer Cummings kien jappoġġja lil J. Edgar Hoover u l-FBI li joħolqu ħabs li ħadd ma jkun jista’ jaħrab minnu u li jwassal il-biża’ fil-qlub tal-kriminali. Għażlu Alcatraz bħala l-ħabs ideali għall-iskopijiet li kellhom u fl-1933 saret ħabs uffiċjali tal-FBI. L-avukat ġenerali għażel lil James A. Johnston bħala l-ewwel gwardjan ta’ dan il-ħabs. Kellu sett ta’ regoli stretti u beda jagħżel l-aħjar gwardjani minn fost l-uffiċjali kollha li kien hemm.
Il-bini l-ġdid inbena fuq il-fortizza. Intużaw anke partijiet mill-ħabs l-antik iżda l-ħadid taċ-ċelel sar azzarjat. Inbnew torrijiet tal-kontroll madwar il-gżira u ċ-ċelel kienu attrezzati b’serraturi tal-elettriku. KIEN installat anke gass tad-dmugħ f’ċerti postijiet.
Minn hemm imbagħad bdew jintbagħtu l-agħar fost l-agħar tal-priġunieri, fost-hom Al Capone, Doc Barker, George “Machine Gun” Kelly, Robert “Birdman of Alcatraz” Stroud, Floyd Hamilton (is-sewwieq ta’ Bonnie u Clyde) u Alvin “Creepy” Karpis.
Kif kienu jaslu fuq il-gżira, il-ħabsin kienu jitwasslu l-ħabs b’vann żgħir. Hemm kienu jittieħdu fil-kantina u jingħataw il-bżonnijiet bażiċi u jingħataw ħasla ħafifa.

Al Capone f’Alcatraz

Al Capone ddaħħal f’Alcatraz f’Awwissu tal-1934. Mal-ewwel induna li għalkemm xi darba kien magħruf hawn ġew kien biss numru. Ipprova juri s-saħħa tiegħu peress li fil-ħabs ta’ Atlanta kellu ħafna privileġġi.
Il-gwardjan Johnston kellu ħabta li jiltaqa’ mal-priġunieri mal-wasla tagħhom. Meta wasal Al Capone hu nduna bih mal-ewwel iżda injorah u tah biss numru ta’ priġunier. Capone pprova kemm-il darba jikkonvinċi lil Johnston li kien jistħoqqlu trattament speċjali iżda kollha fallew. Fil-fatt, fl-aħħar kellu jammetti li Alcatraz kien rebaħ fuqu.
Ma kienx l-uniku wieħed għax dan il-ħabs ma kienx post ta’ riabilitazzjoni. Kien post ta’ kastig u nuqqas ta’ privileġġi. Dawk li rnexxielhom joħorġu minn hemm għamlu dan b’danni għas-saħħa mentali tagħhom.

Il-ħajja ta’ priġunier f’Alcatraz

F’Alcatraz ħadd ma seta’ jafda lil ħadd. Il-ħabsin kel-lhom biss ħames drittijiet: ikel, ħwejjeġ, ċella privata, ħasla fil-ġimgħa u d-dritt għal tabib.
Kull ċella kienet kbira erba’ piedi bi tmienja. Kien hemm sodda, ‘toilet’, mejda, siġġu u sink. Il-ġurnata tal-ħabsin kienet tibda fis-6.30am meta kienu jqumu u jingħataw 25 minuta biex inaddfu ċ-ċella. Imbagħad kienu jingħaddu. Fis-6.55am, kienu jinfetħu ċ-ċelel u l-priġunieri kienu jimmarċjaw f’ringiela biex imorru jieklu. Kienu jingħataw 20 minuta biex jieklu u mbagħad jimmarċjaw biex jingħataw ix-xogħol. Ir-rutina qatt ma kienet tvarja.
Il-kuridur prinċipali tal-ħabs kien imlaqqam “Broadway” u ċ-ċelel kienu kkonsidrati bħala l-agħar. Dawk l-aktar ’l isfel kienu kesħin u umdużi. Barra minn hekk, kellhom l-inqas privatezza peress li l-gwardjani, ħabsin u l-membri tal-istaff kienu dejjem ikunu għaddejjin minn dan il-kuridur.
Il-gwardjani ta’ Alcatraz kienu iebsin kważi daqs il-priġunieri nfushom. Kienu jkunu jafu l-ismijiet tal-ħabsin li kienu jkunu għassa magħhom u kienu jgħodduhom mat-12-il darba f’ġurnata.

Iċ-ċelel tal-kastig

Filwaqt li ċ-ċelel tal-priġu-nieri kien fihom l-inqas possibbli, dawn kienu qishom il-ġenna mqabblin maċ-ċelel tal-kastig.
Fosthom kien hemm ċelel tal-ħadid li ma kellhomx sink jew ‘toilet’. Kien hemm biss toqba fl-art li seta’ jintefa’ l-ilma fiha minn barra. Il-priġunieri kienu jitpoġġew f’din iċ-ċella għarwenin u kienu jingħataw biss ftit ikel. Iċ-ċella kienet tingħalaq b’bieb solidu tal-azzar u l-priġunier kien jitħalla fi dlam ċappa. Il-priġunieri kienu jitħallew f’din iċ-ċella bejn ġurnata jew tnejn. Kienet tkun kiesħa u nieqsa minn kollox, ħlief sodda tat-tiben li li l-gwardjani kienu jneħħu filgħodu.
Kien hemm ukoll tip ieħor ta’ ċelel fejn ukoll ma kienx hemm sodod u l-ħabsin kienu jingħataw biss ħobż u ilma. Mat-tielet jum f’din iċ-ċella mbagħad kienu jingħataw ikla normali. Din it-tip ta’ ċella wkoll kienet tingħalaq b’bieb tal-azzar iżda fin-nofs tagħha kien hemm bozza li tagħti dawl baxx. Il-ħabsin kienu anke jqattgħu 19-il ġurnata f’din iċ-ċella, kwieti u iżolati minn kulħadd. Dan kien ifisser tortura psikoloġika u kultant anke fiżika. Dan hekk kif ħafna drabi dawk li kienu jispiċċaw f’dawn iċ-ċelel kienu jissawtu mill-gwardjani. Ħafna drabi l-ħabsin li kienu jqattgħu żmien f’dawn iċ-ċelel kienu joħorġu minn hemm barra minn sensihom u morda bl-artrite jew ‘pnuemonia’. Uħud lanqas qatt reġgħu ħarġu ħajjin minn dawn iċ-ċelel.
Iżda kien hemm ċelel li kienu agħar minn dawn. Kien hemm taraġ li jagħti għal bieb kbir tal-azzar. Wara dan il-bieb kien hemm bħal katakombi li min kien jispiċċa fihom kien jispiċċa marbut bil-ktajjen mal-ħitan. Ma kellhomx ‘toilet’ iżda barmil li kien ikun żvojtjat darba f’ġimgħa. Kienu jingħataw żewġ tazzi ilma kuljum u biċċa ħobż kuljum. Mat-tielet jum li jagħmlu hemm imbagħad kienu jingħataw ikla normali. Il-priġunieri f’dawn iċ-ċelel kienu jkunu għarwenin, marbutin bil-ktajjen u bilwieqfa mis-sitta ta’ filgħodu sas-sitta ta’ filgħaxija. Bil-lejl kienu jingħataw kutra biex jorqdu fuqha. Fortunatament, dawn iċ-ċelel ma kinux jintużaw ħafna.

Kundizzjonijiet “tal-ġenn”

Fl-ewwel snin f’Alcatraz ħadd ma seta’ jitkellem ma’ priġunieri oħrajn. Lanqas ma setgħu jkantaw, isaffru jew igemgmu. Il-priġunieri kienu jitħallew jitkellmu biss għal tliet minuti waqt il-ħin ta’ rikreazzjoni filgħodu u wara nofsinhar fil-bitħa u għal sagħtejn fl-aħħar tal-ġimgħa. Ħadd ma seta’ jaqra rivisti li setgħu jagħtu informazzjoni ta’ dak li qed iseħħ fid-dinja.
Ħafna priġunieri li qattgħu żmien f’Alcatraz spiċċaw iġġennu. Fosthom anke Al Capone, li wara diversi ġlied li kellu u minħabba r-rutina fil-ħabs spiċċa ma riedx joħroġ iżjed fil-bitħa. Ingħaqad ma’ grupp mużikali fil-ħabs li kien magħmul minn erbgħa min-nies. Għalkemm ir-rigali ma kinux aċċettati f’Alcatraz, strumenti mużikali kienu jitħallew jingħataw lill-priġunieri u l-mara ta’ Al Capone kienet bagħtitlu ‘banjo’ ftit wara li kien arrestat.
Il-gwardjani rrapportaw kemm-il darba Capone kien jirrifjuta li jmur jiekol jew joħroġ għar-rikreazzjoni u kienu jsibuh spiss f’kantuniera fiċ-ċella tiegħu.
Iżda dan ma kien xejn fejn dak li għamlu priġunieri oħrajn li kienu magħluqin f’Alcatraz. Fl-1937 biss, 14-il priġunier iġġennu kompletament. Barra dawn, kien hemm bosta oħrajn li kienu juru sinjali li mhumiex stabbli. Għall-gwardjan Johnston, il-mard mentali kien biss skuża biex ma jaħdmux.
Iżda l-istejjer ta’ ċerti priġunieri jikkonfermaw li dawn, maż-żmien, vera kienu jiġġennu. Fost l-oħrajn hemm Rube Persful li kien jisraq il-banek. Darba fost l-oħrajn kien qed jaħdem f’wieħed mill-ħwienet tal-ħabs, qabad mannara, poġġa jdejh ix-xel-lugija fuq blokka tal-injam u waqt li beda jidħak beda jaqta’ subgħajh. Imbagħad poġġa idu l-oħra fuq il-blokka u beda jitlob lill-gwardjan għassa miegħu biex jaqtagħlu l-oħrajn ukoll. Persful ittieħed l-isptar iżda ma kienx iċċertifikat marid mentali.
Każ ieħor hu dak ta’ Joe Bowers li qata’ griżmejh b’lentijiet imkissrin ta’ nuċċali. Ingħata l-ewwel għajnuna u mbagħad tpoġġa fiċ-ċelel tal-kastig. Kif inħeles minn dawn iċ-ċelel ħarab minn fejn kien qed jaħdem u tela’ ma’ ċint tal-ħadid hekk kif kien jaf li l-gwardjani kienu se jisparawlu. Sparawlu u waqa’ għoli ta’ 75 pied.
Magħhom kien hemm ukoll Ed Wutke, li kien baħri u ntbagħat Alcatraz fuq akkużi ta’ qtil. Dan irnexxielu jaqta’ vina prinċipali ta’ għonqu b’xafra ta’ temprina. Ma’ dawn kien hemm diversi każi oħra fejn priġunieri pprovaw itemmu ħajjithom biex jeħilsu mill-ħruxija ta’ Alcatraz.

Ħarbiet minn Alcatraz

Matul id-29 sena kemm dam jaħdem Alcatraz kien hemm 14-il darba li priġunieri pprovaw jaħarbu. Kien hemm biss priġunier wieħed li rnex-xielu jasal fil-gżira prinċipali, John Paul Scott. Dan inqabad hekk kif instab jistkenn qalb il-blat tas-sisien tal-Golden Gate.
Fost dawn it-tentattivi hemm tnejn li jibqgħu jissemmew fl-istorja. F’Mejju tal-1946, sitt priġunieri rnexxielhom jiksbu ċ-ċwievet tal-ħabs u ħadu f’idejhom numru ta’ ċelel. Iżda l-pjan falla għax il-gwardjan Bill Miller kien nesa jirritorna ċavetta kif kellu jagħmel skont ir-regoli tal-ħabs. Dan tellef milli l-ħabsin jirnexxilhom jaħarbu.
Minkejja dan, il-priġunie-ri Bernard Coy, Joe Cret-zer, Marvin Hubbard, Sam Shockley, Miran Thompson u Clarence Carnes ma qatgħux qalbhom. Żammew numru ta’ gwardjani bħala ostaġġi u sa ma spiċċa t-tentattiv tagħhom tlieta minnhom kienu mejtin, filwaqt li oħrajn sfaw midrubin.
Inħoloq paniku sħiħ hekk kif il-gwardjan Johnston ma kienx jaf kemm hemm ħabsin involuti f’din il-ġlieda u beda jibża’ li s-sigurtà ta’ San Francisco kienet mhedda. Talab l-għajnuna lill-qawwa marittima, lill-gwardjani tal-kosta u anke lill-‘marines’. Sakemm intemmet din il-“gwerra” kien hemm ‘destroyers’ tal-qawwa marittima, żewġ ajruplani tal-qawwa tal-ajru, membri tal-gwardjani tal-kosta, grupp ta’ ‘marines’, uffiċjali tal-armata, pulizija u gwardjani minn Leavenworth u San Quentin. Il-ġlied dam sejjer jumejn u tliet priġunieri tilfu ħajjithom. It-tlett irġiel l-oħrajn irritornaw fiċ-ċelel tagħhom hekk kif bdew jittamaw li forsi ma jagħrfuhomx. Minkejja dan ma kienx il-każ u tnejn minnhom ingħataw il-piena tal-mewt f’San Quentin. Din baqgħet magħrufa bħala l-Battalja ta’ Alcatraz.
Ħarba oħra kienet dik ta’ Frank Morris u l-aħwa Anglin. Fl-1962, il-priġunier Allen West għen lil dawn it-tlieta biex jibnu ċattra u wċuħ foloz biex il-gwardjani jaħsbuhom qegħdin fiċ-ċella waqt il-ħarba tagħhom. Il-pjan ħa diversi xhur fejn il-priġunieri kienu jħaffru fiċ-ċelel tagħhom fil-kanal tal-ventilazzjoni. Ħadmu wkoll iċ-ċattra, l-uċuħ foloz u anke ‘life vests’. Ħolqu wkoll ħitan foloz biex jgħattu fejn kienu qegħdin iħaffru.
Fil-11 ta’ Ġunju, 1962, eżatt mal-għadd tal-priġunieri, Morris u l-aħwa Anglin bdew il-ħarba tagħhom mill-ventijiet tal-arja u baqgħu telgħin sal-wiċċ tal-bini. Minn hemm telgħu ma’ ċint tal-ħadid u waslu fuq ix-xatt. Hemm nefħu ċ-ċattra u l-ilbies protettiv u telqu fl-ibħra. Qatt ma nstabu u ħadd ma jaf jekk irnexxilhomx jaslu fil-gżira prinċipali.

L-għeluq ta’ Alcatraz

L-ibħra ta’ madwar din il-gżira bdew jagħmlu l-ħsara lill-bini ta’ dan il-ħabs. Kif ukoll it-tnaqqis bil-baġit, naqqsu s-sigurtà f’dan il-ħabs. Biex jitmexxa Alcatraz kien jitlob wisq flus u n-nefqa ta’ iżjed minn $5 miljun biex jitranġa wasslet biex l-avukat ġenerali Robert Kennedy qal li m’hemmx bżonn aktar ta’ Alcatraz.
Fit-23 ta’ Marzu, 1963, Alcatraz għalaq għal kollox. Il-gżira sfat abbandunata hekk kif diversi gruppi xtaqu li joħduha.
Aktar tard, kien hemm nirien kbar li għamlu ħsara kbira fil-bini. Fl-1972, il-Kungress Amerikan ħoloq il-Golden Gate Recreation Area u l-gżira ta’ Alcatraz waqgħet taħt il-ħarsien tan-National Park Service. Fl-1973 infetħet għall-pubbliku u llum hija waħda mis-siti l-aktar popolari fl-Amerika.

Iħirsa f’Alcatraz

Din il-gżira tiġbed ammonti kbar ta’ turisti li jmorru jaraw il-kundizzjonijiet li kienu jgħixu fihom il-priġunieri meta Alcatraz kien għadu ħabs. Kull min imur fuq il-gżira jsegwi l-istess triq li kienu jsegwu l-priġunieri meta kienu jaslu hemm. Jgħaddu mill-uffiċċju tal-gwardjan u l-kamra tal-viżitaturi, biex imbagħad jaslu fil-kamra taċ-ċelel.
Iżda skont ma jirrakkontaw diversi nies u gwardjani li jkunu għassa ma’ dan il-post matul il-lejl l-attività tinbidel f’waħda ferm differenti. Uħud jgħidu li semgħu ħsejjes u oħrajn jgħidu li semgħu nies jiġru. Iżda meta investigaw qatt ma sabu xejn. Oħrajn jgħidu li ġieli semgħu twerżiq ġej mill-katakombi iżda qatt ma rrapportaw minħabba li kien hemm min ġieli rrapporta u kien hemm min ipprova jirredikolah.
Diversi gwidi esprimew ukoll sens ta’ dwejjaq meta daħlu f’ċella tal-kastig partikolari, il-14D. Iħossuha kiesħa iżjed mill-oħrajn u anke meta tkun is-sħana hemm ġew xorta tagħmel il-kesħa. Mhumiex biss il-gwidi li jirrakkontaw dan. Eks-gwardjani wkoll jirrakkontaw li ġrawlhom affarijiet strambi f’dik iċ-ċella partikolari.
Jingħad li ħabsi kien ingħalaq f’din iċ-ċella u fi ftit sekondi beda jwerżaq. Skont l-uffiċjal, il-ħabsi qal li ra kreatura b’għajnejha jixegħlu li kienet magħluqa miegħu. Il-gwardjani m’emmnuhx u reġgħu għalquh. It-twerżiq kompla sakemm f’daqqa waħda waqaf għal kollox. L-għada, il-gwardjani sabu lill-ħabsi mejjet. Kellu espressjoni kerha fuq wiċċu u kien hemm marki ta’ jdejn madwar għonqu. L-awtopsja żvelat li kien fgat iżda li hu ma fagax lilu nnifsu. Uħud jaħsbu li seta’ kien fgat minn xi gwardjan li kien xeba’ jisimgħu jwerżaq, iżda ħadd qatt ma ammetta dan.
Iżda hemm ukoll min jaħseb li kienu affarijiet oħra li qatlu lil dan il-ħabsi. Jaħsbu li seta’ kien l-ispirtu ta’ xi priġunier qablu. Biex tkompli żżid mal-misteru, l-għada tat-traġedja l-gwardjani kienu qegħdin jgħoddu l-priġunieri hekk kif innotaw li kien hemm wisq irġiel fil-linja. Fl-aħħar tal-linja raw wiċċ il-ħabsi li kien għadu kemm kien fgat. Kif kollha baqgħu jħarsu ċċassati fis-silenzju, il-figura tiegħu sparixxiet.
Anke l-gwardjan Johnston li ma kienx jemmen fl-ispirti darba sema’ ħoss ta’ persuna tolfoq hekk kif kien qed idawwar lil xi persuni mal-ħabs. Jaħlef li l-ħsejjes ġew mill-katakombi. Bħalu hemm bosta oħrajn li qattgħu ħin gwardjani tal-post u jgħidu li ġraw affarijiet strambi.

Il-Pulizija Ingliża arrestat persuna b’konnessjoni mal-każ

L-aċċident li fih miet żagħżugħ b’dixxendenza Maltija
Il-Pulizija Ingliża arrestat persuna hekk kif qiegħda tinvestiga dwar il-mewt tas-sewwieq tal-iscooter, Anthony Saliba, li nhar it-Tnejn tilef ħajtu f’aċċident tat-traffiku f’Ponders End. Ir-raġel qiegħed jiġi mistoqsi mill-pulizija b’konnessjoni ma’ dan l-aċċident.
Bħalma rrapporta l-orizzont nhar it-Tlieta, Saliba hu minn Herthfordshire iżda hu dixxendenti minn familja Maltija.
Il-vittma kellu 45 sena u miet fuq il-post tal-aċċident. Hu kien qed isuq scooter u kien involut f’ħabta ma’ vann abjad f’salib it-toroq bejn Meridian Way u Pickett’s Lock Lane. Dan l-aċċident seħħ fis-6.30 a.m.
Allegatament, Saliba ttajjar minn fuq l-iscooter minn karozza li baqgħet sejra. Sadanittant, min-naħa l-oħra tat-triq għadda vann li tajru u b’hekk Saliba tilef ħajtu.

....

żagħżugħ b’dixxendenza Maltija jitlef ħajtu f’aċċident f’Londra

F’aċċident tat-traffiku li seħħ f’Ponders End f’Londra, iż-żagħżugħ Anthony Saliba tilef ħajtu waqt ħabta serja bejn scooter u karozza. Iż-żagħ­żugħ hu mwieled minn koppja Maltija, għalkemm hu mwie­led f’Londra.
Il-vittma, li kellu mat-30 sena, ġie ddikjarat mejjet fuq il-post fejn seħħ l-aċċident għall-ħabta tas-6.30 a.m. f’Meridian Way, ’il barra minn Lea Valley Leisure Centre.
It-triq baqgħet magħluqa miż-żewġ direzzjonijiet bejn Lea Valley Road u n-North Circular Road hekk kif il-pulizija kienu qegħdin jagħmlu l-investigazzjonijiet tagħhom. Minkejja l-investigazzjonijiet, ħadd ma ġie arrestat.
Dan l-aċċident ikkawża ammont sostanzjali ta’ traffiku, tant li s-servizz tat-trasport kellu jgħaddi minn triqat oħrajn.

L-ACTA se toħdilna ħafna aktar

Ħafna drabi meta nħarsu lejn il-kwistjoni tal-ACTA (Anti-Counterfeit Trade Agreement) nillimitaw lilna nfusna biex naraw l-ikkupjar ta’ diski jew vidjos b’mod illegali. Fil-verità, l-istampa hi ferm aktar kbira, b’tali mod li ħafna affarijiet f’ħajjitna jistgħu jkunu affettwati, jekk dan it-trattat ikollu jidħol fis-seħħ.
Jekk nieħdu eżempju mill-aktar bażiku ta’ pjanta dekorattiva li tista’ tinxtara minn diversi mixtliet madwar pajjiżna naraw, li dawn il-biċċa l-kbira tagħhom ikunu prodotti f’laboratorji. Jinbdew f’laboratorji biex jinħolqu varjetajiet billi jsirulhom modifiki jew bidliet b’metodi oħrajn. Dawn il-pjanti awtomatikament ikollhom “patent” li turi li huma proprjetà ta’ min ħoloq din il-varjetà.
Bl-ACTA, jekk ikollok tagħti biċċa minn din il-pjanta lil xi ħadd, fl-aktar mod estrem tkun qed tikser il-liġi, kemm int li tagħti biċċa minnha kif ukoll min joħodha. Fil-verità, din hi ħaġa li kważi jagħmilha kulħadd. Meta pjanta tikber u tibda ttella’ ż-żgħar minn taħt, tant li ma jkunux jistgħu joqogħdu fil-qasrija, ikollok taqsamha. Imma l-problema hi li int xtrajt qasrija waħda u mhux tnejn. Allura x’tagħmel bl-oħra, tarmiha? Jekk tħawwilha tkun qed tisker il-liġi?
Eżempju ieħor huma s-siġar. Eżempju, siġra tal-ħawħ, li hawn minnhom li huma modifikati fil-laboratorji. Il-bidwi jista’ jlaqqam minn dik is-siġra l-oriġinali? U l-kwistjoni tkompli tikber sakemm naslu għall-kwistjoni taż-żrieragħ. B’dan il-mod, l-ebda bidwi m’għandu dritt iżomm iż-żrieragħ tiegħu.
Jekk eżempju tixtri ftit żer-riegħa tal-qarabagħli, din ħafna drabi tkun ġenetikament modifikata biex tirreżisti l-mard. Kieku ma jkollhiex dan it-tibdil, il-pjanta tkun esposta għal ħafna mard u l-bidwi jkollu juża aktar pestiċidji. Għalhekk din iż-żerriegħa tipproduċi dak li hemm bżonn biex tħalliha tikber f’saħħitha. Jibqa’ l-fatt li din hi maħduma f’laboratorju allura jekk il-bidwi jkollu bżonn kwantità minnha din se tiswieh ammont sostanzjali ta’ flus biex jixtri ż-żerriegħa tagħha.
Fil-każ tal-patata, il-bdiewa żergħu l-patata bejn Jannar u Frar biex tinqala’ bejn tlieta jew erba’ xhur wara, jiġifieri bejn April u Ġunju. Wara li jaqilgħu l-ewwel patata dawn iwarrbu dik li tkun irqiqa biex jerġgħu jiżirgħuha f’Settembru li ġej ħalli jaqilgħuha għall-ħabta tal-Milied. Iżda issa x’se jagħmlu bit-tieni żriegħ? Peress li din tkun ġiet mil-laboratorji l-proprjetarju tagħha mhux il-bidwi.

Żrieragħ modifikati fid-dieta tagħna

Tul dawn l-aħħar xhur għaddejja kwistjoni dwar il-qmuħ u diversi prodotti oħra li għandhom x’jaqsmu ma’ żrieragħ. Dawn huma kkontrollati minn madwar għaxar kumpaniji ewlenin li huma marbutin mal-produzzjoni tal-ikel. Ħafna mill-prodotti agrikoli li nieklu ġejjin minn dawn iż-żrieragħ li huma modifikati, uħud biex igerrxu l-insetti minn madwarhom, oħrajn biex ma jħallux ħaxix ieħor jikber madwarhom.
Il-problema hi li ħafna minn dawn iż-żrieragħ jintużaw bħala ikel għall-annimali u indirettament jispiċċaw fid-dieta tagħna wkoll. Jekk baqra tiekol għalf prodott minn dawn iż-żrieragħ u aħna nixorbu l-ħalib tagħha jew nieklu laħamha allura aħna nkunu qegħdin nikkonsmaw dawn il-veleni wkoll.
Dan hu dak li qiegħda tipproteġi l-ACTA. Għalkemm fihom infushom dawn il-prodotti mhumiex sbieħ, dawn qed jkunu protetti biex jkunu prodotti mill-bdiewa.
Għaliex qegħdin ngħidu dan? Kemm-il darba bidwi jkun irid jiżra’ għalqa b’żer-riegħa li ma tkunx modifikata, ma nistgħux ngħidu li dan mhux possibbli biss f’livell ħafna inqas ta’ kompetittività. Għaldaqstant bħala bidwi jaqbillu jagħżel żerriegħa modifikata għax ekonomikament jaqbillu.
Dan fid-dawl tal-ACTA qed jingħad peress li minn din iż-żerriegħa ma tistax terġa’ tnissel ħalli tipproduċi wiċċ ieħor, kemm-il darba ma jkunx hemm il-kunsens tal-proprjetarju intellettwali taż-żerriegħa.
Dan ifisser li trid terġa’ tixtri ż-żerriegħa mingħand il-kumpaniji li jbigħu ż-żrieragħ u flimkien magħhom anke l-pestiċidji li jipproduċu huma stess. Indirettament, grazzi għall-ACTA, il-kumpaniji l-kbar mhux vera se jeqirdu l-ġuħ fid-dinja u fl-aktar pajjiżi foqra. Għalkemm dawn il-kumpaniji jgħidu li bl-organiżmi modifikati (GMOs) se jgħinu lill-pajjiżi tat-Tielet Dinja, fil-verità aktar se jagħ-mlulhom deni. Jekk il-pajjiżi foqra se jkollhom jixtru ż-żerriegħa mill-ġdid u ma jitħallewx jipproduċu tagħhom allura dawn se jbatu. Jekk dawn m’għandhomx flus biex jieklu, aħseb u ara kemm se jkollhom flus biex jixtru ż-żrieragħ kull darba.

Il-GMOs kemm-il darba kienu assoċjati ma’ mard

Minkejja li dawn il- GMOs kemm-il darba kienu assoċjati ma’ mard bħall-kanċer (fost-hom fl-Istati Uniti fejn ir-rata tal-kanċer mill-1996 sal-lum żdiedet b’erba’ darbiet u fejn 97% tal-kanċer tas-sider hemm indikazzjonojiet li huwa kkawżat mill-GMOs), jidher li l-ACTA se tkun qiegħda tipproteġihom.
Fl-Ewropa, il-livell ta’ modifikazzjoni tal-prodotti li hu permess hu wieħed baxx u forsi dan inaqqas xi ftit ir-riskji ta’ mard, avolja ma nistgħux inwarbu minn quddiem għajnejna mard bħal tal-baqra l-miġnuna, li kexkex lil kull wieħed u waħda minna.

Kwistjoni fil-moħbi

L-ACTA mhix se titkellem biss dwar ikkopjar ta’ vidjos jew diski. Indirettament se tgħin kumpaniji kbar biex jikkontrollaw dak li se jiekol kulħadd. Il-problema hi li dan kollu sar bil-moħbi ta’ kul-ħadd u sirna nafu biss dwarha fl-2008 grazzi għal Wikileaks. Ħadd ma kien jaf biha qabel ħlief numru ta’ kumpaniji li nvestew jew aħjar xaħħmu minn taħt biex dan it-trattat jimxi ’l quddiem.
Ftit tas-snin ilu kien sar tentattiv biex il-Gvern Amerikan jintroduċi żewġ liġijiet; il-PIPA u s-SOPA iżda b’xi mod l-Amerikani rnexxielhom jirreżistuhom. Dan ma waqqafx lill-Istati Uniti mill-pjani tagħhom. Infatti baqa’ għaddej jaħdem fuq it-trattat tal-ACTA li fih innifsu huwa ferm aktar feroċi u kien imtaffi xi ftit minħabba li l-Ewropa bdiet timmolla.
Minn meta dan it-trattat kien iffirmat sal-lum, diġà sab erba’ skossi. Il-Prim Ministru Ċek qal li ma jafx għaliex iffirmawh, is-Slovakkja bdiet timmolla wkoll dwar dan it-trattat, il-Polonja rtirat u qalet li jridu janalizzawha sew u l-agħar fosthom kienet is-Slovenja fejn l-ambaxxatriċi li ffirmat il-ftehim, tlett ijiem wara ħarġet stqarrija fejn talbet maħfra lil uliedha, lil dawk li jafuha u lill-poplu Sloven talli ffirmat dan it-trattat.

Protezzjoni minn xiex?

Fil-kuntest lokali, il-gvern Malti ħareġ stqarrija fejn qal li se jipproteġi lill-Maltin. Dan ifisser fih innifsu li m’aħniex protetti, għax li kieku tkun protett ma jkollokx għalxiex tagħmel liġijiet oħrajn biex jipproteġuk. Mela allura mhux vera li mhu se jinbidel xejn kif kien qal bil-bidu Simon Busuttil. Dan kien ħareġ jgħid li kollox se jibqa’ kif inhu. Allura għaliex il-Prim Minstru ħass il-bżonn li jgħid lin-nies li qabbad lin-nies tal-liġi biex ifasslu liġijiet li jipproteġu lill-poplu Malti.
Dan ifisser li l-implikazzjonijiet negattivi huma reali għax kieku mhu se jkollha l-ebda effett ma toħloqx liġi oħra. Barra minn hekk, din il-liġi li l-gvern qiegħed jgħid li jrid jagħmel se tiswa xi ħaġa jew le?
Ma ninsewx li meta għandek trattat internazzjonali li jkun għadda u kien iffirmat mill-Unjoni Ewropea, dan irid ikun ratifikat mill-Parlament Malti. Anke jekk il-Parlament ma jirratifikahx, peress li legalment ma nistgħux inkunu obbligati, xorta jkun hemm promozzjonijiet tiegħu li jaħdmu kontrina xorta waħda. Għalhekk hemm bżonn li l-ACTA titwaqqaf għal kollox mill-punt tat-tluq tagħha, fi kliem ieħor din għandha titwaqqaf mill-Ewropa kollha. Dak irid ikun il-qofol li l-Ewropa kollha tirtira dan it-trattat mill-aktar fis possibbli. Fil-fatt, qed ikun issuġġerit fi ħdan l-Unjoni Ewropea biex it-trattativi jerġgħu jibdew mill-ġdid u l-proċess kollu jsir b’mod mill-aktar trasparenti, fejn mhux il-kumpaniji privati jagħmlu trattat huma u jiġu ’l fuq mill-gvernijiet tal-pajjiżi.

Tonoi Fenech ikompli jgħid li hu trattat tajjeb

Minkejja dak kollu li qed iseħħ madwarna, il-Ministru Tonio Fenech iħoss li l-prinċipju tat-trattat mhux ħażin u lanqas diskutibbli. Dan qalu waqt laqgħa tal-Kumitat tal-Affarijiet Barranin u tal-Ewropa fil-Parlament nhar il-Ġimgħa wara nofsinhar.
Il-Ministru kkonferma li din il-kwistjoni qatt ma kienet diskussa fil-core group tal-Meusac, iżda kienet biss iċċirkulata mal-membri mingħajr diskussjoni fl-ogħla livell ta’ dan il-grupp. Ikkonferma wkoll li l-gvern qatt ma ħabbar, permezz tad-DOI, li kien iffirma t-trattat.
Il-gvern hu kommess li jingħaqad mal-komunità internazzjonali fil-ġlieda kontra l-piraterija. Dan it-trattat ivarja minn dawk purament kummerċjali ta’ kummerċ normali. L-istati membri għandhom proċeduri kriminali li jvarjaw u għalhekk apparti l-approvazzjoni tal-UE, hemm bżonn l-unanimità tal-istati membri nfushom. Jekk ma jkunx hemm kunsens fl-UE, dan it-trattat jista’ wkoll jeħel jew jaqa’.
Intant, il-proċess li għaddej bħalissa fil-kumitat tal-affa-rijiet barranin hu wieħed ta’ diskussjoni u mhux ta’ ratifika. Il-gvern Malti se jikkonsidra l-pożizzjoni tiegħu biss wara li jittieħed il-vot fil-Parlament Ewropew, jekk u meta jittieħed.
Il-Ministru Fenech jemmen li għadna fiż-żmien biex nagħ-mlu analiżi teknika u nuru t-tħassib tagħna dwar ċerti aspetti. Qal ukoll li m’aħniex obbligati li nirratifikaw.
It-TORĊA tkellmet mal-kelliem Laburista Leo Brincat li fisser li minkejja li staqsa lill-Ministru jekk hux se jkun hemm tibdiliet fil-leġiżlazzjoni lokali u jekk dan kienx stabbilit qabel ma kien iffirmat it-trattat, il-Ministru ma ta l-ebda assigurazzjoni kategorika, għalkemm tah x’jifhem li kull pajjiż jista’ japplika l-liġijiet tiegħu. Skont il-Ministru l-kelma “may” flok “shall” tħalli fid-diskrezzjoni tal-istati membri kif jinterpretaw il-liġi u t-trattat.
Brincat talab ukoll biex jitpoġġew fuq il-mejda r-rapporti li permezz tagħhom id-Data Protection Commissioner kien kkonsultat qabel il-gvern iffirma. Skont il-Ministru, dan kien ikkonsultat wara li kien ffirmat il-ftehim. Qal ukoll li kien ikkonsulta l-MCA u lill-Avukat Ġenerali, iżda ma poġġiex rapporti fuq il-mejda.
Il-ministru ma ġab l-ebda argument biex jirribatti l-akkuża li ftehim bħal dan qatt ma kellu jkun iffirmat, għax tal-apposta ħarab milli jinvolvi (anzi għamel kollox minn wara dahar) organizzazzjonijiet internazzjonali bħall-WTO, OECD, u l-WIPO (World Intellectual Property Organisation). Minflok uffiċjal tal-ministeru qal li l-WTO kienet evitata għax pe-ress li fiha ħafna membri mhux faċli li jintlaħaq ftehim.
Leo Brincat staqsa wkoll jekk jistgħux isiru emendi għal dan it-trattat. Fil-prinċipju ma jistgħux, iżda l-Ministru qal li jistgħu jsiru biss wara li jiġi mblokkat u rrifjutat, bħal fil-każ tal-Irlanda dwar il-Kostituzzjoni Ewropea.
mfarrugia@unionprint.com.mt

Malta magħrufa għan-nuqqas ta’ interess li qiegħda tieħu

Kemm hi kbira l-problema tat-tibdil fil-klima u kemm qiegħda tingħata importanza? (L-aħħar parti)
(ikompli mill-ħarġa l-oħra…)
F’kuntatt li kellu l-orizzont ma’ Greenpeace dawn qalulna li pajjiżna mhux qed jagħmel sforz biżżejjed biex jilħaq il-miri mitlubin (fl-enerġija alternattiva) mill-Ewropa sal-2020.
Leo Brincat jaqbel ma’ dan u qalilna li wieħed kien jistenna li pjan simili kien messu ilu li beda jitħaddem is-snin. Għal għadd ta’ snin kellna biss abbozz ta’ pjan tal-enerġija rinnovabbli li għalkemm inbidel għadd ta’ drabi tul is-snin baqa’ dej­jem abbozz ta’ pjan. Sal-lum sar kollox bl-iskossi. Anke meta l-Gvern ġie biex ires­saq il-pjan ta’ azzjoni tiegħu fl-aħħar minuta quddiem l-UE s-sena l-oħra, filli qalli li mhux se jilħaq l-10% mitluba minnu, filli wara ftit qal li se jaqbiżhom bi ftit. Filli sirna nafu li skont istitut ewlieni tar-riċerka Olandiż, Malta mistennija li tonqos milli tilħaq dawn il-miri kif suppost sal-2020. Il-Gvern jidher li biex jilħaq l-għanijiet tiegħu se jistrieħ fuq tliet sisien ewlenin:
a. Żieda qawwija ta’ dipendenza fuq l-użu tal-biofuels;
b. Dipendenza żejda fuq il-wind farms meta għadu mhux ċar jekk il-proġett ewlieni tas-Sikka l-Bajda hux se jinstab vijabbli u;
ċ. il-possibbiltà li l-Gvern ikollu jdur għall-inċinerazzjoni billi jkollu jibni impjant ġdid ieħor xi tmien darbiet fid-daqs ta’ dak tal-Marsa biex jipprova joħloq enerġija mill-iskart. Il-Gvern jista’ jkun inkoraġġut li jmur għal din it-tielet triq kemm minħabba li ma jkollux alternattivi oħra, kemm minħabba li se jkollu jagħlaq il-‘landfills’ tiegħu u għax skont l-UE nnifisha l-‘waste to energy’ ġġenerata mill-inċinerazzjoni tikkwalifika tajjeb jew ħażin bħala enerġija alternattiva. Il-problema hi li meta wieħed jara l-mod dilettantesk u l-problemi li nqalgħu fl-inċineratur ferm iżgħar tal-Marsa, wieħed għandu għalxiex jinkwieta bis-serjetà dwar it-tħaddim tal-inċinerazzjoni f’paj­jiżna.
Min-naħa tiegħu, Pulis spjegalna li kull stat membru fl-UE għandu miri spe­ċifiċi għall-enerġija rinnovabbli li jvarjaw minn 10% tal-konsum enerġetiku sas-sena 2020 fil-każ ta’ Malta sa ċifra ta’ anke 40% għall-Iżvezja. Dan dejjem kif stipulat taħt id-direttiva għall-enerġija rinnovabbli tal-UE. Kull pajjiż għandu l-modi tiegħu kif jilħaq il-miri u dan jiddependi ħafna mir-riżorsi ġeofiżiċi, tek­niċi, umani u finanzjarji. L-aħħar sta­­tis­tika maħruġa mill-Eurobserver u li tagħti l-istampa għall-2009 turi kif l-aktar pajjiżi Ewropej li qegħdin jagħmlu suċċess f’dan is-settur huma l-Awstrija, l-Iżvezja, il-Latvja u s-Slovenja. Parti mis-suċċess tagħhom ġej mill-possibbiltà li għandhom dawn il-pajjiżi biex jiġġene­raw l-elettriku permezz tax-xmajjar li għandhom (hydropower).
Malta għadha tinsab fil-qiegħ tal-klassifika tal-pajjiżi tal-UE f’dak li għandu x’jaqsam mal-użu tal-enerġija rinnovabb­li. L-aktar stima riċenti ppubblikata f’do­kument maħruġ fit-28 ta’ Novembru li għadda mill-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent u li jagħmel analiżi tal-pjani nazzjonali għall-enerġija rinnovabbli tal-istati membri tal-UE jagħti ċ-ċifra ta’ 1.8% bħala stima għal ‘renewable energy share’ għall-2010 għal Malta.
Hu minnu li matul dawn l-aħħar snin saru sforzi biex jinkoraġġixxu lill-pubbliku biex jaqleb għall-enerġija alternattiva, mhux l-inqas permezz ta’ skemi ta’ sussidju fuq apparat teknoloġiku bħall-‘photovoltaics’ u ‘solar water heaters’. Sa ċertu punt ġie rreġistrat progress. Iżda min­kejja kollox jidher li għadna lura ħafna milli nilħqu l-10% sal-2020.
Hemm diversi raġunijiet. Jista’ jkun li minkejja l-kontijiet għoljin tad-dawl u l-ilma, xorta hawn xettiċiżmu rigward it-teknoloġija rinnovabbli. Ħafna familji joqogħdu lura milli jinvestu għax sempliċiment ma jifilħux għal daqstant spej­jeż minkejja s-sussidji li jingħataw. Hemm ukoll kwistjonijiet oħrajn ta’ natura loġistika, fejn mhux kull post tippermetti li jkollha apparat teknoloġiku bħal dan.
Barra minn hekk, hemm argument ieħor. Kif jista’ xi ħadd jippretendi li fa­milja bi dħul medju tinvesti f’apparat li jiswa tant flus jekk imbagħad m’hemmx leġiżlazzjoni f’pajjiżna li tissalvagwardja d-dritt għall-aċċess tal-enerġija solari jew aħjar id-dawl tax-xemx? Dawn huma ‘solar rights’. Jekk tinvesti f’teknoloġija alternattiva li taħdem bid-dawl tax-xemx x’aktarx li tkun qed tissagrifika parti sostanzjali mill-bejt. Mhux sew li mbagħad ikollok tiffaċċja sitwazzjoni fejn jekk ta’ maġenbek iwaqqa’ d-dar u jerġa’ jibni fl-għoli tispiċċa titlef ħafna mill-aċċess tad-dawl tax-xemx, b’konsegwenza li l-apparat fotovoltajku ma jibqax daqstant effiċjenti. In-nies jarawhom, jgħixuhom u jħossuhom sitwazzjonijiet bħal dawn.
Wara kollox hemm ukoll min ma jridx jaf b’dawn il-pannelli għax sempliċiment ikerrħu.
Biex l-użu ta’ enerġija mix-xemx ikun aktar attraenti hu importanti li f’pajjiżna jkun hemm ‘feed-in tariffs’ b’saħħithom. L-aspett ekonomiku fl-użu ta’ enerġija alternattiva hu aspett importanti ħafna, forsi daqskemm hu importanti l-aspett ambjentali. Permezz ta’ skema ta’ ‘feed-in tariffs’ familji jew industriji li jiddeċiedu li jinvestu jkunu jistgħu jitħallsu sa ċertu ammont tal-elettriku li jiġġeneraw. Bla dubju li l-mod kif ikunu ddisinjati l-iskemi tat-tariffi jiddeterminaw is-suċċess li wieħed ikollu għal domanda ta’ tek­noloġija li tagħmel użu minn enerġija alternattiva bħax-xemx.
Alan Pulis semma wkoll il-‘windfarms’ f’Malta. Smajna dwar proġetti bħal dawn, għal bosta snin, dwar turbini li jaħdmu bir-riħ li jipproduċu l-elettriku. Skont kif spjegat mill-Gvern fi pjan importanti li ġie mressaq ukoll lill-Kummissjoni Ewropea (in-National Renewable Energy Action Plan) jindikaw li parti kbira mill-ammont ta’ enerġija rinnovabbli li pajjiżna se jkollu bżonn biex jilħaq il-mira tal-Ewropa se tkun ġejja mir-riħ. Issemmew tliet proġetti importanti f’dan ir-rigward: żewġ ‘onshore farms’ fil-limiti tal-Baħrija u f’Ħal Far u l-proġett ‘offshore’ tas-Sikka l-Bajda.
Sfortunatament, minn dawn il-proġetti għadu ma mmaterjalizza xejn b’mod tanġibbli.
Pulis semma wkoll is-settur tal-immaniġġjar tal-iskart li se jkun kruċjali għal Malta biex inlaħħqu mal-miri li għandna. Minkejja kull kontroversja li għandha x’taqsam mal-impjant tat-trattament tal-iskart f’Wied il-Għajn, nistgħu ngħidu li ġie rreġistrat progress f’dan is-settur mil-lat ta’ infrastruttura li tiġ­ġene­ra l-elettriku mill-‘biogas’. Dan hu prodott mid-dekompożizzjoni ta’ skart biodegradabbli taħt kundizzjonijiet apposta. Ir-riabilitazzjoni tal-miżbla tal-Magħtab ukoll għandha twassal biex fl-iqsar żmien ikollna ġenerazzjoni sos­tanzjali ta’ elettriku mill-ipproċessar ta’ gassijiet maqbudin minn dan is-sit. Sadanittant, wieħed irid jara x’se jiġri fil-futur qarib dwar il-possibbiltà li pajjiżna jinvesti f’teknoloġija moderna għall-aħ­ħar li tippermetti l-inċinerazzjoni tal-iskart u li fl-istess ħin tiġġenera l-elettriku minn dan il-materjal.
Riċentement Malta qiegħda tesperimenta wkoll bil-‘wave power’. Din it-tek­noloġija tippermetti l-ġenerazzjoni tal-elettriku minn apparat li jitpoġġa fuq wiċċ il-baħar u li jkun sensittiv għall-movimenti tal-mewġ tal-baħar. F’dan il-kamp għadha fil-bidu u fil-proċess li tinġabar l-informazzjoni bażika.
Pulis iħoss li l-gvern, ikun min ikun, irid jagħti eżempju billi jinvesti f’tek­noloġija alternattiva biex iħaddem l-entitajiet tiegħu, mhux l-inqas skejjel statali. Ikun qed jibgħat messaġġ pożittiv fa­vur investiment f’teknoloġija bħal din fost il-pubbliku.

Proposta ta' Sargas
Rigward din il-proposta Pulis qal li din żgur li hi interessanti. Iżda wieħed irid joqgħod attent kif jikkummenta dwarha, l-aktar f’dan l-istadju bikri meta għad m’għandniex studji tekniċi dettaljati biżżejjed dwar din il-proposta. Jew tal-inqas għadhom mhux ippubblikati.
Pajjiżna żgur mhux f’qagħda li jinjora proposta bħal din. Anzi hu tajjeb li jsiru studji kemm mil-lat ekonomiku kif ukoll dak ambjentali biex il-proposta Sargas, u forsi oħrajn, jiġu evalwati kif suppost.
Jidher li Sargas qegħdin jipproponu teknoloġija magħrufa bħala ‘carbon capture and storage’ (CCS) għal Malta u li l-impjant tagħhom ikun addizzjonali ma’ dak li qed jinbena u li diġà għandna f’Dellimara. Qegħdin jgħidu wkoll li t-teknoloġija tagħhom tagħmilha possibbli biex Malta tkun tista’ tesporta l-elett­riku lill-Italja permezz tal-‘interconnector’ meta dan eventwalment ikun qed jo­pera.
Hemm ħafna dibattitu fir-rigward tat-teknoloġija ta’ Sargas, partikolarment rigward il-komponent magħruf bħala CCS. F’rapport tekniku li ħareġ f’No­vembru tal-2011, l-istess UE tistqarr li mhux se jkun possibbli li l-qalba totali minn enerġija konvenzjonali għal użu ta’ enerġija alternattiva jsir malajr ħafna u fil-futur immedjat. Fi kliem ieħor, minkejja l-isforzi kollha tal-istati membri biex inaqqsu d-dipendenza fuq iż-żejt, faħam u anke gass naturali, dawn il-materjali xorta se jibqgħu dominanti fl-‘energy mix’ ta’ prattikament kull pajjiż. Għaldaqstant l-UE qiegħda tħares lejn is-CCS bħala ‘bridging technology’ li nistgħu nħasru lejha bħala teknoloġija tranżitorja sakemm ’il quddiem tintemm id-dipendenza fuq il-‘fossil fuels’.
Mil-lat ambjentali hemm kwistjoni taħraq fir-rigward is-CCS. Din hi dwar xi jsir minnu d-diossidu tal-karbonju maq­bud minn impjanti bħal dawn u kemm nistgħu nserrħu rasna li dan mhux se jaħrab mill-blat ladarba jkun maħżun f’formazzjonijiet ġeoloġiċi x’imkien ieħor fen jippermetti. Hemm ukoll l-argument li jistaqsi kemm jagħmel sens mil-lat ambjentali li jinqabad id-diossidu tal-karbonju meta dan jintuża għall-estrazzjoni ta’ aktar żejt minn bjar li ma jkunux baqgħux daqshekk produttivi. Dan hu magħruf teknikament bħala ‘enhanced oil recovery’ (EOR).
Irridu nqisu wkoll li l-ammont ta’ diossidu tal-karbonju li tiġġenera Malta mill-produzzjoni tal-elettriku hu ftit (jew insinifikanti) meta mqabbel mal-ammonti ġġenerati minn pajjiżi ferm akbar. Hemm ukoll l-argument li kif inhuma l-affarijiet s’issa bil-liġijiet tal-UE id-diossidu tal-karbonju maqbud permezz tas-CCS hu meqjux bħallikieku qatt ma jkun ġie ġġenerat u allura, ladarba mexjin lejn żmien fejn l-UE se tibda timponi ħlas għal kull tunellata ta’ diossidu tal-karbonju (piż finanzjarju li finalment se jerfgħu kull min jikkonsma l-enerġija elettrika), jista’ jkollna xenarju fejn Malta taf tmur minn fuq b’teknoloġija bħal din. Ovvjament dan għandu jiġi studjat bl-akbar reqqa.
Pulis qal ukoll li rridu nevalwaw ukoll bis-serjetà l-implikazzjonijiet strateġiċi għal pajjiżna f’xenarju fejn insiru dipendenti fuq entitajiet barranin bħal Sargas għall-enerġija. L-‘interconnector’ ma’ Sqallija suppost jagħmilha faċli għal Malta biex tibbenefika minn elettriku bi prezz kompetittiv iġġenerat minn fuq il-kontinent – minkejja li aktar studji tekniċi dwar l-aspett ekonomiku għad iridu jidhru – kif ukoll minn possibbiltà li nikkonsmaw elettriku li jkun iġġenerat minn sorsi differenti ta’ enerġija. Minkejja dan, xorta għandha ssir analiżi bir-reqqa biex niżguraw li jkollna provvista stabbli u ta’ min jorbot fuqha.
Ma rridux naħsbu li teknoloġija bħal ta’ Sargas tgħin lill-pajjiż jaħrab mill-obbligi tiegħu rigward l-enerġija rinnovabbli.

Lejn it-triq it-tajba
Alan Pulis fakkar li kienet proprju Malta li poġġiet il-fenomenu tal-klima fuq l-aġenda internazzjonali lura f’Diċem­bru, 1989, permezz ta’ riżoluzzjoni fl-Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda. Minkejja ċ-ċokon tagħna bħala pajjiż, politikament konna kbar biżżejjed biex bdejna proċess li ftit tas-snin wara evolva fil-Konvenzjoni dwar it-Tibdil fil-Klima (1992), imbagħad il-Protokoll ta’ Kyoto fl-1997. Dawn iż-żewġ trattati internazzjonali ta’ importanza unika ħallew il-marka tagħhom anke fil-qafas legali tal-UE li s’issa għadha l-uniku blokk politiku kbir li qiegħda timplimenta sistema ta’ ‘carbon trading’ fuq skala kbira.
Sa ċertu punt Malta tgħix paradoss sħiħ fil-kuntest tat-tibdil tal-klima. Konna aħna li bdejna l-proċess li qed iħalli tant implikazzjonijiet fid-dinja, iżda min-naħa l-oħra ma tantx nistgħu ngħidu konna ta’ eżempju fit-tnaqqis tal-gassijiet serra mill-impjanti li għandna f’pajjiżna, partikolarment il-powerstation tal-Marsa u Dellimara – bejn l-1990 u l-2007 Malta rreġistrat żieda ta’ madwar 49% f’emissjonijiet ta’ gassijiet serra, wieħed mill-agħar rekords fl-UE sħiħa. Dan ma sarx b’kapriċċ iżda biex jissodisfa l-ħtieġa ta’ tkabbir soċjo-ekonomiku f’pajjiżna. Jibqa’ l-fatt li t-total ta’ emissjonjiet serra ġġenerart minn Malta huma insinifikanti mqabblin ma’ ta’ pajjiżi oħra u aħna għandna dritt niżviluppaw l-ekonomija tagħna wkoll.
Malta ħejjiet pjani dwar il-mitigazzjoni għall-emissjonijiet serra u l-adattazzjoni. L-isfida l-kbira hi li nimplimentaw dawn il-pjani. Ma jistgħux jibqgħu fuq il-karta.
Għal Pulis, il-pass li jmiss hu li ssir diskussjoni bejn il-partijiet kollha biex fil-qafas legali ta’ pajjiżna jkollna liġi nazzjonali dwar it-tibdil fil-klima. Ladarba pajjiż m’għandux problemi jintrabat ma’ konvenzjonijiet internazzjonali bħal ta’ Kyoto u anke jidħol mal-pajjiżi msejħin ‘Annex I’ li għandhom ċerti obbligi onerużi aktar minn oħrajn, allura m’għandux ikollna problema biex nadottaw qafas legali nazzjonali dwar din il-kwistjoni hekk importanti. Jekk xejn, kull gvern minn issa ’l quddiem ikun marbut li jonora ċerti ‘benchmarks’ stabbiliti bil-quddiem bl-għan li vera jkun qed jadotta politika li taħdem favur kemm mitigazzjoni, kif ukoll addattazzjoni għat-tibdil klimatiku.
B’mod aktar ġenerali, bl-istess mod kif fl-1989 Malta kienet proprju hi li poġġiet it-tibdil klimatiku fuq l-aġenda internazzjonali, għandna nkunu aħna stess li nqajmu kuxjenza akbar fost il-pajjiżi influwenti l-kbar dwar il-vulnerabilità tagħna bħala stat gżira u bħalna bosta gżejjer oħra madwar id-dinja.
Min-naħa tiegħu, il-Kelliem Laburista Leo Brincat qal li biex nimxu fit-triq it-tajba jeħtieġ li jkollna dak li m’għandniex. Pjan nazzjonali tal-enerġija inġenerali – kemm dik ibbażata fuq ‘fossil fuels’ u anke fuq l-enerġija alternattiva. Għandu jkun hemm ukoll skadenzi bis-sati u ‘time frames’ ta’ meta u sa meta ċerti proġetti mistennijin li jitħaddmu ħalli nkunu nafu li l-miri tagħna ma jibqgħux ħaġa sabiħa fuq il-karta iżda jkunu jistgħu jiġu ‘benchmarked’ perjodikament kif jimxi min hu serju. F’pajjiżi oħra daħlet ukoll id-drawwa li fil-parlamenti kull sena jinqara u jiġi diskuss dak li jis­sejjaħ Energy Statement biex il-membri parlamentari jkollhom l-opportunità li f’seduti plenarji aktar milli jiddiskutu biss l-estimi tal-gvern ikunu jistgħu jiddiskutu anke l-andament tal-gvernijiet tagħhom fil-qasam tal-enerġija kollha kemm hi. Malta tagnt għadna fi stat tal-biki li meta ġiet diskussa l-Enemalta kull ma kien hemm quddiem il-membri parlamentari kienu biss l-estimi mingħajr il-karta bilanċjata tal-korporazzjoni jew ir-rapporti annwali tagħha kif is-soltu kien isir fl-imgħoddi.
Brincat qal ukoll li bħal f’oqsma oħra l-aktar li qed neħlu hu fl-implimentazzjoni tal-pjani tagħna dwar it-tibdil fil-klima. L-istess jista’ jingħad dwar il-pjan nazzjonali dwar l-mabjent li tfassal dan l-aħħar.
Fuq il-karta kollox jidher sabiħ u ftit li xejn hemm x’wieħed jikkritika. Iżda meta wieħed iqis li l-pjan dwar il-mitigazzjoni dwar il-klima ilu approvat mill-parlament minn Ottubru 2009 u għadna ma nafux fiex wasalna, flimkien mal-fatt l-ieħor li l-pjan dwar addattazzjoni dwar il-klima waqa’ b’lura b’aktar minn sentejn, u li għandna pjan dwar l-immaniġġjar tal-iskart li ma nafux fiex wasal, flimkien ma’ pjan nazzjonali dwar l-ambjent li m’għandux miri ċari u dati fissi stabbiliti juri li hemm ċans qawwi li sakemm tiġi l-elezzjoni ġenerali ħafna pjani ma jkunux irnexxew. Fosthom l-għeluq tal-powerstation tal-Marsa, l-‘interconnector’ ma’ Sqallija, is-Sikka l-Bajda bħala ‘wind farm’, il-‘gas pipline’ mal-Italja, il-konverżjoni tal-powerstation extension għall-gass u kull deċiżjoni oħra strateġik ta’ fejda. Il-gvern waqa’ lura wkoll dwar l-inċineratur mhux għax dan qed fuq l-aġenda tagħna iżda sempliċiment għax wara li kkommetta ruħu dwaru u ftaħar kemm hemm barranin interessati jinvestu fih, issa jrid jevita kontroversji ġodda lejliet elezzjoni ġenerali. Tant li filli ġie b’ħafna għaġġla dwaru u issa qed jgħid li tittieħed deċiżjoni sas-sena 2015… meta tkun diġà għaddiet l-elezzjoni nnifisha fiż-żgur!

J. Edgar Hoover: il-misteri wara l-ħajja ta’ min beda l-FBI

Ċerti liġijiet għandhom ikunu mgħawwġin, jekk dan isir għall-ġid tal-istat. Hekk kien jemmen John Edgar Hoover li kien l-ewwel direttur tal-FBI u li baqa’ f’din il-pożizzjoni għal 48 sena sa ma miet.
Hoover kien magħruf għall-abbuż ta’ poter. Kien juża l-FBI biex jhedded politiċi u attivisti kbar, biex jiskopri sigrieti fuq mexxejja politiċi u jiġbor provi b’mod mill-aktar illegali. Minħabba t-tmexxija twila u kontroversjali ta’ Hoover, illum id-diretturi tal-FBI jistgħu jdumu f’din il-pożizzjoni għal żmien ta’ għaxar snin. Dan iż-żmien jista’ jiżdied jekk ikun deċiż hekk mis-senat tal-Istati Uniti.
Minkejja l-ħażin li għamel, Hoover kien ukoll il-bniedem li rnexxielu jkabbar l-FBI f’aġenzija kbira u effiċjenti u rnexxielu jdaħħal it-teknoloġija ġdida fil-pulizija, bħall-fajls ċentralizzati tal-marki tas-swaba’ u l-laboratorji forensiċi.
Meta Hoover miet fl-1972, il-President Richard Nixon kien faħħru fil-pubbliku bħala wieħed mill-ġganti tal-pajjiż, li hu simbolu ta’ kuraġġ, patrijottiżmu, onestà u integrità. Sfortunatament, meta kien fil-privat ma kellux l-istess idea dwar Hoover. Xhur qabel kien anke tkellem ma’ min kien jagħtih il-pariri u kien qabel li jikkonvinċi lil Hoover biex jirriżenja għax inkella kien se “jħott it-tempju”, fosthom lilu.
Ħafna presidenti qabel Nixon kienu jibżgħu minn Hoover u minn dak li kienet saret l-FBI. Il-president Harry S. Truman kien kiteb waqt li kien president li l-membri tal-kungress u s-senaturi huma kollha mbeżżgħin minn Hoover.

Omosesswali u jilbes ta’ mara

Minkejja li kien hemm biża’ minn dan ir-raġel, hu stess ukoll kellu sigriet personali li fl-era li kien jgħix fiha kieku sar magħruf kien ikissru. Dan is-sigriet kien li Hoover seta’ kien omosesswali u li s-sieħeb tiegħu kien Clyde Tolson. Tolson ma kienx biss ħabib ma’ Hoover għal ħajtu kollha iżda kien il-bniedem li wiret il-proprjetajiet ta’ Hoover u li rċieva l-bandiera mitwija fil-funeral ta’ sieħbu. Normalment, dawn tirċevihom il-mara tal-mejjet jew ommu. Tolson kien ukoll is-suċċessur ta’ Hoover bħala l-mexxej tal-FBI għal ftit żmien.
Jidher li kien sigriet magħ-ruf li dawn it-tnejn kienu jiek-lu flimkien kuljum, imorru għall-vaganzi flimkien u kienu jagħmlu kollox flimkien minbarra jgħixu. Minkejja dan, Hoover ma ried qatt juri li kien omosesswali u jekk xi ħadd kien jipprova jsemmiha hu kien jagħmel kull mezz biex iħammeġ lil dak li jkun.
Aktar dwar ir-relaz- zjoni bejn Hoover u Tolson kien żvelat wara mewthom. Luisa Stuart, li kienet mudella u li ġiet tidher f’ritratt ma’ Hoover u Tolson, tgħid li ż-żewġt irġiel kienu qegħdin iżommu jdejn xulxin, bilqiegħda jitkellmu u jżommu jdejn xulxin.
Joseph Shimon, eks-spettur tal-pulizija qal li jiftakar sewwieq tat-taxi jgħid li l-irġiel kienu qegħdin jitbewsu u jitgħannqu waqt vjaġġ bit-taxi.
Barra minn hekk, kien hemm ukoll allegazzjonijiet li Hoover kien jilbes ta’ mara. Kien hemm min qal li fil-komunità tal-omosesswali kien popolari r-ritratt ta’ Hoover liebes ta’ mara u skont il-mara ta’ wieħed miljunarju hi ġieli rat lil Hoover f’festini sigrieti tas-sess.
Ċerti stejjer dwar l-attività sesswali ta’ Hoover setgħu għamlulu ħsara u kissruh li kieku ħarġu fil-pubbliku. Eks-spettur tal-FBI, Jimmy Corcoran kien qal aktar tard li meta Hoover kien għadu fiż-żogħżija kien staqsieh biex joħodlu ħsieb problema kbira li kellu. Kien arrestat fuq akkużi sesswali ma’ żagħżugħ ieħor waqt vjaġġ lejn New Orleans. Corcoran, li kellu kuntatti b’saħħithom, ra kif għamel biex jgħatti l-kwistjoni.
Hoover kien ukoll jikkonsulta psikjatra għal xi żmien. Il-mara ta’ dan il-psikjatra tiftakar lil żewġha jgħid li Hoover kellu problemi bl-omosesswalità. Tgħid ukoll li wara diversi sessjonijiet Hoover beda jibża’ li xi ħadd seta’ jiskopri li kien omoses-swali. Qisu biex ipatti, ħareġ u beda jipprova jikxef omoses-swali oħrajn.
Skont żewġ speċjalisti fil-psikjatrija u fil-psikoloġija, dan l-inkwiet sesswali ta’ Hoover kellu x’jaqsam ukoll mal-abbuż ta’ poter li kien juża bħala kap tal-FBI.
It-tabib John Money, professur tal-psikoloġija fl-Università Johns Hopkins kien jaħseb li Hoover kellu bżonn li jkisser lin-nies kontinwament biex jibqa’ għaddej. Kien jirnexxilu jgħix b’dan il-kunflitt fih innifsu billi jġiegħel lil ħaddieħor ibati.
It-tabib Harold Lief, professur emeritus tal-psikjatrija fl-Università ta’ Pennsylvania kien ikkonkluda li Hoover kien ibati minn diżordni tal-personalità, diżordni narċiżista mħallta wkoll mal-ossessjoni. Dawn kienu jagħmluh persuna awtoritarja. Jiddeskrievi wkoll li Hoover kien ikun Nażist perfett.
F’ħajtu, Hoover kien juri dan kollu. Minn meta kien f’żogħżitu kien jargumenta dwar id-dritt tan-nisa li jivvotaw u kien kontra li titneħħa l-piena tal-mewt. Ma seta’ qatt jaċċetta li jiġi t-tieni f’xi ħaġa. Meta missieru beda jsofri minn mard mentali, Hoover ma setax jaċċettaha u neputija tiegħu qalet li hu ma kienx jaċċetta l-imperfezzjoni.
Meta Hoover issieħeb mal-Bureau tal-Investigazzjoni (kienet għadha mhix magħrufa bħala FBI), hu għażel bħala assistent tiegħu lil George Ruch. Dan kien fi żmien meta kien hemm biża’ mill-Komunisti. Hoover u Ruch kienu jaqblu li jiddeportaw nies li jkunu jagħmlu parti minn organizzazzjonijiet radikali u kienu jużaw l-aġenzija biex jispijjaw fuq l-avukati li kienu jirrappreżentaw lil dawk li kienu jarrestaw.

It-tajjeb ta’ Hoover

Minkejja li Hoover seta’ kien abbużiv fil-metodi tiegħu, hu kien magħruf li rnexxielu jnaddaf il-Bureau mill-korruzzjoni u l-ineffiċjenza. Bidel lill-aġenti f’nies li skont wieħed mill-veterani “kienu jieklu u jilbsu tajjeb iżda li qatt ma seta’ jkollhom dar tal-ħolm. Kienu jkunu tal-Bureau fil-ġisem u fir-ruħ.”
Hoover irnexxielu jimmo-dernizza u jikkordina fi żmien ta’ diżorganizzazzjoni. Irnex-xielu jiftaħ l-ewwel librerija tal-marki tas-swaba’ federali, fejn id-Diviżjoni tal-Identifi- kazzjoni kien tagħti aċċess għall-marki ta’ 159 miljun persuna. Il-laboratorju kriminali tiegħu kien l-aktar wieħed avvanzat fid-dinja. Barra minn hekk, irnexxielu wkoll joħloq l-Akkademja Nazzjonali tal-FBI.
Iżda, barra minn hekk Hoover kien jieħu ħsieb li jagħti promozzjoni għax-xogħol li kien jagħmel. Fil-verità, għalkemm ħafna drabi kien ipinġi lilu nnifsu bħala l-bnie-dem li rnexxielu jsolvi l-każ, il-każ kien ikun solvut grazzi għax-xogħol li jkun sar minn aġenzija oħra. F’diversi każi kienet tidher ċara l-pro- mozzjoni tiegħu nnifsu bħal fil-każi ta’ Bonnie u Clyde, Machine Gun Kelly, John Dillinger u Alvin Karpis. Kien iħobb jidher meta dawn il-kriminali kienu jinqabdu jew jinqatlu, iżda kien jgħir meta kien ikun ħaddieħor li jieħu l-mertu.

Kontra s-suwed. Għaliex?

Hoover kien razzist. Wera dan b’mod ċar meta Martin Luther King Jr u l-moviment tiegħu kien taħt kontroll Komunist. Meta uża l-mezzi illegali biex joqgħod għassa ta’ dak li kien qed jagħmel King, hu skopra biss li dan tal-aħħar kien involut f’relazzjonijiet sesswali ma’ nisa barra miż-żwieġ. Minkejja dan, l-FBI kellha l-ordni li “jinnewtralizzaw” lil King billi jagħtu l-informazzjoni lill-midja. Meta l-mexxej tad-drittijiet ċivili ngħata l-Premju Nobel tal-Paċi, Hoover kien irrabjat u meta eluf kienu qegħdin jibku l-mewt ta’ King meta dan inqatel, Hoover mar jara t-tlielaq taż-żwiemel. Aktar tard ukoll ipprova ma jħallix li l-ġurnata ta’ għeluq snin King tkun iddikjarata festa nazzjonali.
Skont xnigħat, jista’ jkun li dan kollu seta’ seħħ għax Hoover innifsu kellu antenati suwed. Hemm rapporti li jgħidu li meta xi ħadd kien isemmi dawn ix-xnigħat, hu kien jibgħat lill-aġenti tiegħu biex iwaqqfuhom. Minn riċerka li saret instab li kien hemm nies li kienu jgħidu li ġej minn familja ta’ suwed li tħalltet mal-bojod.
Eks-aġenti tal-FBI jgħidu wkoll li kien hemm misteru dwar l-oriġini ta’ Hoover. Filwaqt li kien hemm l-istorja ta’ kull aġent li kien jaħdem fl-aġenzija, ma kien hemm xejn dwar id-direttur.
Barra minn hekk, hemm diversi misteri dwar iċ-ċertifikat tat-twelid ta’ Hoover u anke dwar it-tfulija tiegħu.
Il-fatt li Hoover kien jaħbi l-oriġini tiegħu mis-suwed kienet tagħmel ħafna sens dak iż-żmien. Kieku kien magħruf li kellu antenati suwed, wisq probabbli qatt ma kien ikollu l-karriera li kellu. Dak iż-żmien, li tkun iswed jew li tkun ġej minn familja sewda kienet tħallik barra minn diversi pożizzjonijiet u karrieri, iktar u iktar minn pożizzjonijiet għoljin fil-gvern. Jista’ jkun li l-mibegħda li kellu Hoover lejn is-suwed kienet ġejja mill-biża’ jew bħala protezzjoni għalih innifsu peress li hu seta’ kien ukoll parti minnhom?
Jingħad li Hoover bagħat ittra lil King fejn barra t-tgħajjir li tah qallu wkoll biex ineħħi ħajtu. Iżda, rapporti oħrajn jgħidu li Hoover qatt ma bagħat din l-ittra. Jgħidu wkoll li f’laqgħa li Hoover kellu ma’ King, Hoover tah il-parir biex iħeġġeġ lis-suwed imorru jirreġistraw għall-vot. Qallu li huma kienu qegħdin jimmoniterjaw il-proċess ta’ reġistrazzjoni u l-votazzjonijiet. Jingħad ukoll li fil-kampanja tal-gvernaturi Ross Barnett u George Wallace kontra l-leġiżlazzjoni tad-drittijiet ċivili minn Martin Luther King Jr dawn saħqu li King kien parti minn organizzazzjonijiet Komunisti. Kienet il-bureau ta’ Hoover li ħarġet informazzjoni li din kienet gidba. Barra minn hekk, skont l-awtur Taylor Branch, Hoover kien irċieva informazzjoni li King kien se jinqatel. Hu kien awtorizza aġenti tal-FBI biex jakkumpanjaw lil King fuq titjira biex jipproteġuh.

Il-mewt ta’ Hoover

Intant, il-professur tax-xjenza forensika fl-Università George Washington, James Starrs, għandu suspetti li l-mewta ta’ Hoover ma kinitx ikkawżata sempliċiment minn attakk tal-qalb.
Il-professur ingħata aċċess għad-dokumenti mediċi biex jinvestiga l-mewt ta’ Hoover.
Meta miet Hoover ma kinitx saret awtopsja. Skont Starrs, m’hemm xejn fl-istorja medika ta’ Hoover li jindika li kien ibati b’qalbu. Jgħid ukoll li mingħajr awtopsja, kawżi oħra għall-mewt tiegħu huma kollha possibbli.
Hu spjega li s’issa m’hemmx biżżejjed storja medika li turi li seta’ kien attakk tal-qalb. Hoover kellu ħafna għedewwa u seta’ kien hemm ħafna nies li rieduh mejjet.
Fi Frar tal-1998, f’laqgħa tal-Akkademja Amerikana tax-Xjenza Forensika Starrs kellu jiltaqa’ ma’ esperti oħrajn biex jaraw jekk Hoover setax kien avvelenat jew inkella kienx hemm xi kundizzjoni tal-qalb fid-dokumenti mediċi ta’ Hoover. Minkejja dan, m’hemm l-ebda rapporti li jagħtu informazzjoni ta’ x’seħħ minn hemm ’il quddiem.

mfarrugia@unionprint.com.mt