Kull “farka” tgħodd... għal ambjent aħjar

Fl-aħħar snin, f’pajjiżna bdiet tinfirex aktar minn qatt qabel l-idea li nagħmlu użu minn enerġija alternattiva. Bosta huma dawk li wrew interess dwar investiment f’sistemi ta’ enerġija li jgħinuhom ikollhom l-istess ammont ta’ enerġija daqs qabel u fl-istess ħin iħallsu inqas għaliha u li tkun tagħmel inqas ħsara lill-ambjent.
Hemm ukoll min ħa iżjed interess u ra kif żviluppa ideat ġodda biex ikun jista’ jilħaq dan il-għan.
Fl-aħħar jiem it-TORĊA ltaqgħet ma’ Brian Bugeja, eks-ħaddiem tat-tarzna li bl-esperjenza li għandu fis-snajja’ rnexxielu joħloq turbina li taħdem bir-riħ u biha qed iħaddem id-dawl kollu fl-għalqa tiegħu.

L-iżvilupp tal-idea

L-idea bdiet bl-ewwel turbina li kienet magħmula minn ‘alternator’ ta’ magna tal-baħar. Din kienet tagħti kurrent iżda għal Brian ma kienx biżżejjed daqskemm xtaq. Għaldaqstant hu ħadem turbina oħra, dik li fil-fatt għandu taħdem bħalissa.
Meta din it-turbina taħdem hi tiġġenera kurrent li titfgħu f’batteriji maħżunin f’kamra taħt l-art. Mill-batteriji jgħaddi l-elettriku f’‘inverter’ li minn 12 Volts jamplifikah għal 240 Volts.
Permezz ta’ dan id-dawl li jiġi ġġenerat Brian jirnexxilu jħaddem id-dawl kollu li għandu fl-għalqa, funtana u anke inkubatur li jħallieh dejjem mixgħul.
Barra minn din it-turbina, Brian ħa ħsieb li waħħal ukoll żewġ pannelli fotovoltajċi biex meta ma jkunx hemm biżżejjed riħ dawn jikkumpensaw għalihom.
Il-proġett ma waqafx hawn u fil-fatt Brian qiegħed jaħdem fuq it-tielet mudell ta’ turbina, din id-darba ikbar u li jagħti aktar kurrent minn ta’ qablu. Dan il-mudell hu aħjar għax għandu kalamiti akbar u peress li kollox hu fuq skala ikbar allura joffri iżjed saħħa. Fehemna li peress li kabbar id-daqs tat-turbina allura kellu jkabbar kollox (dejjem bl-istess skala), fosthom anke l-iskrun.
Għalkemm din it-turbina taħdem fuq l-istess prinċipju ta’ dawk ta’ qabilha, din hi aktar żviluppata speċjalment fejn hemm il-boxxli li taħdem fuqhom it-turbina. Hu importanti li dawn il-boxxli jkunu jistgħu jaħdmu mal-inqas riħ li jaħkem it-turbina.
L-ewwel pass kien li Brian iddisinja kif kellha tiġi t-turbina. L-ewwel ħadimha tal-injam. Imbagħad ħadem dan il-qafas fit-tarzna fejn kien hawn l-unika funderija. It-turbina hi magħmula minn aluminju fondut li jista’ jinxtara f’forma ta’ blokok minn ‘scrapyard’. Wara dan il-pass Brian uża t-torn biex ipperfezzjona dan il-qafas skont il-qisien eżatti li kellu bżonn. Kulma kellu jixtri kienu l-kalamiti u r-‘rotor’ tal-mutur. Il-bqija nħadem kollox minnu stess.
Fattur interessanti li qalilna bih hu li turbina għandha kapaċità tagħti ċertu ammont ta’ saħħa li jiddependi fuq il-kobor tagħha. Ma tistax taqbeż dak l-ammont għax inkella jew iġġarrab ħsarat jew tisħon u taqbad. Brian kien jaf b’dan u biex jevita li jkollu ħsarat bena din it-turbina b’tali mod li malli r-riħ li jolqot il-paletti tagħha jkun iżjed minn 70 kilometru fis-siegħa din iddur fuqha nnifisha u tieħu l-istess direzzjoni tar-riħ. Sakemm ir-riħ jibqa’ għaddej b’din il-veloċità allura t-turbina tibqa’ magħluqa u ma ssirilha l-ebda ħsara. Malli r-riħ jonqos, it-turbina terġa’ tinfetaħ u tkun tista’ tkompli tiġġenera l-elettriku.
Rigward l-għoli tal-arblu li fuqha hi mwaħħla din it-turbina, Brian qalilna li aktar ma tgħolliha aktar tinħakem mir-riħ iżda mbagħad trid toqgħod attent għax iżjed ikollok bżonn ventijiet biex iżżommha u jkollok aktar periklu.
Din it-turbina ssirilha manutenzjoni darbtejn f’sena. Fost l-oħrajn jiċċekkja li l-boldijiet ikunu għadhom issikkati peress li bir-riħ tkun taħt pressjoni kbira. Fil-fatt, il-boldijiet huma marbutin b’‘lock nuts’ ħalli ma jkunux jistgħu jinħallu malajr.
Brian spjegalna li meta tibda tagħqad din it-turbina ddur b’saħħitha ħafna u allura hu importanti li l-boldijiet ikunu ssikkati sew biex jiġi evitat kull periklu. Barra minn hekk, meta jniżżel it-turbina għall-manutenzjoni jiċċekkja wkoll il-wajer tad-dawl li hemm fiha ħalli jara li ma jkunx inqaras jew saritlu xi ħsara. Biex iħaffef iżjed ix-xogħol, l-arblu jitla’ u jinżel b’sistema ta’ ‘hydraulic’. Il-paletti tat-turbina huma magħmulin minn ‘resin’ biex kemm jista’ jkun ikunu rqaq u ħfief ħalli jipprovdu iżjed effiċjenza.
Is-sistema tad-dawl ħadimhielu l-ħabib tiegħu Josie Bugelli li hu inġinier fuq l-elettriku.
It-turbina għandha sistema ta’ ‘earthing’ għax f’riħ qawwi tiġġenera ħafna kurrent. Il-kurrent jidħol f’sistema ta’ kontroll biex Brian ikun jista’ jiċċekkja li l-batteriji jkunu mtlew. Kif jimtlew dawn il-batteriji l-kurrent żejjed imur f’apparat ieħor biex ma jagħmilx ħsara lill-batteriji. Meta jkun ħafna riħ Brian ikun jista’ jixxortja l-kalamiti tat-turbina u din ma ddurx iktar.
Min-naħa l-oħra, il-pannelli wkoll jidħlu f’sistema ta’ kontroll oħra li timla fil-batteriji.

X’differenza tagħmel

Din it-turbina tagħti saħħa ta’ 1,500 Watts fis-siegħa meta jkun riħ bejn forza 4 u 5.
Brian spjegalna li fl-aħħar jiem għamlu xi erbat ijiem bla xemx. Hekk kif iċċekkja l-amperaġġ tal-pannelli sab li dawn ma kienu qegħdin jipproduċu kważi xejn. Minkejja dan, peress li kien ftit tar-riħ it-turbina bdiet tagħti l-kurrent.
Bl-istess mod, fi ġranet oħra meta ma jkunx hemm ir-riħ u tkun ix-xemx il-pannelli jikkumpensaw. Għaldaqstant dawn iż-żewġ sistemi jagħmlu tajjeb għal xulxin.
B’din is-sistema Brian qed jirnexxilu jixgħel id-dawl kollu tal-għalqa tiegħu. Minkejja dan, issa qed jittama li kif iħaddem it-tielet turbina jkun jista’ jħaddem ukoll il-pompi tal-ilma.
Rigward il-ħoss li tagħmel it-turbina meta taħdem, Brian qalilna li kulma tisma’ hu l-ħoss tal-kalamiti waqt li ddur. Qal li din is-sistema ma tistax titpoġġa fuq il-bjut tad-djar għax forsi ma tidhirx daqshekk sabiħa estetikament iżda hija tajba għal min ikollu għelieqi jew inkella jekk isiru fuq skala akbar f’postijiet tal-apposta. Qal ukoll li kieku hu ma jeskludix ukoll li jitpoġġew fuq il-baħar.

Sistemi li jgħinu t-tnaqqis ta’ konsum mill-powerstation

Brian wera n-nuqqas ta’ qbil ma’ dawk in-nies li jgħidu li l-pannelli mhumiex biżżejjed biex il-powerstation tħoss xi effett. Semma kif fit-tarzna huma kienu jissupplixxu tankers kbar b’turbina waħda tal-powerstation. Ġabilna eżempju b’karozza li tkun tiela’ telgħa. Waqt li tkun f’telgħa din taħli ħafna iżjed fjuwil milli fi triq livell għax issib iżjed reżistenza. Bl-istess mod, il-pannelli u t-turbini li jiġġeneraw l-elettriku jkunu qegħdin itaffu minn fuq il-piż li jridu jġorru l-powerstations u għalhekk jinħela inqas fjuwil.
Brian hu fidujuż li b’dan il-mod jekk Malta jiżdiedu biżżejjed l-ammont ta’ pannelli u turbini allura nkunu nistgħu nnaqqsu l-ammont ta’ ‘boilers’ li jaħdmu fl-istess ħin. B’dan il-mod inkunu qegħdin niffrankaw min-nefqa fuq il-fjuwil u nieħdu ħsieb saħħet in-nies.
Għalhekk hu jħoss li l-gvern għandu jgħin iżjed lin-nies biex jinvestu fuq il-pannelli fotovoltajċi b’tali mod li s-sistema tkun tgħin lin-nies jiġġeneraw biżżejjed elettriku għalihom tant li ma jieħdu xejn minn tal-gvern.

Din hi biss farka ta’ dak li jista’ jsir

Din li għamel Brian hi biss farka ta’ dak li jista’ jiġi ġġenerat jekk il-proġett isir fuq skala wisq akbar.
Fl-aħħar jiem Brian ra kemm hi tajba din is-sistema hekk kif fl-għalqa għandu inkubatur tal-flieles li jħaddem biss bl-elettriku li jiġġenera hu stess. Fl-aħħar jiem inqata’ d-dawl fl-inħawi fejn għandu l-għalqa iżda l-inkubatur baqa’ jaħdem u b’hekk faqqsu żewġ flieles.
Brian jemmen li jekk din l-idea tiegħu ssir fuq skala kbira allura l-kurrent li jiġi ġġenerat ikun jista’ jgħaddi fis-sistema nazzjonali u sservi ta’ għajnuna għall-powerstations. B’dan il-mod jistgħu wkoll jitnaqqsu l-emissjonijiet.

Kemm swiet is-sistema

Din it-turbina ġiet tiswa madwar €600. Barra minn hekk is-sistema tuża erba’ batteriji li kull waħda tiswa €180. Ma’ dawn imbagħad jiżdied il-prezz tal-istallazzjoni minn persuna kkwalifikata fid-dawl.
Min jixtieq aktar tagħrif dwar dan il-proġett jista’ jsib lil Brian fuq Facebook bl-isem ta’ Brian Bugeja.

Mani Pulite u l-iffinanzjar tal-partiti politici…Bzonn ta’ regolazzjoni serja biex issalva l-politika

Il-korruzzjoni li nfirxet fuq bazi lokali (fir-regjuni) u l-konnessjoni li kellha mal-partiti nazzjonali Taljani wasslu ghat-tkissir tal-Ewwel Repubblika.
Kollox beda b’dak li kien jidher bhala semplici kaz ta’ korruzzjoni. Mario Chiesa kien id-direttur tal-akbar dar tal-anzjani f’Milan. Dan inqabad li kien ixxahham bis-somma ta’ seba’ miljun lira Taljana li kienu l-hlas parzjali minn kumpanija li nghatat il-kuntratt biex tipprovdi servizzi lid-dar tal-anzjani.
Fil-verità, is-somma kemm kellu jinghata kienet id-doppju ta’ dak li fil-fatt inqabad bih. Dan ifisser li s-somma kienet tammonta ghal madwar 10% tal-valur tal-kuntratt. Il-kuntrattur ma hax gost bil-prezz gholi li kellu jhallas u ghalhekk mar jirrapporta dan il-kaz mal-qrati. Il-kuntrattur hass li ma kellux ikun mitlub ihallas ghal xi haga li suppost kellha tinghata b’kompetizzjoni gusta.
Chiesa kompla jinkixef aktar hekk kif ried inaqqas l-ammont ta’ flus li jaghti lill-mara tieghu ghall-manteniment tat-tifel taghhom. Biex tpattilu, din marret u kixfet il-kontijiet finanzjarji illeciti u t-tranzazzjonijiet kummercjali li kellu.

Id-decentralizzazzjoni tal-partiti

Dan kollu jwassalna biex nistaqsu ghaliex beda jsehh dan kollu. Bid-decentralizzazzjoni tal-partiti politici l-kbar, il-poter tal-partiti beda jinqasam fuq it-taqsimiet li kellhom fir-regjuni. Dawn ovvjament kellhom bzonn il-flus halli jaghmlu kampanji elettorali u biex iwasslu l-ideat taghhom.
Il-kompetizzjoni biex jintrebhu l-voti bdiet tikber, kemm bejn il-partiti ta’ kontra xulxin, kif ukoll bejn il-membri tal-istess partit innifishom. Dan wassal biex il-korruzzjoni bdiet dejjem tikber. Sfortunatament, il-kompetizzjoni minflok wasslet biex ikun hemm politika aktar nadifa, minflok wasslet ghat-tkissir taghha.
Qabel ma bdiet id-decentralizzazzjoni tal-partiti l-ligijiet finanzjarji tal-kampanji elettorali kienu jillimitaw il-kontribuzzjonijiet tal-korporazzjonijiet lill-partiti u jipprojbixxu kontribuzzjonijiet mill-pubbliku jew agenziji para-pubblici.
Bid-decentralizzazzjoni tal-immaniggjar tas-servizzi tal-gvern bdew jizdiedu saffi ohrajn ta’ entitajiet governattivi li riedu jigu eletti. Dan kien ifisser li kien hemm bzonn izjed iffinanzjar ghall-kampanji fuq livell regjonali u lokali.
Kien hawn li l-progetti pubblici l-godda kienu jigu ggudikati fuq kemm se jipprovdu ghajnuniet minflok fuq kemm se jkunu ta’ gid ghall-pubbliku.
Ezempju car ta’ dan kienet is-sistema tal-Metro ta’ Milan. Il-partiti politici raw din l-okkazjoni biex kollha jiggarantixxu lilhom infushom mezz iehor kif jiffinanzjaw u jaghmlu garanzija ghall-iskopijiet taghhom. Dan ovvjament kien ’il boghod minn kif kienu jghidu l-ligijiet tal-iffinanzjar tal-kampanji elettorali. Fil-fatt, kif kien ammetta Craxi nnifsu, il-metro ta’ Milan kienet opportunità ghall-partiti kollha biex jigbru l-fondi minnha.
Fl-investigazzjonijiet ta’ Mani Pulite, Chiesa kien spjega kif il-politika saret tiswa flus kbar. Biex l-Italja tkun demokratika kien qed jiswa hafna flus u l-korruzzjoni kienet l-uniku mezz biex jinstab il-hlas ghaliha.
Il-partiti politici riedu jiggarantixxu l-accessibilità ghall-pubbliku. Fosthom, il-partit tad-Demokratici Kristjani f’Milan kellu l-kwartieri generali f’Milan u diversi ferghat ohrajn fir-regjuni u lokalitajiet ohrajn. F’Milan biss id-Demokratici Kristjani kellhom 40 fergha lokali.
Din il-magna politika kienet tiswa wisq flus izda kienet ir-rizultat ta’ demokrazija b’sahhitha fejn l-ghan principali kien li d-Demokrazija Kristjana jkollha l-istess prezenza daqs il-Partit Komunista.
Is-sezzjonijiet lokali tal-partit Demokratiku Kristjan ma kellhomx mezzi kif jiffinanzjaw lilhom infushom u ghalhekk kellhom joqoghdu fuq dak li kienu jipprovdulhom mill-kwartieri generali f’Milan. Dan ma kienx bizzejjed u ghalhekk beda jkun hemm kazi ta’ tixhim, xi haga li mhix ideali f’demokrazija.
Chiesa kien spjega wkoll li dawk li jappoggjaw lill-partiti riedu jithallsu tal-isforz taghhom biex jghinu lil certi politici partikolari. Jekk le dawn kienu se jduru lejn ir-rivali taghhom fl-istess partit. Ghalhekk l-attivisti kienu jitolbu l-flus u kien perikoluz jekk ma taghtihomx dak li jitolbu ghax kulhadd kien herqan li jaghmel dak kollu li kien hemm bzonn biex jiehu l-appogg tan-nies. Kienet kopetizzjonijiet individwali bejn il-mexxejja u kulhadd kien jara lil siehbu bhala l-akbar ghadu tieghu.
Id-decentralizzazzjoni bdiet tippermetti li l-ibliet jaghzlu l-kuntratturi ghax-xoghlijiet pubblici li mbaghad kienu jigu ppjanati u mhallsin mill-istat. Dan kien jiddependi mill-preferenza tal-lokal u ma kien hemm ebda interess li jkun hemm ghoti ta’ kuntratti b’kompetizzjoni gusta. Hekk inholoq suq bejn il-kumpaniji li bdew jiehdu l-kuntratti fuq xoghlijiet pubblici. Chiesa stess stqarr li f’diversi sptarijiet u facilitajiet tas-sahha kont tkun taf mill-bidu min se jirbah il-kuntratti.
Fattur iehor li wassal biex ikun hemm din il-firxa ta’ tixhim kien li l-partiti l-kbar ma baqghux jaghtu daqstant kontribuzzjonijiet lis-sezzjonijiet regjonali taghhom. Min-naha taghhom, dawn raw kif ghamlu biex bdew jiksbu ammonti kbar ta’ flus minn tixhim. Kif raw hekk, il-partiti l-kbar riedu bicca mill-kejk ukoll u talbu li s-sezzjonijiet regjonali jibdew jaqsmu dawn il-flus maghhom. Mhux talli hekk, talli l-partiti kollha bdew jipprovaw jiehdu bicca mill-istess kejk.
F’kaz partikolari, ghall-bini tal-ajruport ta’ Malepensa f’Milan, kienu ltaqghu diversi kumpaniji tal-kostruzzjoni, is-segretarjat nazzjonali tal-Partit Demokratiku Kristjan, il-kummissjoni tal-ippjanar ekonomiku tal-istess partit u r-rappezentanti lokali biex jiddeciedu kif kellhom jinqasmu l-flus li se jiggwadanjaw. Maghhom kien hemm ukoll il-Partit Komunista, kif ukoll partiti ohrajn.
Kienet saret xi haga tant komuni, li xi drabi kien hemm anke partiti li kienu jgergru ghax ma jinghatawx bizzejjed flus daqs haddiehor. Fosthom kien hemm ir-Repubblikani li gieli gergru li minkejja li kienu jippartecipaw fit-tqassim ta’ flus, hafna drabi ma kinux jinghataw bizzejjed biex ikunu sodisfatti.

Illum

Wara 20 sena minn dawn il-kazi, l-Italja xorta ghadha tissemma ghall-kazi ta’ korruzzjoni li kemm-il darba ghadhom johorgu fil-berah.
Ricentement, il-gurnalist u kittieb Roberto Saviano fuq intervista ma’ La Repubblica talab li titmexxa l-ligi kontra l-korruzzjoni. Hu spjega li apparti l-kwistjoni morali, din il-ligi tghin lill-ekonomija tkun korretta.
Talab li jizdied iz-zmien ta’ preskrizzjoni fuq reati ta’ korruzzjoni li bhalissa hu ta’ seba’ snin u nofs. F’certi kazi jkun hemm bzonn izjed zmien. Ma’ dan iz-zmien ghandhom jizdiedu wkoll il-pieni ghal min jinqabad jaghmel reati ta’ korruzzjoni.
Barra minn hekk, ghandu jkun hemm ukoll pieni ghal reati ta’ korruzzjoni bejn il-privat. Reati fuq traffiku ta’ influwenza fejn hemm min jaghti flus lil ufficjali pubblici biex jikseb certi favuri.
Dawn huma kkonsidrati bhala reati kemm fl-Olanda, fin-Norvegja, fl-Izvezja, fil-Grecja u fl-Ingilterra. Izda fl-Italja ghadhom mhumiex.
Saviano jhoss li f’mument li l-Italja tinsab fi krizi u f’sitwazzjoni vulnerabbli fl-ekonomija hu fundamentali li tasal din il-ligi biex tkun strument iehor fil-glieda anke tal-Mafia. Hija ligi fundamentali ghad-demokrazija u biex l-Italja tibda tirkupra mis-sitwazzjoni ekonomika u socjali tal-Italja. Ghalhekk heggeg lill-politici biex ma jibqghux jibbojkottjaw din il-ligi u jaghmlu l-almu taghhom biex din tghaddi u jibdew jinbidlu l-affarijiet.

Biex tigi evitata l-korruzzjoni

Bhal fl-Italja, f’diversi pajjizi ohrajn il-korruzzjoni hija xi haga komuni. hafna drabi, l-iffinanzjar tal-pajjizi jwassal biex ikun hemm sistemi ta’ tixhim.
Dan ma jfissirx li naqset l-importanza tal-partiti politici ghax xorta jibqghu l-pilastri ewlenin tad-demokrazija. Izda jidher car li hemm bzonn li jkun hemm regolazzjoni cara u li l-iffinanzjar taghhom isir b’mod trasparenti halli n-nies ikunu jistghu jergghu jibdew jafdaw fil-partiti u fil-politici taghhom.
Fil-politika l-flus huma importanti hafna u r-rizorsi li hemm bzonn dejjem qeghdin jikbru ghall-amministrazzjoni u ghall-kampanji elettorali. Minkejja dan, il-flus m’ghandhom qatt jidhlu fit-tehid tad-decizjonijiet. Ghalhekk hemm bzonn li jsir regoli cari u stretti biex dan kollu jigi evitat. Barra minn hekk, il-partiti ghandhom jitpoggew kollha fuq l-istess livell biex kulhadd ikun indipendenti.
Il-finanzi hafna drabi jkollhom hafna influwenza fuq id-decizjonijiet politici. F’certi pajjizi jsiru anke reati kriminali organizzati b’konnessjoni mal-finanzjament ta’ attivitajiet politici.
Filwaqt li l-partiti politici huma bzonnjuzi f’sistema pluralista tad-demokrazija, min-naha l-ohra l-kwistjoni ta’ nuqqas ta’ indipendenza hi wahda serja u li ghandha thassibna.
Din in-nuqqas ta’ ligittimità tal-partiti hi kwistjoni serja li ghandha tigi ffaccjata minnufih ghax inkella c-cittadini se jitilfu l-interess fil-hajja politika ta’ pajjizhom u l-fiducja fis-sistema politika kollha kemm hi.
Peress li hemm bzonn ta’ aktar finanzi ghall-partiti politici biex jigbdu l-appogg tan-nies u biex iwasslu l-messagg taghhom ghandu jkun hemm mekkanizmu ta’ regolazzjoni li jzomm akkont tar-realtajiet u jippermetti li l-partiti politici jkollhom bizzejjed rizorsi biex iwettqu l-funzjonijiet taghhom.
Bhalma tissuggerixxi pubblikazzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa, ghandu jinstab bilanc bejn il-fondi pubblici u dawk privati, ikun hemm kriterji gusti fuq kif jitqassmu l-kontribuzzjonijiet tal-istat lejn il-partiti, regoli cari dwar donazzjonijiet privati, jigi deciz ammont ta’ flus kemm hu permessibbli li l-partiti jircievu fi flus minn donazzjonijiet privati, ikun hemm regolazzjoni dwar kemm il-partiti jistghu jonfqu f’kampanji elettorali, ikun hemm trasparenza fil-kontijiet taghhom, titwaqqaf awtorità tal-awditjar indipendenti u jinghataw sanzjonijiet (effettivi) lil partiti u kandidati li jiksru dawn ir-regoli cari.

mfarrugia@unionprint.com.mt

Aktar tħassib dwar il-konsegwenzi tal-ACTA...Tonio Fenech ma juri ebda tħassib

Dawk li jagħmlu użu mill-internet fl-Ingilterra bdew iduqu dak li jista’ jkun il-futur, hekk kif sfaw mheddin li jistgħu jeħlu mal-għaxar snin ħabs fuq ‘downloading’ illegali. Dan ġara wara li ngħalaq wieħed mill-akbar siti minn fejn titniżżel il-mużika, ftit wara li l-Ingilterra ffirmat it-trattat tal-ACTA.

Din kienet l-ewwel mossa li qatt saret kontra dawk li jagħmlu użu mill-internet fl-Ingilterra. Fl-2009, il-gvern Ingliż kien daħħal regolamenti li kienu jippermettu lil dawk li jipprovdu s-servizz tal-internet biex jintraċċaw lil min ikun qed iniżżel kontenut b’mod illegali u jaqtgħulhom is-servizz jekk dawn ma jagħtux kas l-ittra ta’ twissija. Issa jidher li bl-ACTA l-kunflitt tela’ fuq livell ieħor. 
Dan it-trattat ikkawża bosta ritaljaz-zjoni, tant li grupp ta’ attivisti magħrufin bħala “Anonymous” għamlu ‘hacking’ tal-websajts tal-gvern Amerikan. Dan qed iġiegħel lil bosta awtoritajiet ta’ diversi pajjiżi biex jikkunsidraw l-użu ta’ liġijiet tal-pajjiż kontra l-piraterija. Fi Frar, il-pulizija tal-Ingilterra għalqu s-sit RnBxclusive.com, sit magħruf ħafna għad-‘downloading’ tal-mużika. Il-pulizija ħadu rwol li jiddefendu l-profitti tal-korporazzjonijiet il-kbar. 

Ikklassifikati l-istess bħal reati kriminali gravi

Normalment, din id-diviżjoni tal-pulizija magħrufa bħala ‘Serious Organized Crime Agency’ (SOCA) tieħu ħsieb reati kriminali li jaffettwaw lill-Ingilterra u liċ-ċittadini tagħha. 
Minkejja dan, jidher li llum il-ġurnata d-‘downloading’ ta’ materjal minn websajts tpoġġa fl-istess klassifika ta’ reati bħal drogi ta’ klassi A, nies li jwettqu kuntrabandu u jittraffikaw lin-nies, atti kriminali b’involviment ta’ armi, frodi u ħasil ta’ flus. 
Dawn il-prattiċi qegħdin iqajmu aktar tħassib hekk kif it-theddida hi li dawk li jniżżlu materjal minn fuq l-internet jistgħu jeħlu mal-għaxar snin ħabs talli jkunu “serqu” £60 f’diski.

Tonio Fenech jinsisti li t-trattat tal-ACTA hu ta’ ġid

Intant, għall-Ministru Tonio Fenech l-ACTA hu “intiż biex isaħħaħ il-kompettività tal-ekonomija Ewropea.” Meta mistoqsi mit-TORĊA, il-ministru qalilna li l-ħarsien tal-proprjetà intellettwali jfisser ħarsien tal-impjiegi u garanzija akbar għall-innovazzjoni. Il-ftehim jikkonċerna proċeduri u miżuri li huma intiżi biex ikunu inforzati regoli li diġà jeżistu fl-Ewropa.
Dwar il-fatt li diversi pajjiżi qegħdin juru tħassib dwar l-ACTA, il-ministru qal li l-Ġermanja u l-erba’ stati membri oħrajn li għadhom ma ffirmawx l-ACTA kienu favurih waqt in-negozjati u mhux minnu li dawn il-pajjiżi ma ffirmawx il-ftehim għax kellhom xi problema bit-test tal-ftehim. 
Skont Tonio Fenech, “il-gvern Malti konvint li għandu jitqanqal dibattitu wiesa’, inkluż fuq livell Ewropew, biex ikun żgurat li l-libertajiet relatati mal-użu tal-internet isiru parti integ-rali tal-identità tagħna u tal-valuri li nħaddnu bħala Ewropej. Dan għandu jsir b’mod għaqli u b’mod li jiżgura li jintlaħaq bilanċ adegwat bejn id-drittijiet taċ-ċittadini u l-protezzjoni tal-drittijiet intellettwali.”
Dwar dak li qed iseħħ fl-Ewropa, Fenech qal li dan juri biċ-ċar li għandna nagħmlu l-almu tagħna biex nuru li d-drittijiet fundamentali japplikaw ukoll għall-attivitajiet kollha li jsiru onlajn. Jgħid ukoll li għandna nistinkaw biex nistabilixxu prinċipji ta’ gwida rigward il-privatezza, kif ukoll dwar il-libertà tal-użu tal-informazzjoni onlajn. 

Nibżgħu jew le?

Minkejja li hemm ħafna nies li qegħdin jibżgħu li bl-ACTA tista’ tkun mhedda l-privatezza tagħhom (eżempju jkunu ċċekkjati l-imejls li persuna tkun bagħtet), skont Tonio Fenech dan it-trattat mhux intiż li jżid xi restrizzjonijiet iktar minn dawk li huma diġà applikabbli skont ir-regolamenti u d-direttivi tal-Unjoni Ewropea u b’ebda mod ma jinvolvi kontroll jew moniteraġġ ta’ komunikazzjoni privata fuq l-internet. 
Fl-istess waqt iżda, minħabba dan l-istess tħassib, il-gvern Malti talab lill-Kummissarju Malti tad-‘Data Protection’ biex janalizza u jevalwa dan il-ftehim u jagħti l-parir tiegħu lill-Kumitat għall-Affarijiet Ewropej tal-Parlament. Dan x’ifisser? Allura hemm tħassib li fil-fatt dawn l-affarijiet jistgħu jseħħu? 
Intant, Tonio Fenech spjegalna wkoll li l-Prim Ministru riċentement ħabbar li se jkunu inkorporati fil-liġi Maltija, possibbilment fuq livell Kostituzzjonali, erba’ drittijiet ġodda ta’ natura ċivili. Dawn huma d-dritt tal-aċċess għall-internet, dak tal-aċċess għall-informazzjoni onlajn, id-dritt tal-libertà tal-espres-sjoni onlajn, u d-dritt tal-iskambju tal-informazzjoni onlajn.

Sitwazzjoni “tinten”

Dwar dan tkellimna mal-avukat Owen Bonnici li hu l-Kelliem tal-Oppożizzjoni responsabbli mill-Proprjetà Intellettwali u membru tal-Kumitat tal-Affarijiet Barranin u Ewropej. Bonnici spjegalna li jekk liġi ordinarja (bħall-ACTA) u l-kostituzzjoni ma jaqblux, allura hi l-kostituzzjoni li tirbaħ fuq it-tnejn. 
Dwar dan, il-kelliem Laburista wera t-tħassib tiegħu. Iħoss li Lawrence Gonzi qed jilgħab karta meta qed jgħid li se jdaħħal id-drittijiet diġitali fil-kostituzzjoni biex fid-dehra wieħed jifhem li jekk id-drittijiet diġitali u l-ACTA jmorru kontra xulxin, se jkunu d-drittijiet diġitali li jirbħu fuq l-ACTA. 
Għal Owen Bonnici din is-sitwazzjoni tinten għax fil-Kostituzzjoni għandna kapitlu ta’ drittijiet – bħad-dritt tax-xogħol – li qiegħed hemm biss biex juri x-xewqa tal-istat fejn irid jasal. Mhux qiegħed hemm dan id-dritt biex jagħti għodda liċ-ċittadin li jfittex lill-gvern tiegħu f’każ li eżempju dan ma jkollux xogħol. 
Dawn id-drittijiet jinsabu f’Kapitlu 2 tal-Kostituzzjoni u mhumiex bħal dawk li jinsabu f’Kapitlu 4 li huma simili ħafna tal-Karta tad-Drittijiet Universali tal-Bniedem (dritt tal-ħajja, dritt għal smigħ xieraq, eċċ.). Dawn id-drittijiet ta’ Kapitlu 4 huma fundamentali u jekk jinkisru, bniedem jista’ jfittex lill-gvern fil-qorti u jirbaħlu. 
Id-drittijiet li jinsabu f’Kapitlu 2 tal-Kostituzzjoni però mhumiex inforzabbli ġudizzjarjament, li jfisser li qegħdin hemm bħal xewqa u ċ-ċittadin ma jistax jużahom biex jattakka xi liġi ordinarja jew inkella jieħu kumpens f’każ li jinkisirlu xi dritt.
L-avukat Bonnici spjegalna li meta “staqsejt lill-Ministru Tonio Fenech jekk dawn id-drittijiet diġitali humiex se jaqgħu taħt Kapitlu 2 jew taħt Kapitlu 4, il-Ministru, li kellu fejnu avukat tal-affari tiegħu ħafna, il-Ministru Jason Azzopardi, qalli li ma jafx u ma jista’ jeskludi xejn.” 

Tonio Fenech mhux inkwetat dwar il-legalità tal-ACTA

Intant, il-Kumitat Parlamentari tal-ACTA ssospenda l-ħidma tiegħu sakemm il-Qorti Ewropea tiddeċiedi dwar il-legalità jew le tal-ACTA. Hu mifhum li dan il-proċess jaf jieħu madwar 18-il xahar jew mhux aktar.
Meta staqsejna lill-Ministru Fenech jekk jinkwetahx il-fatt li dan it-trattat iddaħħal fil-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja hu qal li “assolutament le”. Spjega li l-gvern Malti kien favur id-deċiżjoni tal-Kummissjoni Ewropea li tirreferi l-ACTA lill-Qorti tal-Ġustizzja tal-UE. Dan għax ir-riferiment lil din il-qorti tiżgura li d-dibattitu fuq dan il-ftehim jitmexxa b’ċertezza legali, partikolarment fid-dawl tad-dibattitu li għandu jkun hemm fil-Parlament Ewropew.
“Il-gvern m’għandux l-intenzjoni li jissottometti l-ACTA lill-Kumitat għall-Affarijiet Ewropej tal-Parlament għar-ratifika qabel il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea taċċerta ruħha li dan il-ftehim hu mija fil-mija f’konformità mal-liġijiet Ewropej; il-Parlament Ewropew jagħti l-kunsens tiegħu dwar dan il-ftehim; u l-ħames stati membri li ma ffirmawx tali ftehim fil-fatt jiffirmawh.”

Il-priġunieri jitolbu maħfra pubblikament

Fl-aħħar snin, il-komunità ta’ Raħal Ġdid kemm-il darba wriet l-isforz tagħha biex taċċetta lill-ħabsin fis-soċjetà u tagħtihom diversi ċansijiet fejn jieħdu se-hem mal-kumplament tan-nies f’attivitajiet reliġjużi u xogħol fil-komunità.
Fl-2007, il-priġunieri ħadu sehem fil-Via Crucis nazzjonali flimkien mal-Arċisqof Pawlu Cremona li saret madwar il-bini tal-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin, u proprju s-sena l-oħra ħadu sehem f’attività li saret ukoll fil-knisja parrokkjali ta’ Kristu Re, fejn saret quddiesa mill-Isqof ta’ Għawdex Mario Grech u tbierket statwa ta’ Ġesù Redentur li tħallset mill-priġunieri nfushom u li tinżamm fil-kappella tal-Faċi-lità Korrettiva ta’ Kordin.
Barra minn hekk, numru ta’ priġunieri kienu wkoll intagħżlu biex jagħmlu xogħol fil-komunità fejn kienu rranġaw il-librerija pubblika ta’ Raħal Ġdid u anke ġnien tal-lokal.
Din is-sena, proprju f’Ras ir-Randan, il-priġunieri reġgħu ħadu sehem fil-komunità hekk kif taw sehemhom fil-pellegrinaġġ penitenzjali organizzat f’dan iż-żmien tas-sena.
Din l-idea ħarġet mill-Kunsill Pastorali flimkien mal-kappillan Dun Vincenz Cachia u b’kollaborazzjoni mal-kappillan tal-ħabs Fr Franco Fenech, Franġiskan Kapuċċin. Dan il-ħsieb imbagħad tressaq quddiem l-awtorità tal-ħabs immexxi mis-Supretendent Abraham Zammit li min-naħa tiegħu approva li dan għandu jsir. Dan sar ukoll peress li dawn l-esperjenzi huma fi qbil mal-liġi tar-Restorative Justice Act li daħlet fis-seħħ din is-sena. Dawn huma mumenti fejn il-priġunier jersaq lejn is-soċjetà u s-soċjetà tersaq ukoll lejn il-priġunier.

Talba ta’ maħfra

Il-pellegrinaġġ laħaq il-qofol tiegħu fl-aħħar tal-quddiesa li saret wara l-purċissjoni bix-xbiha ta’ Kristu msallab, li refgħuha l-priġunieri nfushom. B’kollox ħadu sehem 18-il priġunier f’din l-attività.
F’messaġġ miktub minn numru ta’ priġunieri u li nqara minn priġunier minnhom, dawn taw raġun lin-nies li forsi setgħu kienu vittmi tal-azzjonijiet ħżiena tagħhom u li forsi huma rrabjati għalihom. Spjegaw kif huma jifhmu li weġġgħu ħafna nies, fost l-oħrajn anke lill-familji tagħhom stess. Ta’ dan huma talbu maħfra diversi drabi waqt id-diskors tagħhom.
Mhux hekk biss, iżda marru lil hinn u spjegaw xi tfisser il-kelma “maħfra”. Kull ittra ħarġu minnha kelma u għalhekk maħfra ġiet tfisser imħabba, għarfien, ħtija, fiduċja, rieda u aħjar.
Fit-tifsira ta’ dawn il-kliem, il-priġunieri spjegaw li mhux faċli li tħobb lil min ikun għamillek il-ħsara. La għall-vittmi tal-azzjonijiet tagħhom mhi faċli u lanqas għalihom li jħobbu lis-soċjetà li tħares lejhom bl-ikrah. Semmew ukoll kif il-midja kemm-il darba tweġġagħhom b’rapporti li ma jkunux jaqblu għal kollox mal-verità.
Semmew ukoll li huma min-naħa tagħhom iridu jagħrfu dak il-ħażin li wettqu u mingħajr ma jġibu skużi jippruvaw jirranġaw. Min-naħa l-oħra wrew it-tħassib tagħhom li s-soċjetà ħafna drabi tirraġuna li “min twieled tond ma jmutx kwadru” u li “dawk sakkarhom u armi ċ-ċavetta”. Huma jħossu li dan kollu għandu jinbidel.
L-ewwel pass hu li jagħrfu l-ħtija tagħhom biex jibdew il-proċess ta’ fejqan. Biex jagħmlu dan hemm bżonn li jingħataw fiduċja. In-nuqqas ta’ fiduċja qiegħda tpoġġi lil diversi priġunieri f’dilemma: jekk hux aħjar li jibqgħu fil-ħabs inkella barra. Filwaqt li l-ħabs jista’ jkun post ta’ riforma, jekk is-soċjetà ma tkunx lesta li terġa’ tibni fiduċja fihom allura dan kollu jkun ta’ xejn. Hemm bżonn li jingħataw fiduċja fuq il-postijiet tax-xogħol u anke fil-komunità fejn jgħixu.
Il-priġunieri saħqu li għandu jkun hemm rieda miż-żewġ naħat. Żgur li din għandha tibda minnhom li jibnu u juru r-rieda tagħhom li ma jwettqux iżjed żbalji b’risq is-soċjetà, tagħhom infushom u tal-familji tagħhom.
Is-soċjetà jrid ikollha r-rieda li tippaċifika mal-priġunieri. Rieda li ħadd ma jistħihom bħala priġunieri u li jitolbu għalihom. Rieda li min-naħa tal-midja meta ssemmihom tiftakar li huma wkoll għandhom familji li fis-soċjetà huma vittmi innoċenti. Irid ikun hemm rieda tal-azzar miż-żewġ naħat. B’dan il-mod il-priġunieri jħossu li kulħadd jista’ jħossu aħjar.
Fl-aħħar tad-diskors, il-priġunieri wegħdu li se jagħmlu minn kollox biex joħorġu ħafna aħjar milli daħlu. Se jistennew li s-sentenza tagħhom tgħaddilhom u jistennew li s-soċjetà tilqagħ-hom b’idejha miftuħin bħalma Ġesù fetaħ idejh għal kulħadd fuq is-salib.
Malli ntemm dan id-diskors, ir-reazzjoni ta’ dawk preżenti kienet waħda ta’ ċapċip li wriet li dan id-diskors intlaqa’ tajjeb. Ma naqsitx ukoll xi demgħa fuq wiċċ xi wħud.
Min-naħa tiegħu, il-kappillan tal-komunità parrokkjali ta’ Raħal Ġdid wiegħed li flimkien mal-komunità se jaħdmu biex meta l-priġunieri jispiċċaw is-sentenza tagħhom, isibu soċjetà li tappoġġjahom, tilqagħhom u tagħtihom opportunità mill-ġdid li jħossuhom parti minnha.

Pubbliku numeruż

Għal din l-attività ta’ Ras ir-Randan attendiet folla numeruża ta’ nies li bi ħġarhom marru jieħdu sehem f’dan il-pellegrinaġġ. Barra l-komunità ta’ Raħal Ġdid, attendew id-Direttur tal-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin, Abraham Zammit u diversi uffiċjali oħrajn. Kien hemm ukoll membri tal-Kunsill Lokali u numru sabiħ ta’ nies.
Il-quddiesa kienet iċċelebrata mill-kappillan Dun Vincenz Cachia flimkien ma’ saċerdoti oħrajn li jaqdu fl-istess parroċċa. Il-kappillan tal-ħabs, Fr Franco Fenech għamel l-Ome-lija tal-quddiesa fejn ukoll saħaq li l-loġika t’Alla mhix li l-importanti li nsalvaw aħna u ma nagħtux kas ta’ ħaddieħor, wisq iżjed ta’ dawk li b’xi mod ikunu weġġgħuna, naqsuna jew offendewna. Lanqas li naraw lil min ikun weġġagħna jintilef, ibati jew isofri. Spjega li Alla wasal biex ta ħajtu għalina meta aħna konna għedewwa tiegħu.

mfarrugia@unionprint.com.mt

Xibka ta’ korruzzjoni li heżżet lill-politika Taljana

Lura għat-28 ta’ Lulju, 1981, f’intervista fuq La Repubblica, Enrico Berlinguer (Segretarju tal-Partit Komunista Taljan) kien identifika b’mod “profetiku” li l-problema fil-politika Taljana kienet aktar minn kollox ‘kwistjoni morali’.

Din l-intervista ħalliet il-marka fuq l-istorja tal-politika Taljana, hekk kif 11-il sena wara bdew ikunu żvelati diversi każi ta’ korruzzjoni wara investigazzjonijiet ġudizzjarji madwar l-Italja kollha. Dawn wasslu biex tkissret l-Ewwel Repubblika u l-partiti politiċi bdew jinqasmu, b’uħud anke sfaxxaw kompletament. Din is-sensiela ta’ każi baqgħet magħrufa bħala “Mani Pulite” u s-sistema korrotta li kienet żvelata tul dawn l-investigazzjonijiet bdiet tissejjaħ “Tangentopoli”.

Il-kwistjoni morali li semma Berlinguer

Fl-intervista li Berlinguer kellu ma’ Eugenio Scalfari (il-fundatur ta’ La Repubblica), hu kien spjega li l-partiti politiċi kienu qegħdin jokkupaw l-istat u l-istituzzjonijiet kollha, fosthom il-gvern. Kull azzjoni li kienet issir mill-istituzzjonijiet u mill-mexxejja tagħhom kienet tkun għall-interess tal-partiti u ta’ dawk li jmexxu.

Isemmi wkoll ix-xibka ta’ favoritiżmi, nepotiżmu, klijenteliżmu u diskriminazzjonijiet.

Iżda fuq kollox sejjaħ lill-partiti politiċi bħala ‘magni tal-poter’ fejn ħafna drabi ma jagħtux kas tal-problemi tas-soċjetà u tan-nies. Akkużahom li moħħhom kien biss fl-interessi tagħhom, lihinn mill-esiġenzi u l-bżonnijiet tan-nies. Dan kollu mingħajr ma jfittxu l-ġid komuni.

Sa minn dak iż-żmien, Berlinguer kien diġà qed jindika l-wasla tat-tkissir tal-partiti politiċi kif fil-fatt ġara 11-il sena wara.

L-ewwel ħjiel tal-‘kwistjoni morali’ kien f’Turin, meta nkixef l-iskandlu ta’ Zampini. Dan kien kuntrattur li mar għand is-sindku komunist Diego Novelli u qallu li kien ħallas tanġenti. Novelli, min-naħa tiegħu, minflok għattielu din il-kwistjoni qallu biex imur għand il-maġistrat.

X’wassal għal ‘Mani Pulite’

‘Mani Pulite’ ma waslitx b’kumbinazzjoni. Id-dejn pubbliku u l-kriżi ekonomika tal-1992 kienu wasslu biex jitnaqqas l-infiq pubbliku għax-xiri u għas-servizzi. Dan naqqas il-possibbiltà li dawk li kienu qegħdin ixaħħmu jitfgħu t-tanġenti fuq l-amministrazzjoni pubblika u jisperaw li dan qatt ma jkun żvelat. Ħafna kuntratturi, li sa dak iż-żmien kienu ħadu sehem f’diversi attivitajiet ta’ korruzzjoni, sabu ruħhom fi sqaq u minflok ingħaqdu ma’ dawk li kienu xaħħmuhom, bdew jitilquhom u jikxfu t-tanġenti li kienu rċevew.

Fil-bidu, il-partiti politiċi kienu jabbandunaw lil dawk li kienu jiġu arrestati hekk kif kienu jiddeskrivuhom bħala n-nagħġa s-sewda. Min-naħa tagħhom, dawk li kienu jiġu arrestati u jisfaw abbandunati mill-partiti tagħhom stess bdew iħossuhom ittraduti u għalhekk bdew jagħtu informazzjoni lill-pulizija dwar dak li kienu nvoluti fih sħabhom fil-partit. Dan wassal biex bħal katina bdew jinkixfu sensiela ta’ każi ta’ korruzzjoni. Fil-fatt, l-investigazzjonijiet urew li l-korruzzjoni kienet mifruxa u li kien hemm xibka sħiħa ta’ każi u rabtiet okkulti.

Ir-reazzjoni tal-pubbliku, li kien mifni bil-kriżi ekonomika, kellha effett kbir fuq ix-xena politika: f’qasir żmien għebu mix-xena politika Taljani ħames partiti politiċi ewlenin, fosthom id-Demokrazija Kristjana, il-Partit Soċjalista, il-Partit Soċjalista Demokratiku, il-Partit Repubblikan u l-Partit Liberali. Uħud minn dawn il-partiti kienu ilhom stabbiliti aktar minn mitt sena.

L-istorja ta’ ‘Mani Pulite’

Kollox beda fis-17 ta’ Frar tal-1992, meta l-imħallef Antonio Di Pietro arresta lil Mario Chiesa li kien membru tal-Partit Soċjalista Taljan. Chiesa kien arrestat fuq tixħim minn kumpanija tat-tindif minn Milan.

Il-Partit Soċjalista nqata’ minn ma’ Chiesa tant li Bettino Craxi anke sejjaħlu bħala ‘skalda f’partit soċjalista nadif’. Chiesa ħassu ttradut u għalhekk beda jagħti informazzjoni dwar każi ta’ korruzzjoni li fihom kellhom x’jaqsmu l-kollegi tiegħu. Dan kien it-tluq ta’ ‘Mani Pulite’.

Minnufih bdiet miexja l-kelma fil-midja li kien hemm politiċi korrotti.

Fl-elezzjonijiet tal-1992, id-Demokratiċi Kristjani tilfu ħafna voti iżda l-koalizzjoni ta’ qabel l-elezzjoni rnexxielha żżomm maġġoranza żgħira. Fl-istess ħin, il-partiti fl-oppożizzjoni bdew jiksbu aktar voti. Minkejja dan, il-Partit Komunista Taljan, li kien l-akbar oppożizzjoni, nqasam wara l-waqgħa tal-Unjoni Sovjetika u għalhekk ma kienx hemm tmexxija tal-oppożizzjoni.

Ħafna voti marru għal-Lega Nord, partit li dak iż-żmien ma kienx imdaħħal f’alleanzi. Il-parlament li kien ifformat kien fraġli u li fih diffiċli seta’ jintleħaq qbil. Għaldaqstant reġa’ kien hemm elezzjonijiet oħra fl-1994.

F’April tal-1992, ħafna politiċi u kuntratturi fl-industrija sfaw arrestati fuq każi ta’ korruzzjoni. Filwaqt li l-investigazzjonijiet bdew f’Milan, dawn malajr inxterdu minn raħal għall-ieħor u minn belt għall-oħra hekk kif iżjed politiċi bdew jammettu.

Spikka ħafna l-każ ta’ politiku Soċjalist li ammetta dak kollu li kien wettaq ma’ żewġ Carabinieri li sempliċiment kienu marru d-dar tiegħu biex iwasslulu ċitazzjoni tat-traffiku.

Biex ġew żvelati dawn il-każi kien fundamentali l-atteġġjament tal-politiċi li bdew jinqatgħu minn dawk il-politiċi li bdew jinqabdu. Ħafna ħassewhom ittraduti u għalhekk f’ħafna każi daħħlu lil diversi politiċi oħrajn magħhom li min-naħa tagħhom komplew jikxfu lil oħrajn.

Konsegwenzi

Fit-23 ta’ Mejju, 1992, l-imħallef Giovanni Falcone, wieħed minn dawk li ressqu l-qorti lil mijiet ta’ mafjużi f’nofs is-snin tmenin – f’dak li baqa’ magħruf bħala l-‘maxi-processo’ – nqatel flimkien ma’ martu u t-tliet gwardjani personali tiegħu permezz ta’ bomba fit-triq f’Capaci. Ftit xhur wara, il-kollega tiegħu Paolo Borsellino nqatel b’karozza bomba. Il-boss tal-Mafja Salvatore (Totò) Riina kien arrestat fl-1993 u warajh Giovanni Brusca (il-bniedem li ħaddem il-bomba f’Capaci) fl-1996. Dawn, flimkien ma’ oħrajn, ingħataw sentenza ta’ għomorhom il-ħabs għaż-żewġ każi ta’ qtil.

F’Settembru tal-1992, il-politiku Soċjalista Sergio Moroni, li kien akkużat b’korruzzjoni, wettaq suwiċidju u f’ittra li ħalla wara mewtu ddikjara li kien ħati iżda li wettaq dawk ir-reati mhux għall-interess personali tiegħu iżda għall-partit. Akkuża wkoll l-iffinanzjar tal-partiti politiċi.

Fl-elezzjonijiet li kien imiss, id-Demokratiċi Kristjani tilfu nofs il-voti. Ġurnata wara, il-mexxej tal-Partit Soċjalista, Bettino Craxi, ġie akkużat b’korruzzjoni. Craxi rriżenja żmien wara, hekk kif diversi politiċi oħrajn spiċċaw akkużati u arrestati wkoll fuq każi ta’ korruzzjoni. Eventwalment, Craxi kien ikkundannat biex iqatta’ diversi snin il-ħabs u għalhekk ħarab lejn it-Tuneżija, fejn baqa’ jgħix fl-eżilju sakemm ma miet. Ismu għadu sal-lum iqanqal kontroversja, tant li proposta biex triq f’Milan tissemma għalih wasslet għall-oppożizzjoni tar-residenti u magħhom ingħaqdu politiċi u maġistrati.

Investigazzjonijiet lil hinn mill-politika

L-investigazzjonijiet bdew jinfirxu wkoll ’il barra mix-xena politika. Kien arrestat l-imħallef Diego Curtò u aktar tard anke 80 uffiċjal tal-pulizija tal-finanzi u 300 persuna fl-industrija li kienu nvoluti f’każi ta’ korruzzjoni. Ftit jiem wara, is-segretarju tal-kumpanija Fiat ammetta li kien hemm każi ta’ korruzzjoni f’ittra li bagħat lill-gazzetti.

Fl-1994, Silvio Berlsuconi daħal fis-sena politika u rebaħ l-elezzjoni. Hemm tħassib li Berlsuconi wettaq dan biex jieħu ħsieb lill-kumpaniji tiegħu milli jispiċċaw akkużati b’każi ta’ tixħim. Dan beda jħasseb aktar lin-nies meta ħu Silvio, Paolo, ammetta li kien imdaħħal f’każi ta’ korruzzjoni. Il-gvern ta’ Berlusconi daħħal liġi li kienet teħles lil ħafna minn dawk li jinqabdu f’każi ta’ tixħim milli jeħlu l-ħabs.

Il-pubbliku ma laqax din id-deċiżjoni, iktar u iktar meta nħeles Francesco De Lorenzo li kien ministru tas-saħħa. Il-pubbliku kien iqis is-serq ta’ flus mill-isptarijiet bħala att krudili.

Li ġara wara baqgħet magħrufa bħala l-gwerra bejn Berlsuconi u Di Pietro. Minkejja li saru l-investigazzjonijiet, ma nstabux irregolaritajiet.

Du Pietro rriżenja u ġimagħtejn wara anke l-gvern ta’ Berlusconi minħabba li tilef vot ta’ fiduċja fil-parlament.

Fl-1995, bdew diversi investigazzjonijiet kontra Antonio Di Pietro nnifsu, li iżda kien meħlus minn kull akkuża. Anke Berlusconi kien akkużat b’xi każi ta’ korruzzjoni. Il-prosekutur kien ħu raġel li Di Pietro kien akkuża b’korruzzjoni u bagħtu l-ħabs. Wara li sar magħruf dan, il-prosekutur Fabio Salamone ngħata dmirijiet oħra għalkemm l-investigazzjonijiet kienu ħadu direzzjoni differenti. Ħu Silvio Berlusconi u l-eks-ministru Cesare Previti kienu akkużati b’kospirazzjoni kontra Di Pietro. Minkejja dan, il-prosekutur li laħaq flok Salamone lliberahom.

Previti rnexxielu jevita l-ħabs grazzi għal intervent tal-parlament minkejja li Berlusconi kien fl-oppożizzjoni.

Bdil fil-liġijiet

Il-gvern ta’ Giuliano Amato u l-Ministru tal-Ġustizzja Giovanni Conso ħarġu b’digriet li kien iħalli bosta każi ta’ tixħim li jiġu mibdulin f’akkużi amministrattivi. Skont l-opinjoni pubblika dan kien ifisser biss li ngħatat forma ta’ amnestija għal bosta każi ta’ korruzzjoni. Inħoloq inkwiet kbir mal-pajjiż u għalhekk il-President tar-Repubblika, Oscar Luigi Scalfaro rrifjuta li jiffirma dan id-digriet hekk kif saħaq li kien imur kontra l-kostituzzjoni.

Ġimgħa wara kien żvelat każ li fih kienet involuta l-Eni, il-kumpanija nazzjonali tal-enerġija u li hi kkontrollata mill-gvern. Komplew iżjed każi ta’ korruzzjoni u aktar nies spiċċaw arrestati.

Inbidlet il-liġi elettorali għal waħda li tiffavorixxi li jiggverna min ikollu maġġoranza u aktar tard f’referendum il-poplu Taljan qabel li titneħħa l-liġi elettorali li kien hemm. Amato rriżenja u ħalla l-parlament bla gvern. Intagħżel Carlo Azeglio Ciampi, li kien l-eks-gvernatur tal-bank nazzjonali, biex imexxi l-gvern. Dan ħatar gvern teknokratiku mingħajr influwenzi politiċi.

Intant, l-investigazzjoni ta’ Craxi ġiet imblokkata mill-parlament u membri tal-gvern irriżenjaw bi protesta. Fl-elezzjonijiet li saru fis-6 ta’ Ġunju, 1993, id-Demokratiċi Kristjani għal darb’oħra tilfu nofs il-voti u l-Partit Soċjalista ma baqax jissemma aktar. Minflok kisbu popolarità l-Lega Nord għalkemm kienu għadhom lura biex jieħdu rwol sinifikanti fil-gvern.

Ir-restawrazzjoni tal-politika

Fil-verità, is-sistema politika ngħaqdet f’forom ġodda iżda xorta baqgħet maqtugħa mill-poplu. Fost l-oħrajn kien imdawwar ir-riżultat tar-referendum dwar il-finanzi pubbliċi tal-partiti politiċi li llum jiksbu ħafna iżjed flus mill-istat milli qabel ir-referendum u li huma ġġustifikati bħal spejjeż għall-elezzjonijiet.

Minn ‘Mani Pulite’ ’l hawn saru tentattivi biex tiġi rrestawrata l-politika Taljana. Ir-riżultat kien li naqas l-ammont ta’ kundanni fuq każi ta’ korruzzjoni u tefa’ lill-Italja fl-agħar postijiet fuq l-indiċi tal-pajjiżi li huma l-aktar korrotti.

It-tnaqqis fin-numru ta’ kundanni ta’ korruzzjoni mhux riżultat ta’ tnaqqis fil-korruzzjoni iżda biss diffikultà biex il-korruzzjoni tkun miġġielda. Il-maġistrati jkollhom jaħdmu f’ambjent fejn huma attakkati minn kulħadd u mingħajr is-saħħa biex iwettqu azzjoni. Ħafna każi fil-fatt jispiċċaw fi preskrizzjonijiet. B’hekk il-korruzzjoni jista’ jkun li flok naqset aktar żdiedet.

Il-fatt hu li l-liġijiet kif inhuma jagħtu ċ-ċans li l-provi jiġu mfixklin. Diffiċli li jsiru investigazzjonijiet fuq korruzzjoni meta dawk li ħadu sehem fiha jistgħu jikkomunikaw bejniethom. Lanqas mhu biżżejjed li dawk li kienu nvoluti f’tixħim jitneħħew mill-karigi tagħhom u l-istorja tieqaf hemm, għax dawn imbagħad jibdew iservu lil dawk il-korrotti li jkunu għadhom ma ġewx żvelati. Il-kodiċi tal-proċeduri penali jisħaq li min ikun ilu mdaħħal f’każi kriminali m’għandux jitħalla fil-libertà. Iżda diversi kampanji kontra dawn is-sentenzi ġiegħlu li llum il-ġurnata l-maġistrati jarrestaw ħafna inqas nies fuq dawn ir-reati u meta jagħmlu dan ma jibgħatuhomx il-ħabs. Għalhekk ħafna investigazzjonijiet jispiċċaw imwaħħlin.

Dawk li jkunu akkużati jgħidu biss dak li jkun jaqblilhom u li ma jistgħux jiċħdu u ħafna drabi wara konsultazzjoni ma’ dawk li jkunu kompliċi magħhom.

L-unika għajnuna għall-investigazzjonijiet

L-uniku sforz li jgħin f’dawn l-investigazzjonijiet huma l-konvenzjonijiet internazzjonali. Minkejja dan, il-konvenzjoni penali dwar il-korruzzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa, wara li ġiet iffirmata fl-1999, xorta għadha mhix ratifikata mill-Italja.

Konvenzjonijiet oħrajn li qegħdin jistennew li jiġu ratifikati għadhom jistennew jew inkella tnaqqas il-valur tagħhom.

Illum il-ġurnata

Jidher li l-partiti politiċi Taljani llum ma jabbandunawx lill-membri tagħhom li jispiċċaw fl-inkwiet u jipprovaw jiddefenduhom.

Min-naħa l-oħra, il-pubbliku jew m’għadux jagħti kas jew inkella mhux qed ikun informat tajjeb dwar dak li jkun għaddej. Fl-1992, il-midja kienet tirrapporta ħafna aħbarijiet dwar dak li kien għaddej u l-kummenti kemm-il darba kienu jkunu favur it-tindif politiku li kien qed isir.

Iżda spiss il-fatti kienu mdawrin jew moħbijin b’mod ikkontrollat mill-politiċi u l-kuntratturi li kienu nvoluti fl-investigazzjonijiet.

Il-maġistrati sofrew ħafna attakki iżda dak li għaddew minnu ġiegħelhom ikunu iżjed magħqudin. Fil-fatt, il-każi ta’ korruzzjoni li għad ikun hemm dejjem jiġu minn maġistrati aktar milli mill-pulizija u dan juri kemm fil-fatt il-qrati baqgħu indipendenti.

‘Mani Pulite’ seħħet 20 sena ilu u kien proprju l-qofol biex il-korruzzjoni fl-Italja bdiet tiġi mikxufa u mill-fatti ħarġu elementi importanti li jistgħu jgħinu fil-ġlieda vera kontra dan il-ħażen.