Min b’ħeġġa biex jattakka lil-Libja, min b’inqas…

Hekk kif il-kriżi fil-Libja għadha għaddejja, qiegħed jidher ċar li r-raġuni wara dawn l-attakki ta’ kontra Gaddafi mhijiex biss li “l-Għarab għażlu li jeħilsu lilhom infushom mis-servitù li sabu lilhom infushom fiha għal daqstant żmien,” bħalma qal il-President Franċiż Nicolas Sarkozy. Jidher li bosta pajjiżi jew daħlu fl-istorja għax għandhom x’idaħħlu minnha jew inkella qegħdin jipprovaw jaħarbu għax m’hemm xejn li jgħodd għal snienhom jew inkella jistgħu jitilfu minnha.

Diversi midja internazzjonali rraportaw ġrajjiet li jekk tgħaqqadhom flimkien tinduna li l-interess fil-poplu Libjan mhuwiex għal kollox l-interess prinċipali u dawn l-isforzi (jew nuqqas tagħhom) huma ħafna minnhom għal skop “personali”.



Sarkozy fl-ewwel post



L-aktar fost dawk li qegħdin juru interess personali hu l-President Franċiż Sarkozy. Hekk kif is-sena d-dieħla jinsab riesaq lejn elezzjoni presidenzjali u qabel din il-kriżi kien igawdi biss 30% tal-appoġġ tan-nies, allura din il-kwistjoni hija ċ-ċans għalih biex jipprova jikseb lura ġieħu u s-saħħa tiegħu bħala mexxej wara l-iżbalji kbar li għamel din is-sena stess fil-kriżijiet li seħħew fl-Eġittu u fit-Tuneżija. Kif inhu magħruf, il-Prim Ministru Franċiż, Francois Fillon, kien mistieden għand Hosni Mubarak għal vaganza tal-Milied fl-Eġittu.

Barra minn hekk, il-ministru tal-affarijiet barranin ta’ dak iż-żmien, Michèle Alliot-Marie, kienet marret fuq titjira fuq jet privat ma’ Tuneżin li hu qrib tal-familja Ben Ali. Alliot-Marie tneħħiet mill-pożizzjoni tagħha, iżda Fillon għadu hemm. Anke Sarkozy innifsu kien mar Tuneż tliet snin ilu u kien faħħar il-ġlieda tal-pajjiż kontra t-terroriżmu u ddikjara li l-libertajiet tal-poplu qegħdin jikbru.

Mhux talli hekk talli fl-2007, Sarkozy iffirma ftehim ta’ armi ma’ Gaddafi biex dan tal-aħħar jixtri mingħandu missili ta’ kontra t-tankijiet u mezzi ta’ komunikazzjoni għall-valur ta’ $405 miljuni. Dan il-ftehim kien l-ewwel wieħed tal-Libja ma’ pajjiż tal-Punent wara li l-Unjoni Ewropea kienet neħħietlu embargo tal-armi fl-2004. Dan il-ftehim kien deher stramb ħafna hekk kif xahar qabel il-Libja kienet qablet li teħles lil sitt tobba Bulgari li kienu akkużati li nfettaw tfal bl-HIV. Minkejja dan, Franza tiċħad li kien hemm xi konnessjoni mal-ftehim tal-armi.

Iżda r-relazzjoni ta’ Sarkozy ma’ Gaddafi ma tintemmx hemm. Tliet snin ilu kien stieden lil Gaddafi u tah trattament ta’ re hekk kif kien ħallieh ipoġġi t-tinda tiegħu qrib il-palazz presidenzjali, l-Elysèe, u anke laqgħu b’idejh miftuħin.

Għal Franza l-Libja hi importanti minħabba li taqsam magħha l-fruntieri ma’ erba’ pajjiżi li jitkellmu l-lingwa Franċiża u li għandhom pożizzjoni strateġika; it-Tuneżija, l-Alġerija, iċ-Chad u n-Niġerja. Barra minn hekk, Franza timporta ż-żejt mil-Libja u l-kumpanija enormi taż-żejt Total tikkontrolla wkoll bjar importanti taż-żejt.



Tilwim mat-Turkija



Proprju minħabba l-kwistjoni taż-żejt, kemm il-Prim Ministru tat-Turkija, Recep Tayyip Erdogan, kif ukoll il-President, Abdullah Gul attakkaw lil Sarkozy hekk kif qalu li l-ħsieb tiegħu mhuwiex vera li jinħeles il-poplu Libjan. Erdogan qal li jixtieq li dawk li jaraw biss iż-żejt, il-mini tad-deheb u t-teżori ta’ taħt l-art meta jħarsu lejn id-direzzjoni tal-Libja, minn issa ’l quddiem jibdew iħarsu lejn dan ir-reġjun minn lenti ta’ kuxjenza.

Bejn it-Turkija u Franza jidher li hemm diżgwit hekk kif Sarkozy qed jaħdem biex it-Turkija ma tidħolx fl-Unjoni Ewropea, hekk kif qal li l-kultura tagħhom mhijiex tajba għall-Ewropa iżda għal-Lvant Nofsani. Għalhekk it-Turkija tinsab lesta li tfixkel il-pjani ta’ Franza.

Iżda bil-mod kif qed iġib ruħu Sarkozy jidher li hemm diversi nies oħrajn li ma tantx qegħdin jarawh b’lenti tajba. Wara li hu ħareġ jagħraf b’mod formali lir-ribelli ta’ kontra Gaddafi qabel ma qal xej lil ħadd kien il-prim ministru ta’ Lussemburgu Jean-Claude Juncker li f’laqgħa tal-Unjoni Ewropea qal li l-Ewropej għandhom jieħdu d-deċiżjonijiet tagħhom waqt il-laqgħat u mhux ġurnata qabel.

Lanqas il-Ġermanja ma qablet ma’ din l-azzjoni u fi stqarrija qalet li Angela Merkel tinsab sorpriża li għaraf lill-kunsill nazzjonali tar-ribelli. Anke l-ministru tal-affarijiet barranin Taljan, Franco Frattini kkritika din id-deċiżjoni.



Il-Ġermanja maqtugħa mill-kumplament tal-Ewropa



Il-Ġermanja min-naħa tagħha dehret li ma tixtieqx tidħol fil-kwistjoni tal-Libja. Dan hekk kif ġimgħat ilu talbet lill-pajjiżi tal-ewro biex jieħdu miżuri ta’ awsterità ħalli jkun hemm flus li jservu bħala garanzija għal self lil pajjiżi li jkollhom bżonn, bħall-Irlanda u l-Greċja.

Minkejja dan, il-pożizzjoni ta’ Merkel ġiet ikkritikata ħafna min-naħa ta’ nies mill-partit tagħha stess u anke minn partiti oħrajn. Klaus Naumann, l-eks-mexxej tal-qawwa militari Ġermaniża qal “li l-Ġermanja bidlet l-idea ta’ Unjoni Ewropea magħquda f’farsa”.

Intant, il-Ġermanja spjegat id-deċiżjoni tagħha li tneħħi l-qawwiet navali tagħha mill-Mediterran billi qalet li l-embargo tal-armi fuq il-Libja kellu bżonn mandat parlamentari peress li seta’ jinvolvi qawwiet militari.

Fl-istess waqt, biex tpatti għal dan approvat li tibgħat 300 suldat oħrajn fl-Afganistan biex itajru l-ajruplani ta’ sorveljanza tan-NATO. Dan biex ittaffi l-piż fuq dawk il-pajjiżi li huma involuti fil-Libja u li jista’ jkollhom bżonn jibagħtu aktar sudati. Kelliem għall-affarijiet barranin tal-partit tax-xellug, Wolfgang Gehrcke ma qabilx ma’ din l-azzjoni u qal li mhux sew li “tiżdied il-gwerra fl-Afganistan għax wieħed ma jridx li jkun involut fil-gwerra fil-Libja.”



Xoqqa f’moxta għal Cameron



Min-naħa l-oħra l-Ingliżi jidher li għandhom interessi qawwijin għalxiex jappoġġjaw lill-Franċiżi biex jattakkaw lil Gaddafi, li r-reġim tiegħu għandu storja twila kontrihom. Gaddafi ħa r-responsabbiltà tal-agħar attakk terroristiku li seħħ f’territorju Ingliż; l-attakk tal-1988 tat-titjira 103 tal-Pan Am fuq Lockerbie li ħalliet 270 persuna mejta. Barra minn hekk, kien hemm konnessjonijiet bejn Gaddafi u l-Armata Repubblika Irlandiża (IRA) lura lejn is-snin sebgħin meta Gaddafi kien faħħar lill-grupp u qishom bħala alleati tiegħu fil-ġlieda kontra l-imperjaliżmu tal-Punent.

Imbagħad meta l-Ingliżi ħelsu l-unika raġel li ġie akkużat fil-każ ta’ Lockerbie fuq bażi ta’ kumpassjoni dawn ġew ikkritikati bil-kbir mill-politiċi Amerikani. Il-Gvern Ingliż ċaħad li l-allegazzjonijiet li al-Megrahi ġie meħlus fuq ftehim dwar iż-żejt mal-Libja.

Fl-istess waqt, għal David Cameron li għadu fil-bidu tal-karriera politika tiegħu din hija opportunità biex juri lilu nnifsu mad-dinja. Minkejja dan, irid joqgħod attent għax jekk din il-kwistjoni tieħu fit-tul tista’ wkoll tiswieh ħażin. Skont The Daily Telegraph iż-żona bla titjir qiegħda tiswa lill-Ingilterra madwar £3.2 miljun kull ġurnata, jekk dejjem ma jiġux użati armi. Il-problema għal Cameron hi li f’Ottubru li għadda hu ddeċieda li jrid inaqqas il-baġit tas-servizzi militari b’7.5% biex jgħin ħalli jnaqqas id-dejn nazzjonali. Dan it-tnaqqis se jaffettwa l-ajruplani, il-vapuri u l-artillerija u se jħalli lill-Ingilterra bla ‘aircraft carrier’ għall-għaxar snin li ġejjin. B’dan il-mod jekk pajjiż ieħor ikollu bżonn l-għajnuna tagħhom, bħal dawk li huma aktar strateġiċi għall-Ingilterra bħall-Iran u l-Bahrain, ma jkunux jistgħu jgħinuhom.



Biża’ ta’ immigranti



Min-naħa tal-Ewropej, jidher li hemm inqas reżistenza mill-pubbliku in ġenerali biex isiru attakki fuq il-Libja milli kien hemm meta kienu se jseħħu attakki fuq l-Iraq. Dan jagħmel ħafna sens meta tikkonsidra l-pożizzjoni ġeografika. Il-Libja tinsab biss ftit passi ’l bogħod u l-Ewropej jibżgħu li jekk ikomplu l-kwistjonijiet allura se jaħarbu ħafna immigranti u jaslu fl-Ewropa. Din hija kwistjoni li tinkwieta lill-Ewropej hekk kif diġà hemm biża’ dwar in-numru li qiegħed dejjem jikber ta’ immigranti Musulmani fl-Ewropa.



L-Istati Uniti ma jridux jiksruha minn mal-pajjiżi Għarab



Proprju għalhekk l-Istati Uniti ssuġġerew li l-għan tal-operazzjonijiet li qegħdin isiru m’għandhomx ikunu neċessarjament li jitlaq Gaddafi. Jekk jintemm il-ġlied u l-Libja tkun maqsuma bejn dawk li huma kontra Gaddafi dawk li huma favurih taf tkun biżżejjed. Iżda jidher li Sarkozy u Cameron mhumiex bi ħsiebhom hekk.

L-Istati Uniti taw l-għajnuna tagħhom biex saret iż-żona mingħajr titjir hekk kif huma kellhom biżżejjed apparat militari biex ikunu jistgħu jwettqu din iż-żona. Iżda Obama għamilha ċara li jrid jagħti l-kontroll tat-tmexxija ta’ din l-operazzjoni. Obama bl-ebda mod ma jrid li l-pajjiżi Għarab jaħsbu li l-Istati Uniti għandhom xi interess imperjalist fil-Libja.



melvindelsol@hotmail.com

Niżvelaw ‘payslips’ tal-‘careworkers’ li jitħallsu b’€3.80 is-siegħa:
SFRUTTAMENT IKKONFERMAT

Fl-aħħar jiem dan il-ġurnal ippubblika rapporti dwar sfruttament ta’ ħaddiema li jaħdmu bħala ‘careworkers’ ma’ kuntrattur privat imqabbad mill-Gvern. Illum l-orizzont jista’ jiżvela numru ta’ ‘payslips’ ta’ wħud minn dawn il-‘careworkers’ u jikkonferma l-ilmenti tagħhom. Meta wieħed janalizza dawn il-‘payslips’ jara li l-ammont fis-siegħa ta’ kemm jitħallsu dawn il-ħaddiema hu ta’ medja bejn €3.80 u €3.86. Dan l-ammont huwa ħafna inqas mill-ammont li hu stabbilit għall-impjegati tal-Gvern. Hija ħafna aktar gravi s-sitwazzjoni fejn jidħol l-‘overtime’. Persuna li tkun daħlet taħdem 12-il siegħa ‘overtime’ bil-lejl titħallas biss ta’ disa’ sigħat u nofs u bir-rata bażika ta’ €3.96.

L-istess fil-każ tal-festi, fejn ħaddiema tal-‘outpatients’ ma jitħallsux ta’ festi. Għalkemm mhumiex jid­ħlu jaħdmu meta l-festi jin­zertaw matul il-ġimgħa, huma qegħdin jiġu mċaħħdin minn ġurnata ‘leave’. Il-ħaddiema tal-‘wards’ min-naħa l-oħra jitħallsu bir-rata ta’ €7.35, li hi rata baxxa ħafna (kważi daqskemm għandha tkun il-paga normali). Peress li dawn il-ħaddiema jaħdmu bin-num­ru ta’ sigħat, kull meta jkun hemm festa fix-xahar il-paga tonqos b’ammont sostanzjali. Il-ħaddiema li tkellmu ma’ dan il-ġurnal ilmentaw li barra dawn l-abbużi huma jil­taqgħu wkoll ma’ diversi stram­beriji oħrajn li jħassbu­hom. Fost l-oħrajn, spje­gaw­lna kif pagi tal-istess ammont ta’ ħin ivarjaw minn xahar għall-ieħor.

Barra minn hekk, jinsa­bu urtati minħabba l-fatt li kemm-il darba jagħmlu xogħol ta’ ‘nursing aides’ iżda jitħallsu b’nofs l-ammont ta’ kemm jitħallsu dawn tal-aħ­ħar.

Rigward ‘sick leave’ qalulna li dan beda jiġi mħallas minn Jannar li għadda. Qabel Jannar lanqas min kien irreġistrat bħala ħaddiem fultajm mal-ETC ma kien jitħallas tas-‘sick leave’ u meta kienu jippre­żen­taw ċertifikat tal-mard, kienu jgħidulhom biex iħabbtu bieb ieħor. Anke ‘leave’ ieħor bħal taż-żwieġ ma jitħallsux tiegħu. Fuq l-istess argument, anke biex xi ħadd jitlaq mix-xogħol jekk tinqalagħlu xi emerġenza, l-ewwel irid isib min jibdlu nkella ma jitħalliex jitlaq.

Il-ħaddiema jinsabu mdej­qin u rrabjati għall-fatt kif inhuma stmati. Spjegawlna li damu daqshekk biex jitkellmu għax kienu mheddin li jitkeċ­ċew jekk jitkellmu jew inkella jekk jipprovaw jidħlu f’xi unjin bħall-GWU. Fil-fatt, ippro­vaw jirrapportaw dak li kien qed jiġri iżda kemm-il darba reġgħu lura minħabba l-biża’ li jitilfu xogħolhom.

Intant, f’kummenti ma’ dan il-ġurnal b’reazzjoni għal dak iddikjarat mid-Deputata La­burista Marie-Louise Colei­ro Preca, id-Direttur tal-kumpanija Support Services Limi­ted ċaħad li l-ħaddiema huma mħallsin pagi miżeri u li għand­hom kundizzjonijiet tax-xogħol tal-mistħija.

Min­kejja l-isfida li saritlu mill-is­tess deputata, id-direttur ta’ din il-kumpanija baqa’ ma ppubb­likax il-kuntratti tax-xogħol u l-‘payslips’ ta’ mijiet ta’ ‘careworkers’ li llum qed nippubblikaw.

Ġesù jerġa’ jidħol il-ħabs

Fil-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin se tiddaħħal statwa ta’ Ġesù Redentur biex tinżamm fil-kappella prinċipali ta’ dawn il-faċilitajiet. Din l-istatwa tħallset mill-ħabsin infushom u kienu huma stess li ħarġu bl-idea li ssir. F’kummenti li tana l-Kap-pillan tal-ħabs, Patri Franco Fenech, Franġiskan Kapuċċin, spjegalna li s-sena l-oħra matul ir-Randan, il-ħabsin flimkien miegħu, għamlu eżerċizzju li fih ħadu l-figura ta’ Ġesù Redentur u fuqha bbażaw ir-riflessjoni tagħhom. “Minn din ir-riflessjoni ħarġu diversi aspetti li setgħu għenu lill-priġunieri biex iħarsu b’mod differenti lejn it-tbatija, lejn il-valur tal-ħajja, lejn it-tbatija tal-vittmi u lejn l-imħabba,” jikkummenta Patri Franco. Kien wara dan l-eżerċizzju li l-priġunieri nfushom ħarġu bl-idea biex issir statwa ta’ Ġesù Redentur biex tinżamm fil-kappella prinċipali tal-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin. Il-ħabsin għamlu ħilithom biex ġabru l-fondi meħtieġa ħalli dan il-proġett ikun jista’ jsir u fil-fatt l-istatwa kienet ordnata mingħand l-istatwarju Joseph Cutajar Zahra mir-Rabat, Għawdex. L-istatwa għandha tkun lesta sa nofs dan ix-xahar biex imbagħad tiddaħħal il-ħabs ta’ Kordin nhar is-Sibt, 2 ta’ April filgħaxija, f’pellegrinaġġ mill-Parroċċa ta’ Kristu Rè. Dakinhar se ssir quddiesa fil-Knisja Parrokkjali minn Mons. Mario Grech, l-Isqof t’Għawdex. Wara titbierek u tinħareġ f’purċissjoni lejn il-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin, fejn issir il-meditazzjoni tal-Via Crucis. Quddiem il-bieb tal-ħabs tingħata l-barka u x-xbiha ta’ Ġesù Redentur tiddaħħal il-ħabs u titpoġġa fil-kappella prinċipali. Fil-quddiesa u l- purċissjoni se jagħtu sehem-hom xi wħud mill-priġunieri kif ukoll uffiċjali, li se jakkum-panjaw lix-xbiha tar-Redentur. Patri Franco rringrazzja ħafna lill-ħabsin li ħarġu l-flus u ħadmu biex dan il-proġett seta’ jsir realtà. Irringrazzja wkoll lill-Kappillan ta’ Raħal Ġdid, Dun Vinċenz Cachia, u lill-parruċċani kollha ta’ Raħal Ġdid tal-għajnuna u l-appoġġ li dejjem tawh. Barra minn hekk, irringrazzja lil dawk kollha li jaħdmu l-ħabs u lill-aġent direttur tal-koperazzjoni tagħhom. melvindelsol@hotmail.com

Il-Ġappuniżi ottimisti li se jirkupraw

minn melvin farrugia

Wara li fil-11 ta’ Marzu l-Ġappun intlaqat minn terremot u tsunami ta’ qawwa li qatt ma raw bħalha, MELVIN FARRUGIA tkellem ma’ RAY BONDIN li nzerta li kien qiegħed fil-Ġappun. Ray huwa ambaxxatur Malti għall-UNESCO u fuq livell personali, għal dawn l-aħħar tliet snin, qiegħed jagħti parir lil gvernijiet barranin dwar l-importanza tal-wirt storiku. Barra minn hekk, il-UNESCO wkoll jibagħtuh kemm-il darba biex jagħmel rapporti. Ilu f’dan ix-xogħol għal dawn l-aħħar 23 sena u hu rikonoxxut bħala espert f’dak li għandu x’jaqsam ma’ wirt dinji.



Ray kien qiegħed il-Ġappun biex jagħti parir lill-gvern Ġappuniż dwar post li se jkun innominat bħala wirt dinji. Il-belt jisimha Kamakura u għal Ray din kienet ir-raba’ darba fi tliet snin li tela’ hemm. Din iż-żjara kienet ta’ tlett ijiem u kien proprju fl-aħħar ġurnata meta seħħ it-terremot.

Ray spjegalna li fil-Ġappun kważi kuljum iseħħ xi terremot iżda jkunu żgħar u bla ebda konsegwenzi. Bħala pajjiż huma organizzati ħafna u armati mmens kontra t-terremoti.

Biss biss, f’Tokyo, fejn kien jinsab din id-darba, il-bini hu kollu 'anti-seismic' u mibni qisu fuq sodda tal-lasktu. Hija belt ta’ 35 miljun persuna u l-iskyscrapers kollha, ta’ bejn 50 u 70 sular, huma magħmulin li ma jiġrilhom xejn b’terremot. Fil-fatt, ħafna mill-ħsara li ġarrab il-bini kienet minħabba t-tsunami u l-ilmijiet ma setgħux ikunu kkontrollati u mhux minħabba t-terremot.

Kien għadhom kemm ħadu ritratt tal-grupp li kien qiegħed jagħtihom parir, li nħass it-theżżiż.

Il-Ġappuniżi ndunaw li dawk il-barranin li kien hemm fil-laqgħa kienu inkwetati u fil-bidu pprovaw jispjegawlhom li dawn kienu affarijiet li jiġru spiss u li ma kellhomx għalxiex jippanikjaw. Iżda wara nofs minuta qisu kien hemm bħal bomba u l-art bdiet mixja. Ray spjegalna li “tħossok qisek qiegħed hawn imma fl-istess ħin erba’ piedi ’l bogħod”.

L-ewwel ħaġa li għamel Ray kienet li ħares lejn is-saqaf hekk kif beża’ li dan kien se jċedi fuqhom. Qam biex jitlaq ’il barra iżda l-Ġappuniżi ssuġġerewlhom li joqogħdu fil-bini għax inqas perikoluż. Ray irrakontalna li kienet xena tal-biża’ hekk kif tħares barra u tara l-iskyscrapers jiċċaqalqu u peress li magħmulin biex ma jinqasmux jibqgħu jilagħbu fuq il-pedamenti tagħhom.

Ray beda jibża’ li l-bini seta’ jaħbat ma’ xulxin. Wara li ntemm it-terremot li dam madwar erba’ minuti, il-bini ħa madwar kwarta oħra biex reġa’ stabbilizza għan-normal.

It-tsunami ma laqatx lil Tokyo u fil-fatt fil-bidu ħadd ma kien jaf x’ġara. Kien hemm biża’ kbir u awtomatikament waqfu l-ferroviji, il-liftijiet u ngħalqu l-highways bħala prekawzjoni. Wara xi kwarta bdew jaraw l-aħbarijiet fuq mobiles bit-telvixin u raw li kien seħħ it-tsunami. Bdew jibżgħu iżda Ray irrakontalna li għalkemm bdew jippanikjaw xorta ma għamlux bħallikieku kienu jagħmlu l-Ewropej jew l-Amerikani. Huma nies kalmi u anke r-reliġjon tagħhom tal-Buddiżmu ġġiegħlhom jibqgħu kalmi.

Meta ħarġu fit-toroq kien hemm ħafna nies għax madwar ħames miljun persuna nqabdu ma setgħux imorru lura lejn djarhom. Kien il-Ġimgħa wara nofsinhar u ħafna mill-Ġappuniżi ma jużawx il-karozzi tagħhom peress li għandhom sistemi ta’ ferroviji u underground effiċjenti ħafna. B’hekk spiċċaw inqabdu hekk kif dawn il-mezzi twaqqfu.

Ray kien verament sorpriż jara li minkejja li seħħ dan id-diżastru u kien hemm min anke ħalla l-ħanut waħdu n-nies xorta ħadd ma pprova jisraq mill-ħwienet bħalma kien ġara f’diżastri oħrajn bħal Katrina u Haiti.

Bil-kontra, il-Ġappuniżi bdew jaħsbu dwar kif se jagħmlu għal-lejl peress li ma setgħux imorru d-dar. L-uffiċini baqgħu miftuħin u kulħadd beda nipprova jsib xi naqra ta’ kantuniera f’xi uffiċċju jew lukanda biex ikun jista’ jqatta l-lejl hemm.

Ray kellu jirritorna Malta l-għada filgħodu. Il-liftijiet ma kinux qegħdin jaħdmu iżda Ray kien determinat li jrid jiġi lura. Għalhekk spiċċa tela’ 28 sular taraġ biex jasal fil-kamra tiegħu fil-lukanda. Kienet esperjenza terribbli għax hu ħafna taraġ u barra minn hekk kien għadhom għaddejjin it-theżżiżiet ta’ wara t-terremot (aftershocks). Aktar ma beda tiela’, aktar il-bini beda jitbandal.

Matul il-lejl ma raqadx u l-għada filgħodu l-ministeru tal-kultura Ġappuniż ħa ħsieb li jsiblu taxi, għalkemm kienet problema kbira minħabba li biex tibbukkja waħda kienu qegħdin jittardjaw ħames sigħat. Ħaseb li se jitlef it-titjira iżda eventwalment sabu taxi. Il-problema kienet li l-highways kienu magħluqin u s-sewwieq da siegħa u nofs biex jipprova jsib triq minn fejn jgħaddi għall-ajruport. Biex tgħaxxaq, l-ajruport ta’ Tokyo jinsab 62 kilometru ’l bogħod mill-qalba ta’ Tokyo. Iżda mbagħad bdew jaħdmu ferroviji żgħar (local trains) u sab ruħu f’waħda minnhom li wasslitu l-ajruport. F’din il-ferrovija kienu ppakkjati qishom sardin hekk kif ħafna min-nies bdew jużawhom.

It-titjira tiegħu kienet ittardjata għal ħin twil. Il-Ġappuniżi bdew josservaw dak kollu li qiegħed jiġri bil-kalma. Iżda Ray innota li xi persuni Amerikani bdew jgħajtu mal-Ġappuniżi biex ifittxu sjibu soluzzjoni għal din il-problema. Fl-ajruport kien hemm ħafna nies peress li ħafna kienu raqdu hemm mill-ġurnata ta’ qabel. Ħafna mit-titjiriet kienu ġew ikkanċellati. Ray ġie lura b’titjira ma’ Lufthansa li kienet waħda mill-ftit linji tal-ajru Ewropej li baqgħu jaħdmu fl-Ewropa. It-titjira telqet mat-tmien sigħat tard. Kienet ħaġa sabiħa li meta wasal l-ekwipaġġ tat-titjira n-nies bdew iċapċpu.



Għajnuna minn Malta



Ray qalilna li waqt dan it-terremot il-linji tal-mobiles telqu mal-ewwel. Iżda l-internet baqa’ għaddej u għalhekk bagħat email lil Tonio Borg, kif suppost jagħmel peress li hu ambaxxatur Malti. Borg ikkuntattja l-ambaxxata Maltija f’Beijing għax m’għandniex ambaxxata fil-Ġappun. Minn hemm ipprovaw jikkuntattjaw lil Ray iżda ma setgħux jaqbduh fuq il-mobile. Għalhekk bagħtulu email. Barra min hekk, ċemplu lill-ambaxxata Taljana li min-naħa tagħha ċemplet il-lukanda fejn kellu l-kamra tiegħu iżda x’ħin ċemplulu hu ma kienx hemm. Għalhekk l-ambaxxata Taljana ċemplet lill-ministeru tal-kultura Ġappuniż fejn stednuh biex joqgħod magħhom. Ray dam kważi siegħa jipprova jaqbadhom lura iżda kien kollu għalxejn.

Għal Ray din kienet esperjenza kerha mmens u qalilna li dam kważi tlett ijiem biex ġie f’tiegħu. L-effett li jħalli fuqek x’ħin tħoss l-art tiċċaqlaq ma setax jiddiskrivieh. Baqa’ wkoll impressjonat bil-ħoss qawwi li beda jagħmel il-ħġieġ tal-iskyscrapers li beda jipprova jinkiser u qisu bħal irid jixpakka.



Il-Ġappuniżi mbeżżgħin mill-impjanti nukleari



Ray għadu f’kuntatt kontinwu mal-Ġappuniżi, li għadhom imwerwrin u ma jistgħux jemmnu kif dan ġara lilhom meta huma tant dixxiplinati. Hemm biża’ kbira wkoll minħabba l-impjanti nukleari. Għalkemm l-impjanti nukleari jinsabu bogħod minn Tokyo, għall-enerġija nukleari d-distanza mhijiex daqshekk soluzzjoni.

Din il-problema tidher li qiegħda tinkwieta lid-dinja kollha. Ray spjegalna li hi problema li nistgħu niffaċċjaw aħna wkoll minħabba l-proposta tat-Taljani li jibnu reattur nukleari fi Sqallija. Jekk ikollu jseħħ tsunami fil-Mediterran tista’ tkun ġrajja kerha għalina hekk kif m’aħniex daqshekk ’il bogħod mill-Italja u żgur li niġu affettwati.

Intant, il-Ġappuniżi għadhom skantati b’dak li ġara. Fortunatament, huma kienu reattivi ħafna u malli ħassew it-terremot huma telgħu lejn art iżjed fl-għoli biex b’hekk mietu ħafna inqas nies milli kieku kienu jmutu. Meta tqis li kien wiħed mill-akbar terremot li qatt seħħew, l-ammont ta’ nies li mietu ma kienx kbir ħafna. F’diżastri oħrajn bħal dawk tal-Indoneżja u Haiti mietu ħafna aktar nies. Kull ħajja hi importanti iżda peress li huma poplu organizzat ħafna evitaw li d-diżastru seta’ kien ħafna akbar. Tant kemm huma organizzati, li skont Ray, fi ftit sekondi wara liseħħ it-terremot il-pulizija kienu diġà qegħdin għaddejjin bis-sireni fit-toroq biex jagħtu istruzzjonijiet lin-nies.



Ikel affettwat mir-radjazzjoni



Il-Ġappuniżi jieklu ħafna ħut nej, ħaxix u anke alka tal-baħar. Għalhekk huma jinsabu mbeżżgħin li r-radjazzjoni tista’ taffettwalhom l-ikel tagħhom u dan l-effett jibqa’ sejjer għal tul ta’ żmien twil. Jinsabu rrabjati li l-kumpanija li tħaddem dawn l-impjanti tagħmel qligħ kbir bil-biljuni u mbagħad ma ħaditx ċerti prekawzjonijiet, li wħud minnhom kienu sempliċi, bħal eżempju kif jaħdmu l-pompi. Hu vera li dan kien terremot ikbar min-normal iżda setgħux ħasbu għalih.



Reazzjoni



Minn l-għada stess ir-reazzjoni ta’ dawn in-nies kienet waħda ta’ daqqa ta’ ħarta iżda b’kuraġġ u b’ottimiżmu ħarsu lejha bħala sfida oħra. Bħalma għaddew minn problemi kbar fit-Tieni Gwerra Dinjija meta l-pajjiż spiċċa meqrud, bl-istess mod qegħdin iħarsu lejn din il-kwistjoni u jaraw kif se jagħmlu l-affarijiet aħjar.

Huma poplu dixxiplinat ħafna u lesti jagħtu ħafna għal pajjiżhom. Biss biss, Ray qalilna li uffiċjal tal-ministeru tal-kultura qallu li huma li jaħdmu mal-gvern jgħixu f’kultura fejn kuljum jagħtu siegħa żejda fuq il-post tax-xogħol.



Turisti Ġappuniżi



Intant, waqt li tkellimna ma’ Ray dan spjegalna kemm dan il-poplu togħġbu l-kultura u dak kollu li għandu x’jaqsam ma’ wirt storiku. Spjega kif sfortunatament il-Ġappuniżi ma tantx jafu b’Maltaiżda meta urihom ritratti tal-wirt storiku li nsibu f’pajjiżna dawn urew interess. Ray qalilna wkoll li hu jħoss li jaf jiswilna ta’ ġid għalina jekk nipprovaw nibnu aktar ħbiberija ma’ dan il-poplu għax nistgħu nieħdu l-frott minn din il-ħbiberija. Huma poplu sinjur li jinteressaw ruħhom f’postijiet kulturali. Mintiex se ssibhom f’postijiet biex igawdu l-bajjiet u x-xemx iżda f’postijiet li jipprovdu storja bħalma joffri pajjiżna.



mfarrugia@unionprint.com.mt

Strada Stretta u l-memorji li ggib maghha:
It-triq li ghadha tixghel fi qlub in-nies Strada Stretta mhux biss kienet tixgħel lill-Belt Valletta, iżda saħansitra tliet kwarti ta’ Malta. Hekk irrakkontalna George Cini, l-awtur tal-ktieb Strada Stretta It-Triq li Darba Xegħlet il-Belt meta ltqajna miegħu flimkien ma’ sieħbu Pawlu Caruana. Caruana hu akkwarellista rinomat li ħa ħsieb li jpitter numru ta’ akkwarelli li jidhru fil-ktieb u li jagħtu l-ħajja lill-memorji li jiftakru dawn iż-żewġ Beltin u dak li kiseb George meta tkellem man-nies li jiftakru meta Strada Stretta kienet għadha ħajja.

George spjegalna kif anke ħafna Għawdxin kienu jġibu l-biegħa tagħhom fuq dgħajjes żgħar qishom luzzi kbar. Kienu jġibu anke baqar flimkien ma’ tiġieġ, bajd u fniek biex ibigħuhom fis-suq tal-Belt. Is-suq kien fih numru kbir ta’ posti u fil-Belt kienu jgħixu mat-23,000 persuna. Għalhekk kien isir kummerċ kbir u l-bejjiegħa kienu jaqilgħu flus tajbin.

In-nisa li kienu jaħdmu fi Strada Stretta kienu wkoll jaqilgħu flus tajbin u minħabba xogħolhom kienu jixtru ħafna ħwejjeġ sbieħ. Mhux hekk biss, iżda kienu jixtru ħafna dehbijiet. George qalilna li meta tkellem ma’ Frankie Zampa li jbiegħ id-deheb, dan qallu li wara nofsinhar kienu jitilgħu jixtru ċ-ċappetti u jimpikaw bejniethom min ikollu l-aktar fili ma’ jdejh.

Pawlu spjegalna li dak iż-żmien kienu jgħixu f’faqar kbir, tant li meta l-iskola kienu jitolbuhom biex jieħdu scrapbook għal xi proġett, hu kien imur l-istamperija tal-gvern u jiddobba minn hemm xi kartonċin. Imbagħad kien imur id-dar u missieru kien jgħaqqadhomlu fi ktieb. It-tfal l-oħrajn jew ma kienu jieħdu xejn jew inkella min kellu lil omuu taħdem fi Strada Stretta kien jieħsu scrapbook kif suppost. Dawn it-tfal kien ikollhom flus fil-but għalkemm ma kinux sinjuri. Ma kinux sinjuri għax ħafna drabi l-flus li kienu jaqilgħu kienu jonfquhom. It-tfal ta’ dawk li kienu jaħdmu Strada Stretta kienu jmorru jbigħu l-affarijiet fuq tilari mdendlin m’għonqhom iżda dak li kienu jaqilgħu kienu jonfquh minnufih.

Bl-istess mod, it-tfal ta’ dawk li kienu jaħdmu f’din it-triq filgħodu ma kinux jieħdu t-tè mid-dar, iżda ommhom kienet tibgħathom jixtru luminata minn xi ħanut fit-triq. Ħafna minn dawk li kienu jaħdmu Strada Stretta kienu joqogħdu fi Strada San Giuseppe li hija d-denb ta’ Strada Stretta. Pawlu jirrakkonta li f’din it-triq iktar kienu jgħixu barra milli ġewwa, l-aktar dawk li kien jgħixu fil-pjan terran. L-oħrajn, dawk li joqogħdu fis-sulari ta’ fuq, kien ikollhom ħafna sulari ta’ taraġ u allura kienu jużaw il-ħbula biex itellgħu l-affarijiet. Fil-fatt, Pawlu jiftakar li fejn kien joqgħod hu fi tfulitu kellhom 110 tarġiet biex titla’ fuq, fi dlam ċappa matul il-ġurnata, aħseb u ara bil-lejl.

Minkejja dan, it-triq kienet sabiħa u ta’ kullħadd. Ma tantx kienu jgħaddu karozzi. Kulma kien jgħaddi Farsons biex iqassam fil-ħwienet, xi trakkijiet biex iqassmu l-merkanzija, xi taxi bil-lejl u xi trakk biex jiġbor iż-żibel. Kienet tibqa’ għaddejja 24 siegħa kuljum u għat-tfal kienet post fejn ma setgħux jersqu. Minkejja dan, kif imbagħad kienu jibdew jitfarfru kienu jmorru wara xi baħri u jitolbuh xi penny. Dan jew kien idur u jibgħathom jixxejru jew inkella l-flus żgħar li kien ikollu fil-but kien jiftagħhom mal-art biex joħduhom.



L-istigma ta’ Strada Stretta



Ħafna huma dawk li llum il-ġurnata kulma jiftakru minnha din it-triq huma l-ġlied u l-prostituzzjoni. Fil-fatt, anke George spjegalna li meta kienu żgħar huma kienu jmorru l-Mużew u ma kontx se tmur tgħidilhom li għaddejt minn hemm. L-ommijiet u l-missirijiet ukoll kienu jgħidulhom biex ma jgħaddux minn hemm u anke n-nanniet. George qalilna li ltaqa’ ma’ wieħed li nanntu kienet tgħidlu li jekk b’kumbinazzjoni jgħaddi minn hemm irodd is-salib, jgħid talba u jibqa’ sejjer. Jidher b’hekk li kien hemm stigma li din it-triq kienet l-Infern jew il-waħx.

Fil-verità, meta tikber u jsiru jogħġbuk it-tfajliet imbagħad ma tibqax tarahom bħala l-waħx u jekk tkun f’nofshom tħossok fil-ġenna tal-art. Għalhekk bosta ġuvintur, meta kienu jikbru kienu jgħidu lil ommijiethom li sejrin il-Belt jaraw film u minflok imorru Strada Stretta. Uħud minnhom kienu jmorru jduru fit-triq iżda jibqgħu barra minħabba li kienu jibżgħu li jqaxxruhom mill-ftit flus li kellhom jekk jidħlu fil-ħwienet.

Barra minn hekk, ħafna żgħażagħ kienu jmorru hemm għax ma kien hawn imkien fejn tmur u kienu jinżlu hemm biex jiżfnu. F’postijiet bħall-Metro u l-Follies kienu jmorru ħafna żgħażagħ u jgħajtu lit-tfajliet biex iħallsulhom x’jixorbu. Minkejja dan, ma kinux imorru meta kien ikun hemm l-Ingliżi. Il-Maltin ma kienx ikollhom flejjes kbar u forsi kien jwasslu għal xi tliet drinks u jieqfu. Barra minn hekk, kienu wkoll iridu jitilqu kmieni għax ma kellhomx karozzi biex imorru lura.

George spjegalna li minn Strada Stretta ħarġu nies li fformaw familji li għadhom magħqudin sal-lum. Ħarġu wkoll nies bravi bħat-tfal ta’ Giovanna, li kienet taħdem hemm u wħud anke saru qassisin.



In-nies ta’ Strada Stretta



Fil-ktieb tiegħu, George rnexxielu jiġbor għadd ta’ esperjenzi tal-aħħar nies li għad fadal ħajjin li jiftakru din it-triq. Semmilna bosta persuni li tkellem magħhom u li tawh esperjenzi fi kliemhom u li hu ppreżentahom fil-ktieb bl-istess lingwaġġ li użaw huma. Tfajla li qrat dan il-ktieb saħansitra ddeskriviet dawn ir-rakkonti qishom nannu qed jaqra storja.

Pawlu qalilna li meta George staqsieh biex jagħmillu l-akkwarelli għal dan il-ktieb hu beda jiftakar fil-memorji tiegħu tat-triq. Semmilna kif hu kien jiftakar ħafna Ingliżi u Amerikani u li sikwit kien ikun hemm il-ġlied. Kien jimpressjonah ħafna dak li kien jagħmel it-tpinġija, għax għalih kien artist kbir la kien jirnexxilu jpinġi fuq in-nies mingħajr ma jieħu żbalji.

Jiftakar ukoll kif kien jinqala’ argument bejn it-tfal u jispiċċa bejn il-ġenituri, iżda wara xi kwarta jkun għadda kollox.

Iddeskrivilna li l-istigma kienet li n-nisa li jaħdmu hemmhekk m’għandekx tħares lejhom. Biss jekk kont tiġi bżonn xi biċċa ħobż u xi mara minnhom ma kienx ikollha ħliefha kienet tagħtijielek xorta. In-nies kienu jiskartawhom iżda fil-verità jekk kont tkun dahrek mal-ħajt huma kienu jgħinuk, bil-kontra ta’ dawk li kienu jmorru l-quddies minn filgħodu sa filgħaxija u bil-velu f’rashom.

Dwar in-nisa li kienu jaħdmu fi Strada Stretta, George spjegalna kif għalihom kienu jagħmlu dan ix-xogħol b’ċerta innoċenza. Fis-sens, li għalihom dak kien hemm għax ma kinux imorru skola u jagħżlu x-xogħol li jridu jagħmlu bħal-lum. Meta kien hemm familji ta’ tmienja jew disgħa min-nies, li tal-inqas tmur taħsel ħanut minn dawn u taqla’ seba’ xelini fil-ġimgħa kienet tajba.

Min kien jaħdem hemm kien iħossu onorat b’xogħlu. Speċjalment il-mużiċisti għax kienu jitgħallmu u jiltaqgħu ma’ bosta mużiċisti kbar. Ġużi Curmi, magħruf bħala l-Pusè qal lil George kemm kienu jiġu mużiċisti Amerikani tas-swing li jinqabdu bil-lieva.

Iżda anke fir-rigward ta’ ħaddiema bħal waiters, minn hemmhekk ħarġu nies li kienu mfittxijin kullimkien.



Strada Stretta se tmut?



Min imur jara dak li fadal minn Strada Stretta jsib li l-post hu mitluq u dik il-ħajja kollha li qabel kienet toffri, illum spiċċat f’postijiet magħluqin li qegħdin jitmermru. Magħhom qegħdin jitmermru l-memorji tal-istorja li wasslitna għal fejn aħna llum.

George spjegalna kif din it-triq qatt ma tista’ terġa’ tkun li kienet minħabba li d-domanda għaliha naqset. Fakkar kif qabel kien hemm domanda kbira peress li dawn kienu l-kwartieri ġenerali tan-Navy u kienu jidħlu mat-8,000 baħri kulju. Minħabba f’hekk, kien jinħoloq ħafna kummerċ. Eżempju, postijiet bħal fejn illum hemm il-Mużew Marittimu hemm kien forn għan-Navy li kien jipproduċi mat-80,000 galletta kuljum. Illum din it-triq tista’ tiġbed xi ftit turisti u lil dawk li forsi jiftakruha. Minkejja dan, dawk li jiftakru t-triq illum huma anzjani.

Skont George, li jista’ jsir hu bħalma jagħmlu barra minn Malta, fejn issir deorama ta’ żewġ ħwienet li hemm fit-triq u meta jidħlu t-turisti, dawn jiġu attirati biex iżuruhom ħalli jkunu jafu l-istorja ta’ din it-triq u jagħrfu l-istorja u l-importanza li din it-triq kellha. Żgur li hemm nostaġija kbira min-nies li kellhom x’jaqsmu b’xi mod m’hemmhekk u m’għandhiex tintesa l-istorja ta’ din it-triq.

Intant, George ħa din l-okkażjoni biex jitlob li l-gvern jirrevedi d-deċiżjoni li ħa li dar fi Strada Stretta, li kienet isservi bħala sala tal-mużika tingħata għall-uffiċini tal-avukat ġenerali u minflok tingħata lill-Fondazzjoni Temi Zammit kif qed jitlob Fr Peter Serracino Inglott.

Min jixtieq aktar informazzjoni dwar il-ktieb jista’ jikkuntattja lil George Cinni permezz ta’ imejl fuq gcini@timesofmalta.com jew permezz tal-mobile fuq in-numru 99430578.



mfarrugia@unionprint.com.mt

Il-Bajja ta’ Għar Lapsi titħalla titmermer...
Possibbli m’hemmx soluzzjoni?

IL-BAJJA ta’ Għar Lapsi hija popolari ħafna fost numru kbir ta’ Maltin u anke turisti. Sfortunatament, il-blat li minnu hi fformata din il-bajja qiegħed iċedi u waqgħu anke bosta biċċiet fil-passaġġi minn fejn kienu jgħaddu n-nies u fl-għerien fejn kienu jsibu l-kenn qabel. B’azzjoni għal dan ġie deċiż li jsir rixtellu bit-tabelli fuqu li jindikaw periklu u li jista’ jaqa’ xi blat. Dan biex kemm jista’ jkun jiġu evitati inċidenti. It-TORĊA wriet interess f’din l-istorja fejn anke tkellmet mal-Kunsillier Laburista tas-Siġġiewi, Nikol Cassar li għandu f’idejh id-dekasteru ta’ Għar Lapsi. Cassar qalilna li wara li beda jaqa’ l-blat kellu jsir ir-rixtellu biex jiġi evitat il-periklu. Minkejja dan, Cassar wera t-tħassib tiegħu għall-fatt li din il-bajja qisha se titħalla titmermer u ma jsir xejn biex tiġi salvata. Spjegalna kemm imorru nies f’din il-bajja u li jekk din titħalla titmermer se nitilfu ġawhra prezzjuża. Spjegalna wkoll li sal-lum qatt ma ntalbu flejjes kbar biex jintużaw f’Għar Lapsi u għalhekk jekk hemm bżonn xi ammont konsiderevoli ta’ flus biex jiġi rranġat il-Gvern għandu jżomm akkont ta’ dan.

Il-kunsillier kompla jispjegalna li meta kien waqa’ l-blat kien sar rapport, fejn il-periti mqabbdin mill-Gvern biex janalizzaw l-istat tal-blat, kienu qalu f’laqgħa li m’hemmx soluzzjoni biex dan jitwaqqaf milli jkompli jitmermer. Minħabba dan kollu li qalilna Cassar, it-TORĊA talbet tistaqsi lill-Ministeru għar-Riżorsi u Affarijiet Rurali dwar x’tip ta’ soluzzjoni teżisti biex jiġi rranġat Għar Lapsi u jekk hemm soluzzjoni hijiex se ssir u meta se ssir. Barra minn hekk, tlabna wkoll il-pożizzjoni tal-Gvern dwar jekk hux se jirranġa Għar Lapsi jew inkella se jħallieh jitmermer. Minkejja li konna mwegħdin diversi drabi li konna se niġu mweġba, sal-lum għadna bla tweġiba.

Meta nħarsu madwarna u naraw dinja fejn qegħdin jinbnew tant toroq taħt il-baħar u anke jinħolqu gżejjer ġodda mix-xejn, aħna nistaqsu jekk hux daqstant diffiċli li hawn Malta għandna din il-bajja tant għal qalb il-poplu u naraw kif nagħmlu biex insibu soluzzjoni ħalli nibqgħu ngawduha? Nittamaw li ningħataw risposta.



mfarrugia@unionprint.com.mt