X’futur għad fadal għall-artiġġjanat f’pajjiżna?

X’futur għad fadal għall-artiġġjanat f’pajjiżna? Irid jingħata n-nifs biex jerġa’ jqum fuq tiegħu
Ħafna turisti li jiġu f’paj­­jiżna jinġibdu lejn il-kapaċità u r-req­qa li biha jsiru l-prodotti artiġġjanali f’pajjiżna. Huma uni­ċi u jiddistingwuna minn popli oħrajn. Fil-fatt, tant kemm huma mfittxijin li għan­dna numru ta’ villaġġi, maħluqin apposta biex jiġbru fihom lil dawn il-ħaddiema li kapaċi joħolqu b’idejhom dak li jaraw u jimmaġinaw f’moħħ­hom. l-orizzont tkellem mal-artiġġjan Sonny Gatt li ilu jaħdem f’dan ix-xogħol fil-Villaġġ tal-Artiġġjanat f’Ta’ Qali għal dawn l-aħħar 30 sena. Sonny qed itella’ wirja fil-ħanut tiegħu b’uħud mill-isbaħ xogħlijiet li ħoloq matul iż-żmien. L-avventura twila ta’ Sonny bdiet mal-kumpanija Ceramica Seracena, fejn qatta’ l-ewwel sitt snin tal-karriera tie­għu. Minn hemm imbagħad mar jaħdem ma’ Bristow Potte­ries għal għaxar snin oħra qabel iddeċieda li jiftaħ għal rasu bl-isem ta’ Master Plaster. Għall-bidu Sonny ħaseb li kien se jkollu azjenda biex jgħix minnha hu u jgħejjex lill-familja tiegħu, iżda f’inqas minn sitt xhur kien diġà xtara post ikbar fejn jaħdem u kien iħaddem miegħu tlieta min-nies. Kompla jikber u f’inqas minn sena kellu ħamsa jaħ­dmu miegħu u wara tliet snin kellu saħansitra disa’ persuni li jaħdmu għalih. Sfortunatament, l-istorja nbid­let għal Sonny, meta fl-1991 kif qalilna hu stess “beda jberraq”. Bdiet il-Gwerra tal-Golf u dak iż-żmien hu kien għadu kemm fetaħ azjenda oħra, fejn kien jaħdem pro­dotti tal-franka. Kien dak iż-żmien li bdew deħlin prodotti ta’ barra li m’għamlux ġid lill-prodotti artiġġjanali. Sonny wera swied il-qalb għall-fatt li b’dan il-mod il-pro­dotti barranin bdew jieħdu post dawk maħdumin b’tant sengħa minn Maltin bħa­lu. Spjegalna li fl-1981 kul­ħadd kien ibigħ il-prodott tie­għu u jħaddem miegħu n-nies. Meta aktar tard bdew deħ­lin prodotti miċ-Ċina, u bdew jiġu anke bi prezzijiet ir­ħas, l-artiġġjani riedu jaraw kif se jikkumpensaw għal dan it-tnaqqis fil-prezzijiet u pe­ress li l-prodotti bdew jiġu les­ti miċ-Ċina allura ma kellhomx bżonn iżjed ħaddiema magħhom. B’dan il-mod il-flus ma baqgħux joħduhom il-ħaddiema Maltin iżda bdew jintilfu barra pajjiżna. Sonny qalilna li hu jħoss li pajjiżna m’għandux jibqa’ jimporta biss għax b’dan il-mod jiżdie­du t-taxxi. Pajjiżna għandu wkoll il-kapaċità li jipproduċi l-prodotti tiegħu. Barra minn hekk, il-prodotti li jipproduċu pajjiżi barranin u li jkunu was­lu Malta wisq probabbli jkunu jinbiegħu madwar id-dinja koll­ha. Bil-kontra, prodotti li jku­nu magħmulin hawn Malta ma jkunux jinħadmu bħalhom fl-ebda parti oħra tad-dinja. Turist li jiġi Malta jkun jixtieq jixtri prodott li nħadem hawn Malta u mhux wie­ħed li tista’ ssib bħalu anke f’pajjiżi oħrajn. Inizjattivi godda izda mhux bizzejjed Sonny spjegalna li qegħdin isiru diversi inizjattivi ġodda li huma tajbin, bħal seminars u korsijiet, li juru li hemm kuxjenza tal-bżonn li l-artiġġjanat nieħdu ħsiebu. Iżda fl-is­tess ħin isiru affarijiet li jkomplu jifgawh u ma jħalluhx jer­ġa’ jieħu l-ħajja. Filwaqt li qabel fil-villaġġ tal-artiġġjanat kienu jingħataw għajnuniet finanzjarji, illum dawn il-ħaddiema qegħdin ikollhom iħallsu għall-per­mess tal-MEPA, iħallsu l-kera bil-VAT u anke għal ‘meter’ industrijali tad-dawl. Sonny qalilna li l-artiġġjanat ma jiflaħx għal daqstant piżijiet. Qabbilha ma’ pjanta li tkun għadha żgħira u ma tistax tiżborha bħalma tiżbor pjanta kbira għax inkella tmutlek. Jid­her li hemm interess li jgħi­nuhom iżda bil-mod kif qegħdin isiru l-affarijiet iżjed qegħdin ikissruhom. Mill-esperjenza tiegħu ta’ 30 sena f’dan ix-xogħol Sonny ipprova dejjem jegħleb kull ostaklu li ltaqa’ miegħu. Iħossu ddispjaċut li ġieli spiċ­ċa bla flus f’idejh u ma setax jibqa’ jħaddem lil dawk id-dis­għa min-nies. L-affarijiet inbidlu, tant li l-ħwienet ma baqgħux jieħdu daqstant pro­dotti u kien hemm min beda jġib biss prodotti miċ-Ċina. Skont Sonny il-ħwienet ma tagħtihomx tort li jbigħu pro­dotti miċ-Ċina iżda tal-inqas għandha tingħata għajnuna lil dawk li jaħdmu l-artiġġja­nat u għandha ssir iżjed promozzjoni tax-xogħlijiet li jo­ħolqu. Sonny issuġġerixxa li ssir sezzjoni fejn ikunu esposti l-prodotti. Rigward il-wirja tie­għu, Sonny spjegalna li kien japprezza ħafna kieku xi ħadd għenu jippromwoviha, iżda sfortunatament ma tantx sab min jgħinu. Progetti li ma twettqux B’kollox kien hemm erba’ proġetti li kellhom isiru fil-Villaġġ tal-Artiġġjanat f’Ta’ Qali. L-ewwel wieħed kien ġie ppjanat minn Gvern Laburista u li kien se jgħin lill-artiġġjani fil-ħlas tal-platform, fil-bini u ċ-ċens kien irħis. Min­kejja dan kollu, kulħadd kien gerger għax in-nies xtaqu aktar minn hekk. Dan il-proġett kien se jsir b’‘means test’ biex jara jekk dak li jkun setax jasal li jħallas. Dan il-proġett waqa’ hekk kif waqa’ Gvern Laburista. It-tieni proġett kien dak li ppjana Edwin Vassallo. Minn 30 azjenda telgħu għal 99 az­jenda u dwar dan il-proġett in­qala’ ħafna nkwiet. Iċ-ċens kien se jkun bl-għoli, il-kera għolja u l-bini bi prezz goff. Barra minn hekk, is-sidien kell­hom jiffirmaw għax il-bqi­ja kienu se jispiċċaw barra. Għalhekk kulħadd kien beża’ u ffirma. Minkejja dan, l-artiġġjani ma kellhomx iħallsu tal-permessi tal-MEPA. Wara dan il-proġett kien ġie ppjanat proġett minn in­ves­titur Taljan. Kien proġett modern ħafna u kien se jkun magħmul minn ħafna strutturi tal-ħġieġ. Kellu wkoll isir xi akkwarju bil-ħut bħala att­razzjoni. Ħafna ma qablux miegħu u minkejja li kien hemm investiment kbir ma sar xejn minnu. Issa wasal proġett ieħor, li skont Sonny lanqas hu żmie­nu minħabba li kollox qisu qed imut u jekk mhux se jiġu mgħejjunin allura mhux se jaslu. Skont Sonny il-proġett hu sabiħ iżda l-affarijiet huma diffiċli għall-artiġġjani. Is-sitwazzjoni tagħhom qiegħda li dejjem qegħdin jestendu l-kon­venju li għandhom imma ma jafux x’se jsir minnhom. Kulħadd jixtieq li ssir xi ħaġa biex jerġa’ jqum l-artiġġjanat f’pajjiżna iżda hemm bżonn li jingħata n-nifs biex il-kummerċ jaqbad u jieħu l-ħajja mill-ġdid. Jekk l-affarijiet jitranġaw allura għad hemm futur għall-artiġġjanat. Is-sitwazzjoni tad-dinja hija waħda kerha iżda skont Sonny jekk ikun hemm min jisma’ l-weġgħat u l-krib ta’ dawk li jixtiequ jinsistu, allura l-affarijiet jistgħu jimxu ’l quddiem u min irid jasal, b’xi mod jew ieħor jirnexxilu jasal fejn jixtieq! melvindelsol@hotmail.com

X’effetti jista’ jkollhom in-netwerks soċjali bħal Facebook?Għodda tajba jekk użata b’bilanċ

X’effetti jista’ jkollhom in-netwerks soċjali bħal Facebook?Għodda tajba jekk użata b’bilanċ

Mal-iżvilupp tat-tek­no­loġija, ħajjitna sa­ret dipendenti ħafna mill-użu ta’ sistemi ġodda ta’ komunikazzjoni. Bdejna bl-ew­wel żvilupp kbir li kien il-mowbajl, li ġie segwit mill-iżvilupp tal-Internet u wasalna biex illum il-ġurnata mxejna għan-netwerks soċjali. Dawn tant saru parti minna li kultant lanqas għadna nafu ngħi­xu mingħajrhom. Bħal kull ħaġ’oħra dawn jistgħu jkunu ta’ għajnuna f’ħajjitna, iżda dejjem jekk nużawhom b’mod bilanċjat. l-orizzont tkellem mal-psikologa Priscilla Muscat biex nifhmu aktar dwar l-effetti, tajbin u ħżiena, li jista’ jkollhom dawn in-netwerks soċ­jali fuq dawk li jagħmlu użu minnhom. Izzomm kuntatt Priscilla spjegatilna li fihom infushom dawn in-netwerks huma pjattaforma fejn in-nies jistgħu jiltaqgħu u jagħmlu kuntatti b’mod mill-aktar sem­pliċi. Jgħinu b’mod speċjali lil min ikollu qraba jew ħbieb barra l-pajjiż għax b’dan il-mod ikunu jistgħu jżommu kuntatt ma’ xulxin. Bl-istess mod jgħinu wkoll biex jin­żamm kuntatt bejn eks-kollegi jew studenti ta’ skejjel. Anke nies li jkunu jħossu­hom waħedhom u li jidħlu fuq dawn in-netwerks, bħal Facebook, isibu ma’ min “jgħi­du kelma” u jħossuhom aħjar. Tal-inqas ikunu qegħdin jikkomunikaw ma’ xi ħadd. Iservu wkoll biex persuna żżomm ruħha aġġornata dwar dak li jkunu qegħdin jagħmlu sħabha u tħossha inkluża fil-grupp li tkun tagħmel parti minnu. Sistemi oħrajn ta’ netwerks jgħinuk ukoll biex tippromwovi lilek innifsek. B’dan il-mod persuna li jkollha bżonn espert f’ċertu qasam tista’ tuża dawn in-netwerks biex issib dak li jkollha bżonn u fl-istess ħin dawk li jkunu fuq in-net­werk jistgħu jagħmlu avviż b’xejn tagħhom infushom. Min-naħa l-oħra, l-akbar in­kwiet ta’ dawn in-netwerks soċjali hu li ħajjet il-persuna li tagħmel użu minnhom tkun qiegħda tiġi esposta quddiem kulħadd, dejjem jekk il-persuna ma toqgħodx attenta u tara li tissettja l-privatezza tal-profil tagħha. Thassib mill-Kummissjoni Ewropea F’dan ir-rigward, il-Kummissarju Ewropew għall-Aġenda Diġitali, Neelie Kroes, es­primiet it-tħassib tagħha għan-nuq­qas ta’ sigurtà li joff­ru dawn in-netwerks soċjali fejn jidħlu t-tfal. B’mod speċjali, Kroes uriet tħassib dwar Facebook, li hu meqjus bħala l-inqas wieħed sigur fost in-netwerks soċjali u fejn dawk ta’ età żgħira huma esposti l-aktar għall-kuntatt ma’ predaturi sesswali. Dan kollu min­ħabba li hemm nuqqas ta’ stru­menti ta’ sigurtà. F’Mejju li għadda, Mark Zuckerberg kien wera l-intenzjoni li se jie­ħu l-passi meħtieġa biex jirranġa s-sitwazzjoni, iżda sal-lum dawk taħt l-età għadhom esposti għal ċerti perikli. It-tħassib ta’ Kroes hu li jekk it-tfal iridu jibdew jitgħallmu l-kompjuter minn età daqstant żgħira, allura jrid isir sforz akbar biex jiġu protetti dawk it-tfal taħt l-età. Skont informazzjoni miġbura mill-Kummissjoni Ewropea: 77% taż-żgħażagħ bejn it-13 u s-16-il sena jużaw in-netwerks soċjali; 38% tat-tfal bejn 9 u 12-il sena jużaw in-netwerks soċjali; 12 mill-14-il sit użati jippermettu li s-‘search engines’ isibu l-profili ta’ dawk taħt l-età u huma biss żewġ netwerks soċjali (Bebu u MySpace) li ma jħallux lil nies li ma jafux lit-tfal jidħlu fuq il-profili tagħhom. Mil-lat negattiv Bħal kull ħaġa oħra, jekk ma jintużawx tajjeb u bil-bilanċ, dawn in-netwerks jis­tgħu jagħmlu ħsara daqskemm jistgħu jagħmlu ġid. Priscilla spjegatilna li jekk nieħdu eżempju ta’ persuni li jkunu magħluqin fihom infushom, dawn in-netwerks ġie­li jservu biex ikunu l-post tal-kenn għalihom fejn jagħm­lu kuraġġ u jagħmlu ħbieb ġod­da. Iżda kultant jiġri li minflok isservi ta’ għajnuna, din isservi biex tagħmlilhom aktar ħsara għax jispiċċaw ma jipprovawx joħorġu mid-dar biex jiltaqgħu ma’ nies ġodda. Li kieku dawn in-netwerks jgħinuhom biex jagħmlu ħbieb ġodda u mbagħad jo­ħorġu biex jiltaqgħu magħ­hom, hekk allura l-effett kien ikun wieħed tajjeb iżda li jinqatgħu mid-dinja u joqogħdu maqtugħin għal ħinijiet twal dak mhux effett tajjeb. Barra minn hekk, hemm problema oħra, li fuq ċerti siti ma tkunx taf eżatt min hu l-persuna ma’ min tkun qed titkellem u kien hemm każi internazzjonali fejn persuni kien mingħalihom li se jil­taqgħu ma’ xi ħadd u fil-fatt iltaqgħu ma’ xi ħadd ieħor. Priscilla spjegatilna wkoll li din is-sitwazzjoni ġieli tkun iżjed perikoluża hekk kif kultant lanqas ħadd ma jkun jaf fejn ikunu sejrin dawn iż-żgħażagħ u ma’ min se jiltaq­għu. Hemm ukoll l-element ta’ ċajt fejn ġieli persuna tkun ta­parsi xi ħadd ieħor. Fuq persuni li jkun diffiċli għalihom biex isibu tfajla jew ġuvni din tista’ tkun xi ħaġa li tkompli twaqqgħalhom iżjed il-moral. Uzu b'bilanc u kawtela Skont Priscilla, dawn in-netwerks huma għodda tajba li tista’ tkun ta’ ġid sakemm tkun użata b’bilanċ u kawtela. Ma jridux isiru l-unika ħaġa f’ħajtek u trid iżżomm għaj­nejk miftuħin biex ma tespo­nix wisq lilek innifsek. Huwa tajjeb li ħbieb iżommu kuntatt permezz ta’ dawn in-net­werks iżda mbagħad ma jib­qax daqshekk tajjeb li persuna tkun dipendenti minnhom. Huwa perikoluż meta persuna ssir daqstant dipendenti ta’ dawn in-netwerks u tibda titfa’ l-fiduċja tagħha biss fuq in-nies li tkun taf fuqhom. Barra minn hekk, lanqas mhu tajjeb li tinqata’ minn affarijiet oħrajn fil-ħajja bħal eżer­ċizzju fiżiku u anke studju fil-każ tal-istudenti. Min-naħa tal-ġenituri ta’ tfal adoloxxenti, Priscilla qal­tilna li dawn għandhom ikollhom iżjed irwol u jimmoniterjaw lil min ikunu qegħdin ikellmu wliedhom u min iku­nu l-ħbieb tagħhom. Dan kol­lu b’mod mhux daqstant vi­ġilanti u jekk ikun hemm xi persuna li tkun qiegħda tieħu xi interess żejjed jew tgħaddilhom xi kummenti żejda allura jaraw min hi dik il-persuna u jekk ikun hemm bżonn jispjegaw lil uliedhom. Effett ieħor li jista’ jkollhom ċerti netwerks soċjali hu fuq ir-relazzjonijiet. Ġieli jitpoġġew ċerti ritratti u jkun hemm min jgħaddi kummenti jew jinbtu kunfidenzi żejda li jistgħu joħolqu impatt fuq ir-relazzjoni. Ġieli jiġri li dik il-persuna li tkun għaddiet il-kumment ma tkunx tinteressa lil dik il-persuna iżda xorta waħda joħloq għira bejn il-koppja. Bl-istess mod, persuna li tkun għaddejja minn żmien diffiċli f’relazzjoni taf tħossha waħedha u tmur tiftaħ qalbha fuq xi netwerk soċjali u jkun hemm min jaf jieħu interess żejjed. Għalkemm din il-ħaġa tista’ tiġri kullimkien, wieħed irid iżomm f’moħħu li fuq dawn in-netwerks, il-komunikazzjoni ma tkunx reali u bnie­dem ikollu ċ-ċans jaħseb dak li se jikteb u jara x’jogħġob u ma jogħġobx lil dik il-persuna qabel ma jweġibha. Għal­hekk hemm possibbiltà akbar ta’ ingann u tkun iżjed diffiċli biex tagħraf kemm persuna tkun onesta. Fl-istess ħin ma tistax ma ssemmix li kien hemm min kien mistħi u forsi anke magħ­luq fih innifsu li ltaqa’ ma’ ġuv­ni jew tfajla fuq xi waħda minn dawn in-netwerks u baqa’ miexi f’relazzjoni li rnex­xiet!