X’futur għad fadal għall-artiġġjanat f’pajjiżna?

X’futur għad fadal għall-artiġġjanat f’pajjiżna? Irid jingħata n-nifs biex jerġa’ jqum fuq tiegħu
Ħafna turisti li jiġu f’paj­­jiżna jinġibdu lejn il-kapaċità u r-req­qa li biha jsiru l-prodotti artiġġjanali f’pajjiżna. Huma uni­ċi u jiddistingwuna minn popli oħrajn. Fil-fatt, tant kemm huma mfittxijin li għan­dna numru ta’ villaġġi, maħluqin apposta biex jiġbru fihom lil dawn il-ħaddiema li kapaċi joħolqu b’idejhom dak li jaraw u jimmaġinaw f’moħħ­hom. l-orizzont tkellem mal-artiġġjan Sonny Gatt li ilu jaħdem f’dan ix-xogħol fil-Villaġġ tal-Artiġġjanat f’Ta’ Qali għal dawn l-aħħar 30 sena. Sonny qed itella’ wirja fil-ħanut tiegħu b’uħud mill-isbaħ xogħlijiet li ħoloq matul iż-żmien. L-avventura twila ta’ Sonny bdiet mal-kumpanija Ceramica Seracena, fejn qatta’ l-ewwel sitt snin tal-karriera tie­għu. Minn hemm imbagħad mar jaħdem ma’ Bristow Potte­ries għal għaxar snin oħra qabel iddeċieda li jiftaħ għal rasu bl-isem ta’ Master Plaster. Għall-bidu Sonny ħaseb li kien se jkollu azjenda biex jgħix minnha hu u jgħejjex lill-familja tiegħu, iżda f’inqas minn sitt xhur kien diġà xtara post ikbar fejn jaħdem u kien iħaddem miegħu tlieta min-nies. Kompla jikber u f’inqas minn sena kellu ħamsa jaħ­dmu miegħu u wara tliet snin kellu saħansitra disa’ persuni li jaħdmu għalih. Sfortunatament, l-istorja nbid­let għal Sonny, meta fl-1991 kif qalilna hu stess “beda jberraq”. Bdiet il-Gwerra tal-Golf u dak iż-żmien hu kien għadu kemm fetaħ azjenda oħra, fejn kien jaħdem pro­dotti tal-franka. Kien dak iż-żmien li bdew deħlin prodotti ta’ barra li m’għamlux ġid lill-prodotti artiġġjanali. Sonny wera swied il-qalb għall-fatt li b’dan il-mod il-pro­dotti barranin bdew jieħdu post dawk maħdumin b’tant sengħa minn Maltin bħa­lu. Spjegalna li fl-1981 kul­ħadd kien ibigħ il-prodott tie­għu u jħaddem miegħu n-nies. Meta aktar tard bdew deħ­lin prodotti miċ-Ċina, u bdew jiġu anke bi prezzijiet ir­ħas, l-artiġġjani riedu jaraw kif se jikkumpensaw għal dan it-tnaqqis fil-prezzijiet u pe­ress li l-prodotti bdew jiġu les­ti miċ-Ċina allura ma kellhomx bżonn iżjed ħaddiema magħhom. B’dan il-mod il-flus ma baqgħux joħduhom il-ħaddiema Maltin iżda bdew jintilfu barra pajjiżna. Sonny qalilna li hu jħoss li pajjiżna m’għandux jibqa’ jimporta biss għax b’dan il-mod jiżdie­du t-taxxi. Pajjiżna għandu wkoll il-kapaċità li jipproduċi l-prodotti tiegħu. Barra minn hekk, il-prodotti li jipproduċu pajjiżi barranin u li jkunu was­lu Malta wisq probabbli jkunu jinbiegħu madwar id-dinja koll­ha. Bil-kontra, prodotti li jku­nu magħmulin hawn Malta ma jkunux jinħadmu bħalhom fl-ebda parti oħra tad-dinja. Turist li jiġi Malta jkun jixtieq jixtri prodott li nħadem hawn Malta u mhux wie­ħed li tista’ ssib bħalu anke f’pajjiżi oħrajn. Inizjattivi godda izda mhux bizzejjed Sonny spjegalna li qegħdin isiru diversi inizjattivi ġodda li huma tajbin, bħal seminars u korsijiet, li juru li hemm kuxjenza tal-bżonn li l-artiġġjanat nieħdu ħsiebu. Iżda fl-is­tess ħin isiru affarijiet li jkomplu jifgawh u ma jħalluhx jer­ġa’ jieħu l-ħajja. Filwaqt li qabel fil-villaġġ tal-artiġġjanat kienu jingħataw għajnuniet finanzjarji, illum dawn il-ħaddiema qegħdin ikollhom iħallsu għall-per­mess tal-MEPA, iħallsu l-kera bil-VAT u anke għal ‘meter’ industrijali tad-dawl. Sonny qalilna li l-artiġġjanat ma jiflaħx għal daqstant piżijiet. Qabbilha ma’ pjanta li tkun għadha żgħira u ma tistax tiżborha bħalma tiżbor pjanta kbira għax inkella tmutlek. Jid­her li hemm interess li jgħi­nuhom iżda bil-mod kif qegħdin isiru l-affarijiet iżjed qegħdin ikissruhom. Mill-esperjenza tiegħu ta’ 30 sena f’dan ix-xogħol Sonny ipprova dejjem jegħleb kull ostaklu li ltaqa’ miegħu. Iħossu ddispjaċut li ġieli spiċ­ċa bla flus f’idejh u ma setax jibqa’ jħaddem lil dawk id-dis­għa min-nies. L-affarijiet inbidlu, tant li l-ħwienet ma baqgħux jieħdu daqstant pro­dotti u kien hemm min beda jġib biss prodotti miċ-Ċina. Skont Sonny il-ħwienet ma tagħtihomx tort li jbigħu pro­dotti miċ-Ċina iżda tal-inqas għandha tingħata għajnuna lil dawk li jaħdmu l-artiġġja­nat u għandha ssir iżjed promozzjoni tax-xogħlijiet li jo­ħolqu. Sonny issuġġerixxa li ssir sezzjoni fejn ikunu esposti l-prodotti. Rigward il-wirja tie­għu, Sonny spjegalna li kien japprezza ħafna kieku xi ħadd għenu jippromwoviha, iżda sfortunatament ma tantx sab min jgħinu. Progetti li ma twettqux B’kollox kien hemm erba’ proġetti li kellhom isiru fil-Villaġġ tal-Artiġġjanat f’Ta’ Qali. L-ewwel wieħed kien ġie ppjanat minn Gvern Laburista u li kien se jgħin lill-artiġġjani fil-ħlas tal-platform, fil-bini u ċ-ċens kien irħis. Min­kejja dan kollu, kulħadd kien gerger għax in-nies xtaqu aktar minn hekk. Dan il-proġett kien se jsir b’‘means test’ biex jara jekk dak li jkun setax jasal li jħallas. Dan il-proġett waqa’ hekk kif waqa’ Gvern Laburista. It-tieni proġett kien dak li ppjana Edwin Vassallo. Minn 30 azjenda telgħu għal 99 az­jenda u dwar dan il-proġett in­qala’ ħafna nkwiet. Iċ-ċens kien se jkun bl-għoli, il-kera għolja u l-bini bi prezz goff. Barra minn hekk, is-sidien kell­hom jiffirmaw għax il-bqi­ja kienu se jispiċċaw barra. Għalhekk kulħadd kien beża’ u ffirma. Minkejja dan, l-artiġġjani ma kellhomx iħallsu tal-permessi tal-MEPA. Wara dan il-proġett kien ġie ppjanat proġett minn in­ves­titur Taljan. Kien proġett modern ħafna u kien se jkun magħmul minn ħafna strutturi tal-ħġieġ. Kellu wkoll isir xi akkwarju bil-ħut bħala att­razzjoni. Ħafna ma qablux miegħu u minkejja li kien hemm investiment kbir ma sar xejn minnu. Issa wasal proġett ieħor, li skont Sonny lanqas hu żmie­nu minħabba li kollox qisu qed imut u jekk mhux se jiġu mgħejjunin allura mhux se jaslu. Skont Sonny il-proġett hu sabiħ iżda l-affarijiet huma diffiċli għall-artiġġjani. Is-sitwazzjoni tagħhom qiegħda li dejjem qegħdin jestendu l-kon­venju li għandhom imma ma jafux x’se jsir minnhom. Kulħadd jixtieq li ssir xi ħaġa biex jerġa’ jqum l-artiġġjanat f’pajjiżna iżda hemm bżonn li jingħata n-nifs biex il-kummerċ jaqbad u jieħu l-ħajja mill-ġdid. Jekk l-affarijiet jitranġaw allura għad hemm futur għall-artiġġjanat. Is-sitwazzjoni tad-dinja hija waħda kerha iżda skont Sonny jekk ikun hemm min jisma’ l-weġgħat u l-krib ta’ dawk li jixtiequ jinsistu, allura l-affarijiet jistgħu jimxu ’l quddiem u min irid jasal, b’xi mod jew ieħor jirnexxilu jasal fejn jixtieq! melvindelsol@hotmail.com